nitaiveda.nyf > All Scriptures By Acharyas > Dharma Shastras > Manu-samhita |
Manu-samhita
adhyaya 1
1.01
manumekagramasinamabhigamya
maharshayah |
pratipujya yathanyayamidam
vacanamabruvan ||
1.02
bhagavan sarvavarnanam
yathavadanupurvashah |
antaraprabhavanam ca dharmanno
vaktumarhasi ||
1.03
tvameko hyasya sarvasya vidhanasya
svayambhuvah |
acintyasyaprameyasya
karyatattvarthavit prabho ||
1.04
sa taih prishtastatha samyagamitoja
mahatmabhih |
pratyuvacarcya tan sarvan
maharshimshruyatamiti ||
1.05
asididam
tamobhutamaprajnatamalakshanam |
apratarkyamavijneyam prasuptamiva
sarvatah ||
1.06
tatah svayambhurbhagavanavyakto
vyanjayannidam |
mahabhutadi vrittojah pradurasit
tamonudah ||
1.07
yo.asavatindriyagrahyah
sukshmo.avyaktah sanatanah |
sarvabhutamayo.acintyah sa eva
svayamudbabhau |||
1.08
so.abhidhyaya sharirat svat
sishrikshurvividhah prajah |
apa eva sasarjadau tasu
viryamavashrijat ||
1.09
tadandamabhavaddhaimam
sahasramshusamaprabham |
tasminjajne svayam brahma
sarvalokapitamahah ||
1.10
apo nara iti prokta apo vai
narasunavah |
ta yadasyayanam purvam tena narayanah
smritah ||
1.11
yat tat karanamavyaktam nityam
sadasadatmakam |
tadvishrishtah sa purusho loke
brahmaiti kirtyate ||
1.12
tasminnande sa bhagavanushitva
parivatsaram |
svayamevatmano dhyanat tadandamakarod
dvidha ||
1.13
tabhyam sa shakalabhyam ca divam
bhumim ca nirmame |
madhye vyoma dishashcashtavapam
sthanam ca shashvatam ||
1.14
udbabarhatmanashcaiva manah
sadasadatmakam |
manasashcapyahankaramabhimantaramishvaram
||
1.15
mahantameva catmanam sarvani
trigunani ca |
vishayanam grahitrini shanaih
pancaindriyani ca ||
1.16
tesham tvavayavan sukshman
shannamapyamitaujasam |
samniveshyatmamatrasu sarvabhutani
nirmame ||
1.17
yan murtyavayavah
sukshmastanimanyashrayanti shat |
tasmacchariramityahustasya murtim
manishinah ||
1.18
tadavishanti bhutani mahanti saha
karmabhih |
manashcavayavaih sukshmaih
sarvabhutakridavyayam ||
1.19
teshamidam tu saptanam purushanam
mahaujasam |
sukshmabhyo murtimatrabhyah
sambhavatyavyayad vyayam ||
1.20
adyadyasya gunam tveshamavapnoti
parah parah |
yo yo yavatithashcaisham sa sa tavad
gunah smritah ||
1.21
sarvesham tu sa namani karmani ca
prithak prithak |
vedashabdebhya evadau prithak
samsthashca nirmame ||
1.22
karmatmanam ca devanam so.ashrijat
praninam prabhuh |
sadhyanam ca ganam sukshmam yajnam
caiva sanatanam ||
1.23
agnivayuravibhyastu trayam brahma
sanatanam |
dudoha yajnasiddhyartham
rica.yajusa.samalakshanam ||
1.24
kalam kalavibhaktishca nakshatrani
grahamstatha |
saritah sagaran shailan samani
vishamani ca ||
1.25
tapo vacam ratim caiva kamam ca
krodhameva ca |
shrishtim sasarja caivaimam
srashtumicchannimah prajah ||
1.26
karmanam ca vivekartham dharmadharmau
vyavecayat |
dvandvairayojayaccaimah
sukhaduhkhadibhih prajah ||
1.27
anvyo matra vinashinyo dashardhanam
tu yah smritah |
tabhih sardhamidam sarvam
sambhavatyanupurvashah ||
1.28
yam tu karmani yasmin sa nyayunkta
prathamam prabhuh |
sa tadeva svayam bheje shrijyamanah
punah punah ||
1.29
himsrahimsre mridukrure
dharmadharmavritanrite |
yad yasya so.adadhat sarge tat tasya
svayamavishat ||% ****
1.30
yathartulinganyartavah
svayamevartuparyaye |
svani svanyabhipadyante tatha karmani
dehinah ||
1.31
lokanam tu vivriddhyartham
mukhabahurupadatah |
brahmanam kshatriyam vaishyam shudram
ca niravartayat ||
1.32
dvidha kritva.atmano dehamardhena
purusho.abhavat |
ardhena nari tasyam sa
virajamashrijat prabhuh ||
1.33
tapastaptva.ashrijad yam tu sa svayam
purusho virat |
tam mam vittasya sarvasya srashtaram
dvijasattamah ||
1.34
aham prajah sishrikshustu tapastaptva
sudushcaram |
patin prajanamashrijam maharshinadito
dasha ||\.||
1.35
maricimatryangirasau pulastyam
pulaham kratum |
pracetasam vasishtham ca bhrigum
naradameva ca ||
1.36
ete manumstu saptan yanashrijan
bhuritejasah |
devan devanikayamshca
maharshimshcamitojasah ||
1.37
yaksharakshah pishacamshca
gandharvapsaraso.asuran |
nagan sarpan suparnamshca
pitrinamshca prithagganam ||
1.38
vidyuto.ashanimeghamshca
rohitaindradhanumshi ca |
ulkanirghataketumshca
jyotimshyuccavacani ca ||
1.39
kinnaran vanaran matsyan vividhamshca
vihangaman |
pashun mrigan manushyamshca
vyalamshcobhayatodatah ||
1.40
krimikitapatangamshca
yukamakshikamatkunam |
sarvam ca damshamashakam sthavaram ca
prithagvidham ||
1.41
evametairidam sarvam manniyogan
mahatmabhih |
yathakarma tapoyogat shrishtam
sthavarajangamam ||
1.42
yesham tu yadrisham karma bhutanamiha
kirtitam |
tat tatha vo.abhidhasyami kramayogam
ca janmani ||
1.43
pashavashca mrigashcaiva
vyalashcobhayatodatah |
rakshamsi ca pishacashca manushyashca
jarayujah ||
1.44
andajah pakshinah sarpa nakra
matsyashca kacchapah |
yani caivam.prakarani
sthalajanyaudakani ca ||
1.45
svedajam damshamashakam yukamakshikamatkunam
|
ushmanashcopajayante yaccanyat kim
cididrisham ||
1.46
udbhijjah sthavarah sarve
bijakandaprarohinah |
oshadhyah phalapakanta
bahupushpaphalopagah ||
1.47
apushpah phalavanto ye te
vanaspatayah smritah |
pushpinah phalinashcaiva
vrikshastubhayatah smritah ||
1.48
gucchagulmam tu vividham tathaiva
trinajatayah |
bijakandaruhanyeva pratana vallya eva
ca ||
1.49
tamasa bahurupena veshtitah
karmahetuna |
antassamjna bhavantyete
sukhaduhkhasamanvitah ||
1.50
etadantastu gatayo brahmadyah
samudahritah |
ghore.asmin bhutasamsare nityam
satatayayini ||
1.51
evam sarvam sa shrishtvaidam mam
cacintyaparakramah |
atmanyantardadhe bhuyah kalam kalena
pidayan ||
1.52
yada sa devo jagarti tadevam ceshtate
jagat |
yada svapiti shantatma tada sarvam
nimilati ||
1.53
tasmin svapiti tu svasthe karmatmanah
sharirinah |
svakarmabhyo nivartante manashca
glanimricchati ||
1.54
yugapat tu praliyante yada tasmin
mahatmani |
tada.ayam sarvabhutatma sukham
svapiti nirvritah ||
1.55
tamo.ayam tu samashritya ciram
tishthati saindriyah |
na ca svam kurute karma tadotkramati
murtitah ||
1.56
yada.anumatriko bhutva bijam sthanu
carishnu ca |
samavishati samshrishtastada murtim
vimuncati ||
1.57
evam sa jagratsvapnabhyamidam sarvam
caracaram |
sanjivayati cajasram pramapayati
cavyayah ||
1.58
idam shastram tu kritva.asau mameva
svayamaditah |
vidhivad grahayamasa
maricyadimstvaham munin ||
1.59
etad vo.ayam bhriguh shastram
shravayishyatyasheshatah |
etad hi matto.adhijage
sarvamesho.akhilam munih ||
1.60
tatastatha sa tenokto maharshimanuna
bhriguh |
tanabravid rishin sarvan pritatma
shruyatamiti ||
1.61
svayambhuvasyasya manoh shadvamshya
manavo.apare |
shrishtavantah prajah svah sva
mahatmano mahaujasah ||
1.62
svarocishashcottamashca tamaso
raivatastatha |
cakshushashca mahateja vivasvatsuta
eva ca ||
1.63
svayambhuvadyah saptaite manavo
bhuritejasah |
sve sve.antare
sarvamidamutpadyapushcaracaram ||
1.64
nimesha dasha cashtau ca kashtha
trimshat tu tah kala |
trimshat kala muhurtah syadahoratram
tu tavatah ||
1.65
ahoratre vibhajate suryo
manushadaivike |
ratrih svapnaya bhutanam ceshtayai
karmanamahah ||
1.66
pitrye ratryahani masah pravibhagastu
pakshayoh |
karmaceshtasvahah krishnah shuklah
svapnaya sharvari ||
1.67
daive ratryahani varsham
pravibhagastayoh punah |
ahastatrodagayanam ratrih syad
dakshinayanam ||
1.68
brahmasya tu kshapahasya yat pramanam
samasatah |
ekaikasho yuganam tu
kramashastannibodhata ||
1.69
catvaryahuh sahasrani varshanam tat
kritam yugam |
tasya tavatshati samdhya
samdhyamshashca tathavidhah ||
1.70
itareshu sasamdhyeshu
sasamdhyamsheshu ca trishu |
ekapayena vartante sahasrani shatani
ca ||
1.71
yadetat parisankhyatamadaveva caturyugam
|
etad dvadashasahasram devanam
yugamucyate ||
1.72
daivikanam yuganam tu sahasram
parisankhyaya |
brahmamekamaharjneyam tavatim
ratrimeva ca ||
1.73
tad vai yugasahasrantam brahmam
punyamaharviduh |
ratrim ca tavatimeva te.ahoratravido
janah ||
1.74
tasya so.aharnishasyante prasuptah
pratibudhyate |
pratibuddhashca shrijati manah
sadasadatmakam ||
1.75
manah shrishtim vikurute codyamanam
sishrikshaya |
akasham jayate tasmat tasya shabdam
gunam viduh ||
1.76
akashat tu vikurvanat
sarvagandhavahah shucih |
balavanjayate vayuh sa vai
sparshaguno matah ||
1.77
vayorapi vikurvanad virocishnu
tamonudam |
jyotirutpadyate bhasvat tad
rupagunamucyate ||
1.78
jyotishashca vikurvanadapo rasagunah
smritah |
adbhyo gandhaguna bhumirityesha
shrishtiraditah ||
1.79
yad prag dvadashasahasramuditam
daivikam yugam |
tadekasaptatigunam
manvantaramihocyate ||
1.80
manvantaranyasankhyani sargah samhara
eva ca |
kridannivaitat kurute parameshthi
punah punah ||
1.81
catushpat sakalo dharmah satyam caiva
krite yuge |
nadharmenagamah kashcin manushyan
prati vartate ||
1.82
itareshvagamad dharmah
padashastvavaropitah |
caurikanritamayabhirdharmashcapaiti
padashah ||
1.83
arogah
sarvasiddharthashcaturvarshashatayushah |
krite tretadishu hyeshamayurhrasati
padashah ||
1.84
vedoktamayurmartyanamashishashcaiva
karmanam |
phalantyanuyugam loke prabhavashca
sharirinam ||
1.85
anye kritayuge dharmastretayam
dvapare.apare |
anye kaliyuge nrinam
yugahrasanurupatah ||
1.86
tapah param kritayuge tretayam
jnanamucyate |
dvapare yajnamevahurdanamekam kalau
yuge ||
1.87
sarvasyasya tu sargasya guptyartham
sa mahadyutih |
mukhabahurupajjanam
prithakkarmanyakalpayat ||
1.88
adhyapanamadhyayanam yajanam yajanam
tatha |
danam pratigraham caiva
brahmananamakalpayat ||
1.89
prajanam rakshanam
danamijya.adhyayanameva ca |
vishayeshvaprasaktishca kshatriyasya
samasatah ||
1.90
pashunam rakshanam
danamijya.adhyayanameva ca |
vanikpatham kusidam ca vaishyasya
krishimeva ca ||
1.91
ekameva tu shudrasya prabhuh karma
samadishat |
eteshameva varnanam
shushrushamanasuyaya ||
1.92
urdhvam nabhermedhyatarah purushah
parikirtitah |
tasman medhyatamam tvasya mukhamuktam
svayambhuva ||
1.93
uttamangodbhavaj jyeshthyad
brahmanashcaiva dharanat |
sarvasyaivasya sargasya dharmato
brahmanah prabhuh ||
1.94
tam hi svayambhuh svadasyat
tapastaptva.adito.ashrijat |
havyakavyabhivahyaya sarvasyasya ca
guptaye ||
1.95
yasyasyena sada.ashnanti havyani
tridivaukasah |
kavyani caiva pitarah kim
bhutamadhikam tatah ||
1.96
bhutanam praninah shreshthah praninam
buddhijivinah |
buddhimatsu narah shreshtha nareshu
brahmanah smritah ||
1.97
brahmaneshu ca vidvamso vidvatsu
kritabuddhayah |
kritabuddhishu kartarah kartrishu
brahmavedinah ||
1.98
utpattireva viprasya murtirdharmasya
shashvati |
sa hi dharmarthamutpanno
brahmabhuyaya kalpate ||
1.99
brahmano jayamano hi
prithivyamadhijayate |
ishvarah sarvabhutanam dharmakoshasya
guptaye ||
1.100
sarvam svam brahmanasyedam yat kim
citjagatigatam |
shraishthyenabhijanenedam sarvam vai
brahmano.arhati ||
1.101
svameva brahmano bhunkte svam vaste
svam dadati ca |
anrishamsyad brahmanasya bhunjate
hitare janah ||
1.102
tasya karmavivekartham sheshanamanupurvashah
|
svayambhuvo manurdhimanidam
shastramakalpayat ||
1.103
vidusha brahmanenaidamadhyetavyam
prayatnatah |
shishyebhyashca pravaktavyam samyaG
nanyena kena cit ||
1.104
idam shastramadhiyano brahmanah
shamsitavratah |
manovakdehajairnityam karmadoshairna
lipyate ||
1.105
punati panktim vamshyamshca ??
saptasapta paravaran |
prithivimapi caivemam kritsnameko.api
so.arhati ||
1.106
idam svastyayanam shreshthamidam
buddhivivardhanam |
idam yashasyamayushyam idam nihshreyasam param ||
1.107
asmin dharme.akhilenoktau gunadoshau
ca karmanam |
caturnamapi varnanamacarashcaiva
shashvatah ||
1.108
acarah paramo dharmah shrutyoktah
smarta eva ca |
tasmadasmin sada yukto nityam
syadatmavan dvijah ||
1.109
acarad vicyuto vipro na
vedaphalamashnute |
acarena tu samyuktah
sampurnaphalabhag bhavet ||
1.110
evamacarato drishtva dharmasya munayo
gatim |
sarvasya tapaso mulamacaram jagrihuh
param ||
1.111
jagatashca samutpattim
samskaravidhimeva ca |
vratacaryaupacaram ca snanasya ca
param vidhim ||
1.112
daradhigamanam caiva vivahanam ca
lakshanam |
mahayajnavidhanam ca shraddhakalpam
ca shashvatam ||
1.113
vrittinam lakshanam caiva snatakasya
vratani ca |
bhakshyabhakshyam ca shaucam ca
dravyanam shuddhimeva ca ||
1.114
stridharmayogam tapasyam moksham
samnyasameva ca |
rajnashca dharmamakhilam karyanam ca
vinirnayam ||
1.115
sakshiprashnavidhanam ca dharmam
stripumsayorapi |
vibhagadharmam dyutam ca kantakanam
ca shodhanam ||
1.116
vaishyashudropacaram ca sankirnanam
ca sambhavam |
apaddharmam ca varnanam
prayashcittavidhim tatha ||
1.117
samsaragamanam caiva trividham
karmasambhavam |
nihshreyasam karmanam ca
gunadoshaparikshanam ||
1.118
deshadharmanjatidharman
kuladharmamshca shashvatan |
pashandaganadharmamshca
shastre.asminnuktavan manuh ||
1.119
yathaidamuktavamshastram pura prishto
manurmaya |
tathaidam yuyamapyadya
matsakashannibodhata ||
adhyaya 2
2.01
vidvadbhih sevitah
sadbhirnityamadvesharagibhih |
hridayenabhyanujnato yo dharmastam
nibodhata ||
2.02
kamatmata na prashasta na
caivaihastyakamata |
kamyo hi vedadhigamah karmayogashca
vaidikah ||
2.03
sankalpamulah kamo vai yajnah
sankalpasambhavah |
vratani yamadharmashca sarve
sankalpajah smritah ||
2.04
akamasya kriya ka cid drishyate naiha
karhi cit |
yad yad hi kurute kim cit tat tat
kamasya ceshtitam ||
2.05
teshu samyag vartamano
gacchatyamaralokatam |
yatha sankalpitamshcaiha sarvan kaman
samashnute ||
2.06
vedo.akhilo dharmamulam smritishile
ca tadvidam |
acarashcaiva
sadhunamatmanastushtireva ca ||
2.07
yah kashcit kasya cid dharmo manuna
parikirtitah |
sa sarvo.abhihito vede sarvajnanamayo
hi sah ||
2.08
sarvam tu samavekshyaidam nikhilam
jnanacakshusha |
shrutipramanyato vidvan svadharme
nivisheta vai ||
2.09
shrutismrityoditam dharmamanutishthan
hi manavah |
iha kirtimavapnoti pretya canuttamam
sukham ||
2.10
shrutistu vedo vijneyo dharmashastram
tu vai smritih |
te sarvartheshvamimamsye tabhyam
dharmo hi nirbabhau ||
2.11
yo.avamanyeta te mule hetushastrashrayad
dvijah |
sa sadhubhirbahishkaryo nastiko
vedanindakah ||
2.12
vedah smritih sadacarah svasya ca
priyamatmanah |
etaccaturvidham prahuh sakshad
dharmasya lakshanam ||
2.13
arthakameshvasaktanam dharmajnanam
vidhiyate |
dharmam jijnasamananam pramanam
paramam shrutih ||
2.14
shrutidvaidham tu yatra syat tatra
dharmavubhau smritau |
ubhavapi hi tau dharmau samyaguktau
manishibhih ||
2.15
udite.anudite caiva samayadhyushite
tatha |
sarvatha vartate yajna itiyam vaidiki
shrutih ||
2.16
nishekadishmashananto
mantrairyasyodito vidhih |
tasya shastre.adhikaro.asmin jneyo
nanyasya kasya cit ||
2.17
sarasvatidrishadvatyordevanadyoryadantaram
|
tam devanirmitam desham brahmavartam
pracakshate ||
2.18
tasmin deshe ya acarah
paramparyakramagatah |
varnanam santaralanam sa sadacara
ucyate ||
2.19
kurukshetram ca matsyashca pancalah
shurasenakah |
esha brahmarshidesho vai
brahmavartadanantarah ||
2.20
etad deshaprasutasya
sakashadagrajanmanah |
svam svam caritram shiksheran
prithivyam sarvamanavah ||
2.21
himavadvindhyayormadhyam yat prag
vinashanadapi |
pratyageva prayagacca madhyadeshah
prakirtitah ||
2.22
a samudrat tu vai purvada samudracca
pashcimat |
tayorevantaram giryoraryavartam
vidurbudhah ||
2.23
krishnasarastu carati mrigo yatra
svabhavatah |
sa jneyo yajniyo desho
mlecchadeshastvatah parah ||
2.24
etandvijatayo deshan samshrayeran
prayatnatah |
shudrastu yasmin kasmin va nivased
vrittikarshitah ||\.||
2.25
esha dharmasya vo yonih samasena
prakirtita |
sambhavashcasya sarvasya
varnadharmannibodhata ||
2.26
vaidikaih karmabhih
punyairnishekadirdvijanmanam |
karyah sharirasamskarah pavanah
pretya caiha ca ||
2.27
garbhairhomairjatakarmacaudamaunjinibandhanaih
|
baijikam garbhikam cainam
dvijanamapamrijyate ||
2.28
svadhyayena
vratairhomaistraividyenejyaya sutaih |
mahayajnaishca yajnaishca brahmiyam
kriyate tanuh ||
2.29
prana nabhivardhanat pumso jatakarma
vidhiyate |
mantravat prashanam casya
hiranyamadhusarpisham ||
2.30
namadheyam dashamyam tu dvadashyam
va.asya karayet |
punye tithau muhurte va nakshatre va
gunanvite ||
2.31
mangalyam brahmanasya syat
kshatriyasya balanvitam |
vaishyasya dhanasamyuktam shudrasya
tu jugupsitam ||
2.32
sharmavad brahmanasya syad rajno
rakshasamanvitam |
vaishyasya pushtisamyuktam shudrasya
preshyasamyutam ||
2.33
strinam sukhaudyamakruram
vispashtartham manoharam |
mangalyam
dirghavarnantamashirvadabhidhanavat ||
2.34
caturthe masi kartavyam shishornishkramanam
grihat |
shashthe.annaprashanam masi yad
vaishtam mangalam kule ||
2.35
cudakarma dvijatinam sarveshameva
dharmatah |
prathame.abde tritiye va kartavyam
shruticodanat ||
2.36
garbhashtame.abde kurvita
brahmanasyaupanayanam |
garbhadekadashe rajno garbhat tu
dvadashe vishah ||
2.37
brahmavarcasakamasya karyo viprasya
pancame |
rajno balarthinah shashthe
vaishyasyaiharthino.ashtame ||
2.38
a shodashad brahmanasya savitri
nativartate |
a dvavimshat kshatrabandhora
caturvimshatervishah ||
2.39
ata urdhvam trayo.apyete
yathakalamasamskritah |
savitripatita vratya
bhavantyaryavigarhitah ||
2.40
naitairaputairvidhivadapadyapi hi
karhi cit |
brahman yaunamshca sambandhannacared
brahmanah saha ||
2.41
karshnarauravabastani carmani
brahmacarinah |
vasirannanupurvyena
shanakshaumavikani ca ||
2.42
maunji trivrit sama shlakshna karya
viprasya mekhala |
kshatriyasya tu maurvi jya vaishyasya
shanatantavi ||
2.43
munjalabhe tu kartavyah
kushashmantakabalvajaih |
trivrita granthinaikena tribhih
pancabhireva va ||
2.44
karpasamupavitam syad
viprasyaurdhvavritam trivrit |
shanasutramayam rajno
vaishyasyavikasautrikam ||
2.45
brahmano bailvapalashau kshatriyo
vatakhadirau |
pailavaudumbarau vaishyo
dandanarhanti dharmatah ||
2.46
keshantiko brahmanasya dandah karyah
pramanatah |
lalatasammito rajnah syat tu
nasantiko vishah ||
2.47
rijavaste tu sarve syuravranah
saumyadarshanah |
anudvegakara nrinam
satvaco.anagnidushitah ||
2.48
pratigrihyepsitam dandamupasthaya ca
bhaskaram |
pradakshinam parityagnim cared
bhaiksham yathavidhi ||
\.||
2.49
bhavatpurvam cared bhaikshamupanito
dvijottamah |
bhavanmadhyam tu rajanyo vaishyastu
bhavaduttaram ||\.||
2.50
mataram va svasaram va maturva
bhaginim nijam |
bhiksheta bhiksham prathamam ya
cainam navamanayet ||
2.51
samahritya tu tad bhaiksham
yavadannamamayaya |
nivedya gurave.ashniyadacamya
pranmukhah shucih ||
2.52
ayushyam pranmukho bhunkte yashasyam
dakshinamukhah |
shriyam pratyanmukho bhunkte ritam
bhunkte hyudanmukhah ||
2.53
upasprishya dvijo nityamannamadyat
samahitah |
bhuktva caupasprishet samyagadbhih
khani ca samsprishet ||
2.54
pujayedashanam
nityamadyaccaitadakutsayan |
drishtva hrishyet prasidecca
pratinandecca sarvashah ||
2.55
pujitam hyashanam nityam balamurjam
ca yacchati |
apujitam tu tad bhuktamubhayam
nashayedidam ||
2.56
naucchishtam kasya cid
dadyannadyadetat tatha.antara |
na caivatyashanam kuryanna
caucchishtah kva cid vrajet ||
2.57
anarogyamanayushyamasvargyam
catibhojanam |
apunyam lokavidvishtam tasmat tat
parivarjayet ||
2.58
brahmena viprastirthena
nityakalamupasprishet |
kayatraidashikabhyam va na pitryena
kada cana ||
2.59
angushthamulasya tale brahmam tirtham
pracakshate |
kayamangulimule.agre devam pitryam
tayoradhah ||
2.60
triracamedapah purvam dvih pramrijyat
tato mukham |
khani caiva sprishedadbhiratmanam
shira eva ca ||
2.61
anushnabhiraphenabhiradbhistirthena
dharmavit |
shaucepsuh sarvada.acamedekante
pragudanmukhah ||
2.62
hridgabhih puyate viprah
kanthagabhistu bhumipah |
vaishyo.adbhih prashitabhistu shudrah
sprishtabhirantatah ||
2.63
uddhrite dakshine panavupavityaucyate
dvijah |
savye pracinaviti niviti
kanthasajjane ||
2.64
mekhalamajinam dandamupavitam
kamandalum |
apsu prasya vinashtani grihnitanyani
mantravat ||
2.65
keshantah shodashe varshe brahmanasya
vidhiyate |
rajanyabandhordvavimshe vaishyasya
dvyadhike matah ||
2.66
amantrika tu karyaiyam
strinamavridasheshatah |
samskarartham sharirasya yathakalam
yathakramam ||
2.67
vaivahiko vidhih strinam samskaro
vaidikah smritah |
patiseva gurau vaso
grihartho.agniparikriya ||
2.68
esha prokto dvijatinamaupanayaniko
vidhih |
utpattivyanjakah punyah karmayogam
nibodhata ||
2.69
upaniyam guruh shishyam shikshayetshaucamaditah
|
acaramagnikaryam ca
samdhyaupasanameva ca ||
2.70
adhyeshyamanastvacanto
yathashastramudanmukhah |
brahmanjalikrito.adhyapyo laghuvasa
jitaindriyah ||
2.71
brahmarambhe.avasane ca padau grahyau
guroh sada |
samhatya hastavadhyeyam sa hi
brahmanjalih smritah ||
2.72
vyatyastapanina karyamupasangrahanam
guroh |
savyena savyah sprashtavyo dakshinena
ca dakshinah ||
2.73
adhyeshyamanam tu
gururnityakalamatandritah |
adhishva bho iti bruyad
viramo.astviti caramet ||
2.74
brahmanah pranavam kuryadadavante ca
sarvada |
sravatyanonkritam ?? purvam
parastacca vishiryati ||
2.75
prakkulan paryupasinah
pavitraishcaiva pavitah |
pranayamaistribhih putastata
om.karamarhati ||
2.76
akaram capyukaram ca makaram ca prajapatih
|
vedatrayanniraduhad bhurbhuvah
svarititi ca ||
2.77
tribhya eva tu vedebhyah padam
padamaduduhat |
tadityarco.asyah savitryah
parameshthi prajapatih ||
2.78
etadaksharametam ca japan
vyahritipurvikam |
samdhyayorvedavid vipro vedapunyena
yujyate ||
2.79
sahasrakritvastvabhyasya bahiretat
trikam dvijah |
mahato.apyenaso masat
tvacaivahirvimucyate ||
2.80
etayarica visamyuktah kale ca kriyaya
svaya |
brahmakshatriyavidyonirgarhanam yati
sadhushu ||
2.81
omkarapurvikastisro
mahavyahritayo.avyayah |
tripada caiva savitri vijneyam
brahmano mukham ||
2.82
yo.adhite.ahanyahanyetam trini
varshanyatandritah |
sa brahma paramabhyeti vayubhutah
khamurtiman ||
2.83
ekaksharam param brahma pranayamah
param tapah |
savitryastu param nasti maunat satyam
vishishyate ||
2.84
ksharanti sarva vaidikyo
juhotiyajatikriyah |
aksharam dushkaram jneyam brahma caiva
prajapatih ||
2.85
vidhiyajnaj japayajno vishishto
dashabhirgunaih |
upamshuh syatshatagunah sahasro
manasah smritah ||
2.86
ye pakayajnah catvaro
vidhiyajnasamanvitah |
sarve te japayajnasya kalam narhanti
shodashim ||
2.87
japyenaiva tu samsidhyed brahmano
natra samshayah |
kuryadanyanna va kuryan maitro
brahmana ucyate ||
2.88
indriyanam vicaratam
vishayeshvapaharishu |
samyame yatnamatishthed vidvan
yantaiva vajinam ||
2.89
ekadashendriyanyahuryani purve
manishinah |
tani samyak pravakshyami
yathavadanupurvashah ||
2.90
shrotram tvak cakshushi jihva nasika
caiva pancami |
payupastham hastapadam vak caiva
dashami smrita |
2.91
buddhindriyani pancaisham
shrotradinyanupurvashah |
karmendriyani pancaisham payvadini
pracakshate ||
2.92
ekadasham mano jneyam
svagunenaubhayatmakam |
yasmin jite jitavetau bhavatah
pancakau ganau ||
2.93
indriyanam prasangena dosham
ricchatyasamshayam |
samniyamya tu tanyeva tatah siddhim
nigacchati ||
2.94
na jatu kamah kamanamupabhogena
shamyati |
havisha krishnavartmaiva bhuya
evabhivardhate ||
2.95
yashcaitan prapnuyat sarvan
yashcaitan kevalamstyajet ||
prapanat sarvakamanam parityago
vishishyate |
2.96
na tathaitani shakyante
samniyantumasevaya ||
vishayeshu prajushtani yatha jnanena
nityashah ||
2.97
vedastyagashca yajnashca niyamashca
tapamsi ca |
na vipradushtabhavasya siddhim
gacchati karhi cit ||
2.98
shrutva sprishtva ca drishtva ca
bhuktva ghratva ca yo narah |
na hrishyati glayati va sa vijneyo
jitaindriyah ||
2.99
indriyanam tu sarvesham yadyekam
ksharatindriyam |
tenasya ksharati prajna driteh
padadivodakam ||
2.100
vashe kritvendriyagramam samyamya ca
manastatha |
sarvan samsadhayedarthanakshinvan
yogatastanum ||
2.101
purvam samdhyam japamstishthet
savitrima.arkadarshanat |
pashcimam tu samasinah samyag rikshavibhavanat
||
2.102
purvam samdhyam
japamstishthannaishameno vyapohati |
pashcimam tu samasino malam hanti
divakritam ||
2.103
na tishthati tu yah purvam naupaste
yashca pashcimam |
sa shudravad bahishkaryah sarvasmad
dvijakarmanah ||
2.104
apam samipe niyato naityakam
vidhimasthitah |
savitrimapyadhiyita gatva.aranyam
samahitah ||
2.105
vedaupakarane caiva svadhyaye caiva
naityake |
nanurodho.astyanadhyaye homamantreshu
caiva hi ||
2.106
naityake nastyanadhyayo brahmasatram
hi tat smritam ||
brahmahutihutam punyamanadhyayavashat
kritam ??||
2.107
yah svadhyayamadhite.abdam vidhina
niyatah shucih |
tasya nityam ksharatyesha payo dadhi
ghritam madhu ||
2.108
agnindhanam
bhaikshacaryamadhahshayyam gurorhitam |
a samavartanat kuryat kritopanayano
dvijah ||
2.109
acaryaputrah shushrushurjnanado
dharmikah shucih |
aptah shakto.arthadah sadhuh
svo.adhyapya dasha dharmatah ?? ||
2.110
naprishtah kasya cid bruyanna
canyayena pricchatah |
janannapi hi medhavi jadavalloka
acaret ||
2.111
adharmena ca yah praha yashcadharmena
pricchati |
tayoranyatarah praiti vidvesham
va.adhigacchati ||
2.112
dharmarthau yatra na syatam
shushrusha va.api tadvidha |
tatra vidya na vaptavya shubham
bijamivaushare ||
2.113
vidyayaiva samam kamam martavyam brahmavadina
|
apadyapi hi ghorayam na tvenamirine
vapet ||
2.114
vidya brahmanametyaha
shevadhiste.asmi raksha mam |
asuyakaya mam madastatha syam
viryavattama ||
2.115
yameva tu shucim
vidyanniyatabrahmacarinam |
tasmai mam bruhi vipraya
nidhipayapramadine |
2.116
brahma
yastvananujnatamadhiyanadavapnuyat |
sa brahmasteyasamyukto narakam
pratipadyate |
2.117
laukikam vaidikam va.api
tatha.adhyatmikameva va |
adadita yato jnanam tam
purvamabhivadayet ||
2.118
savitrimatrasaro.api varam viprah
suyantritah |
nayantritastrivedo.api sarvashi
sarvavikrayi ||
2.119
shayya.a.asane.adhyacarite shreyasa
na samavishet |
shayya.a.asanasthashcaivenam
pratyutthayabhivadayet ||
2.120
urdhvam prana hyutkramanti yunah
sthavira ayati |
pratyutthanabhivadabhyam punastan
pratipadyate ||
2.121
abhivadanashilasya nityam
vriddhopasevinah |
catvari tasya vardhante ayurdharmo yasho balam ||
2.122
abhivadat param vipro
jyayamsamabhivadayan |
asau namahamasmiti svam nama
parikirtayet ||
2.123
namadheyasya ye ke cidabhivadam na
janate |
tan prajno.ahamiti bruyat striyah
sarvastathaiva ca ||
2.124
bhohshabdam kirtayedante svasya
namno.abhivadane |
namnam svarupabhavo hi bhobhava
rishibhih smritah ||
2.125
ayushman bhava saumyaiti vacyo
vipro.abhivadane |
akarashcasya namno.ante vacyah
purvaksharah plutah ||
2.126
yo na vettyabhivadasya viprah
pratyabhivadanam |
nabhivadyah sa vidusha yatha
shudrastathaiva sah ||
2.127
brahmanam kushalam pricchet kshatrabandhumanamayam
|
vaishyam kshemam samagamya
shudramarogyameva ca ||
2.128
avacyo dikshito namna yaviyanapi yo
bhavet |
bhobhavatpurvakam tvenamabhibhasheta
dharmavit ||
2.129
parapatni tu ya stri syadasambandha
ca yonitah |
tam bruyad bhavatityevam subhage
bhaginiti ca ||
2.130
matulamshca pitrivyamshca shvashuran
ritvijo gurun |
asavahamiti bruyat pratyutthaya
yaviyasah ||
2.131
matrishvasa matulani shvashruratha
pitrishvasa |
sampujya gurupatnivat samasta
gurubharyaya ||
2.132
bhraturbharyaupasangrahya
savarna.ahanyahanyapi |
viproshya tupasangrahya
jnatisambandhiyoshitah ||
2.133
piturbhaginyam matushca jyayasyam ca
svasaryapi |
matrivad vrittimatishthen mata tabhyo
gariyasi ||
2.134
dashabdakhyam paurasakhyam
pancabdakhyam kalabhritam |
tryabdapurvam shrotriyanam svalpenapi
svayonishu ||
2.135
brahmanam dashavarsham tu
shatavarsham tu bhumipam |
pitaputrau vijaniyad brahmanastu
tayoh pita ||
2.136
vittam bandhurvayah karma vidya
bhavati pancami |
etani manyasthanani gariyo yad
yaduttaram ||
2.137
pancanam trishu varneshu bhuyamsi
gunavanti ca |
yatra syuh so.atra manarhah
shudro.api dashamim gatah ||
2.138
cakrino dashamisthasya rogino
bharinah striyah |
snatakasya ca rajnashca pantha deyo
varasya ca ||
2.139
tesham tu samavetanam manyau
snatakaparthivau |
rajasnatakayoshcaiva snatako
nripamanabhak ||
2.140
upaniya tu yah shishyam
vedamadhyapayed dvijah |
sakalpam sarahasyam ca tamacaryam
pracakshate ||
2.141
ekadesham tu vedasya vedanganyapi va
punah |
yo.adhyapayati vrittyarthamupadhyayah
sa ucyate ||
2.142
nishekadini karmani yah karoti
yathavidhi |
sambhavayati cannena sa vipro
gururucyate ||
2.143
agnyadheyam pakayajnanagnishtomadikan
makhan |
yah karoti vrito yasya sa
tasyartvigihocyate ||
2.144
ya avrinotyavitatham brahmana
shravanavubhau |
sa mata sa pita jneyastam na druhyet
kada cana ||
2.145
upadhyayan dashacarya acaryanam
shatam pita |
sahasram tu pitrin mata
gauravenatiricyate ||
2.146
utpadakabrahmadatrorgariyan brahmadah
pita |
brahmajanma hi viprasya pretya caiha
ca shashvatam ||
2.147
kaman mata pita cainam yadutpadayato
mithah |
sambhutim tasya tam vidyad yad
yonavabhijayate ||
2.148
acaryastvasya yam jatim vidhivad
vedaparagah |
utpadayati savitrya sa satya
sa.ajara.amara ||
2.149
alpam va bahu va yasya
shrutasyaupakaroti yah |
tamapiha gurum vidyatshrutaupakriyaya
taya ||
2.150
brahmasya janmanah karta svadharmasya
ca shasita |
balo.api vipro vriddhasya pita
bhavati dharmatah ||
2.151
adhyapayamasa pitrin shishurangirasah
kavih |
putraka iti hauvaca jnanena
parigrihya tan ||
2.152
te tamarthamapricchanta
devanagatamanyavah |
devashcaitan sametyaucurnyayyam vah
shishuruktavan ||
2.153
ajno bhavati vai balah pita bhavati
mantradah |
ajnam hi balamityahuh pitetyeva tu
mantradam ||
2.154
na hayanairna palitairna vittena na
bandhubhih |
rishayashcakrire dharmam yo.anucanah
sa no mahan ||
2.155
vipranam jnanato jyaishthyam
kshatriyanam tu viryatah |
vaishyanam dhanyadhanatah
shudranameva janmatah ||
2.156
na tena vriddho bhavati yenasya
palitam shirah |
yo vai yuva.apyadhiyanastam devah
sthaviram viduh ||
2.157
yatha kashthamayo hasti yatha
carmamayo mrigah |
yashca vipro.anadhiyanastrayaste nama
bibhrati ||
2.158
yatha shandho.aphalah strishu yatha
gaurgavi caphala |
yatha cajne.aphalam danam tatha
vipro.anrico.aphalah ||
2.159
ahimsayaiva bhutanam karyam
shreyo.anushasanam |
vak caiva madhura shlakshna prayojya
dharmamicchata ||
2.160
yasya vanmanasi shuddhe samyag gupte
ca sarvada |
sa vai sarvamavapnoti vedantopagatam
phalam ||
2.161
narumtudah syadarto.api na
paradrohakarmadhih |
yaya.asyodvijate vaca nalokyam
tamudirayet ||
2.162
sammanad brahmano nityamudvijeta
vishadiva |
amritasyeva cakankshedavamanasya sarvada
||
2.163
sukham hyavamatah shete sukham ca
pratibudhyate ||
sukham carati loke.asminnavamanta
vinashyati ||
2.164
anena kramayogena samskritatma dvijah
shanaih |
gurau vasan sancinuyad
brahmadhigamikam tapah ||
2.165
tapovisheshairvividhairvrataishca
vidhicoditaih |
vedah kritsno.adhigantavyah sarahasyo
dvijanmana ||
2.166
vedameva sada.abhyasyet tapastapyan
dvijottamah |
vedabhyaso hi viprasya tapah
paramihaucyate ||
2.167
a haiva sa nakhagrebhyah paramam
tapyate tapah |
yah sragvyapi dvijo.adhite svadhyayam
shaktito.anvaham ||
2.168
yo.anadhitya dvijo vedamanyatra
kurute shramam |
sa jivanneva shudratvamashu gacchati
sanvayah ||
2.169
maturagre.adhijananam dvitiyam
maunjibandhane |
tritiyam yajnadikshayam dvijasya
shruticodanat ||
2.170
tatra yad brahmajanmasya
maunjibandhanacihnitam |
tatrasya mata savitri pita tvacarya
ucyate ||
2.171
vedapradanadacaryam pitaram
paricakshate |
na hyasmin yujyate karma kincida
maunjibandhanat ||
2.172
nabhivyaharayed brahma
svadhaninayanad rite |
shudrena hi samastavad yavad vede na
jayate ||
2.173
kritaupanayanasyasya
vratadeshanamishyate |
brahmano grahanam caiva kramena
vidhipurvakam ||
2.174
yadyasya vihitam carma yat sutram ya
ca mekhala |
yo dando yatca vasanam tat tadasya
vrateshvapi ||
2.175
sevetaimamstu niyaman brahmacari
gurau vasan |
sanniyamyaindriyagramam
tapovriddhyarthamatmanah ||
2.176
nityam snatva shucih kuryad
devarshipitritarpanam |
devatabhyarcanam caiva
samidadhanameva ca ||
2.177
varjayen madhu mamsam ca gandham
malyam rasan striyah |
shuktani yani sarvani praninam caiva
himsanam ||
2.178
abhyangamanjanam
cakshnorupanacchatradharanam |
kamam krodham ca lobham ca nartanam
gitavadanam ||
2.179
dyutam ca janavadam ca parivadam
tatha.anritam |
strinam ca prekshanalambhamupaghatam
parasya ca ||%(M.aalambhaa.av)
2.180
ekah shayita sarvatra na retah
skandayet kva cit |
kamad hi skandayan reto hinasti
vratamatmanah ||
2.181
svapne siktva brahmacari dvijah
shukramakamatah |
snatva.arkamarcayitva trih
punarmamityricam japet ||
2.182
udakumbham sumanaso
goshakritmrittikakushan |
ahared yavadarthani bhaiksham
caharahashcaret ||
2.183
vedayajnairahinanam prashastanam
svakarmasu |
brahmacaryahared bhaiksham grihebhyah
prayato.anvaham ||
2.184
guroh kule na bhiksheta na
jnatikulabandhushu |
alabhe tvanyagehanam purvam purvam
vivarjayet ||
2.185
sarvam vapi cared gramam
purvauktanamasambhave |
niyamya prayato vacamabhishastamstu
varjayet ||
2.186
duradahritya samidhah sannidadhyad
vihayasi |
sayam.pratashca juhuyat
tabhiragnimatandritah ||
2.187
akritva bhaikshacaranamasamidhya ca
pavakam |
anaturah saptaratramavakirnivratam
caret ||
2.188
bhaikshena vartayennityam naikannadi
bhaved vrati |
bhaikshena vratino vrittirupavasasama
smrita ||
2.189
vratavad devadaivatye pitrye
karmanyatharshivat |
kamamabhyarthito.ashniyad vratamasya
na lupyate ||
2.190
brahmanasyaiva karmaitadupadishtam
manishibhih |
rajanyavaishyayostvevam naitat karma
vidhiyate ||
2.191
codito guruna nityamapracodita eva va
|
kuryadadhyayane yatnamacaryasya
hiteshu ca ||
2.192
shariram caiva vacam ca
buddhindriyamanamsi ca |
niyamya pranjalistishthed vikshamano
gurormukham ||
2.193
nityamuddhritapanih syat sadhvacarah
susamvritah |
asyatamiti cauktah sannasitabhimukham
guroh ||
2.194
hinannavastraveshah syat sarvada
gurusannidhau |
uttishthet prathamam casya caramam
caiva samvishet ||
2.195
pratishravanasambhashe shayano na
samacaret |
nasino na ca bhunjano na tishthanna
paranmukhah ||
2.196
asinasya sthitah kuryadabhigacchamstu
tishthatah |
pratyudgamya tvavrajatah pashcad
dhavamstu dhavatah ||
2.197
paranmukhasyabhimukho durasthasyetya
cantikam |
pranamya tu shayanasya nideshe caiva
tishthatah ||
2.198
nicam shayya.a.asanam casya nityam
syad gurusannidhau |
gurostu cakshurvishaye na
yatheshtasano bhavet ||
2.199
naudaharedasya nama parokshamapi
kevalam |
na caivasyanukurvita
gatibhashitaceshtitam ||
2.200
guroryatra parivado ninda va.api
pravartate |
karnau tatra pidhatavyau gantavyam va
tato.anyatah ||
2.201
parivadat kharo bhavati shva vai
bhavati nindakah |
paribhokta krimirbhavati kito bhavati
matsari ||
2.202
durastho narcayedenam na kruddho
nantike striyah |
yanasanasthashcaivainamavaruhyabhivadayet
||
2.203
prativate.anuvate ca nasita guruna
saha |
asamshrave caiva gurorna kim cidapi
kirtayet ||
2.204
go.ashvaushtrayanaprasadaprastareshu
kateshu ca |
asita guruna sardham
shilaphalakanaushu ca ||
2.205
gurorgurau sannihite guruvad
vrittimacaret |
na canishrishto guruna svan
gurunabhivadayet ||
2.206
vidyagurushvevameva nitya vrittih
svayonishu |
pratishedhatsu cadharmad hitam
copadishatsvapi ||
2.207
shreyahsu guruvad vrittim nityameva
samacaret |
guruputreshu caryeshu guroshcaiva
svabandhushu ||
2.208
balah samanajanma va shishyo va
yajnakarmani |
adhyapayan gurusuto
guruvatmanamarhati ||
2.209
utsadanam ca gatranam
snapanaucchishtabhojane |
na kuryad guruputrasya
padayoshcavanejanam ||
2.210
guruvat pratipujyah syuh savarna
guruyoshitah |
asavarnastu sampujyah
pratyutthanabhivadanaih ||
2.211
abhyanjanam snapanam ca
gatrotsadanameva ca |
gurupatnya na karyani keshanam ca
prasadhanam ||
2.212
gurupatni tu yuvatirnabhivadyaiha
padayoh |
purnavimshativarshena gunadoshau
vijanata ||
2.213
svabhava esha narinam naranamiha
dushanam |
ato.arthanna pramadyanti pramadasu
vipashcitah ||
2.214
avidvamsamalam loke vidvamsamapi va
punah |
pramada hyutpatham netum
kamakrodhavashanugam ||
2.215
matra svasra duhitra va na
viviktasano bhavet |
balavanindriyagramo vidvamsamapi
karshati ||
2.216
kamam tu gurupatninam yuvatinam yuva
bhuvi |
vidhivad vandanam kuryadasavahamiti
bruvan ||
2.217
viproshya padagrahanamanvaham
cabhivadanam |
gurudareshu kurvita satam
dharmamanusmaran ||
2.218
yatha khanan khanitrena naro
varyadhigacchati |
tatha gurugatam vidyam
shushrushuradhigacchati ||
2.219
mundo va jatilo va syadatha va
syatshikhajatah |
nainam grame.abhinimlocet suryo
nabhyudiyat kva cit ||
2.220
tam cedabhyudiyat suryah shayanam
kamacaratah |
nimloced va.apyavijnanaj
japannupavased dinam ||
2.221
suryena hyabhinirmuktah
shayano.abhyuditashca yah |
prayashcittamakurvano yuktah syan
mahatenasa ||
2.222
acamya prayato nityamubhe samdhye
samahitah |
shucau deshe japanjapyamupasita
yathavidhi ||
2.223
yadi stri yadyavarajah shreyah kim
cit samacaret |
tat sarvamacared yukto yatra casya
ramen manah ||
2.224
dharmarthavucyate shreyah kamarthau
dharma eva ca |
artha evaiha va shreyastrivarga iti
tu sthitih ||
2.225
acaryashca pita caiva mata bhrata ca
purvajah |
nartenapyavamantavya brahmanena
visheshatah ||
2.226
acaryo brahmano murtih pita murtih
prajapateh |
mata prithivya murtistu bhrata svo
murtiratmanah ||
2.227
yam matapitarau klesham sahete
sambhave nrinam |
na tasya nishkritih shakya kartum
varshashatairapi ||
2.228
tayornityam priyam kuryadacaryasya ca
sarvada |
teshveva trishu tushteshu tapah sarvam
samapyate ||
2.229
tesham trayanam shushrusha paramam
tapa ucyate |
na tairanabhyanujnato dharmamanyam
samacaret ||
2.230
ta eva hi trayo lokasta eva traya
ashramah |
ta eva hi trayo vedasta
evauktastrayo.agnayah ||
2.231
pita vai
garhapatyo.agnirmata.agnirdakshinah smritah |
gururahavaniyastu sa.agnitreta
gariyasi ||
2.232
trishvapramadyanneteshu trin lokan
vijayed grihi |
dipyamanah svavapusha devavad divi
modate ||
2.233
imam lokam matribhaktya pitribhaktya
tu madhyamam |
gurushushrushaya tvevam brahmalokam
samashnute ||
2.234
sarve tasyadrita dharma yasyaite
traya adritah |
anadritastu yasyaite
sarvastasyaphalah kriyah ||
2.235
yavat trayaste jiveyustavatnanyam
samacaret |
teshveva nityam shushrusham kuryat
priyahite ratah ||
2.236
teshamanuparodhena paratryam yad
yadacaret |
tat tannivedayet tebhyo
manovacanakarmabhih ||
2.237
trishveteshvitikrityam hi purushasya
samapyate |
esha dharmah parah
sakshadupadharmo.anya ucyate ||
2.238
shraddadhanah shubham
vidyamadaditavaradapi |
anyadapi param dharmam striratnam
dushkuladapi ||
2.239
vishadapyamritam grahyam baladapi
subhashitam |
amitradapi sadvrittamamedhyadapi
kancanam ||
2.240
striyo ratnanyatho vidya dharmah
shaucam subhashitam |
vividhani ca shilpani samadeyani
sarvatah ||
2.241
abrahmanadadhyayanamapatkale
vidhiyate |
anuvrajya ca shushrusha
yavadadhyayanam guroh ||
2.242
nabrahmane gurau shishyo
vasamatyantikam vaset |
brahmane va.ananucane kankshan
gatimanuttamam ||
2.243
yadi tvatyantikam vasam rocayeta
guroh kule |
yuktah paricaredenama
shariravimokshanat ||
2.244
a samapteh sharirasya yastu
shushrushate gurum |
sa gacchatyanjasa vipro brahmanah
sadma shashvatam ||
2.245
na purvam gurave kim cidupakurvita
dharmavit |
snasyamstu guruna.ajnaptah shaktya
gurvrthamaharet ||
2.246
kshetram hiranyam gamashvam
chatraupanahamasanam |
dhanyam shakam ca vasamsi gurave
pritimavahet ||
2.247
acarye tu khalu prete guruputre
gunanvite |
gurudare sapinde va guruvad
vrittimacaret ||
2.248
eteshvavidyamaneshu
sthanasanaviharavan |
prayunjano.agnishushrusham sadhayed
dehamatmanah ||
2.249
evam carati yo vipro
brahmacaryamaviplutah |
sa gacchatyuttamasthanam na caiha
jayate punah ||
adhyaya 3
3.01
shat trimshadabdikam caryam gurau
traivedikam vratam |
tadardhikam padikam va
grahanantikameva va ||
3.02
vedanadhitya vedau va vedam va.api
yathakramam |
aviplutabrahmacaryo
grihasthashramamavaset ||
3.03
tam pratitam svadharmena
brahmadayaharam pituh |
sragvinam talpa asinamarhayet
prathamam gava ||
3.04
gurunanumatah snatva samavritto
yathavidhi |
udvaheta dvijo bharyam savarnam
lakshananvitam ||
3.05
asapinda ca ya maturasagotra ca ya
pituh |
sa prashasta dvijatinam darakarmani
maithune ||
3.06
mahantyapi samriddhani
go.ajavidhanadhanyatah |
strisambandhe dashaitani kulani
parivarjayet ||
3.07
hinakriyam nishpurusham nishchando
romasharshasam ??|
kshayamayavya.apasmarishvitrikushthikulani
ca ??||
3.08
nodvahet kapilam kanyam nadhikangim
na roginim |
nalomikam natilomam na vacatam na
pingalam ||
3.09
narikshavrikshanadinamnim
nantyaparvatanamikam |
na pakshyahipreshyanamnim na ca
bhishananamikam ||
3.10
avyangangim saumyanamnim
hamsavaranagaminim |
tanulomakeshadashanam
mridvangimudvahet striyam ||
3.11
yasyastu na bhaved bhrata na
vijnayeta va pita |
naupayaccheta tam prajnah
putrika.adharmashankaya ||
3.12
savarna.agre dvijatinam prashasta
darakarmani |
kamatastu pravrittanamimah syuh
kramasho.avarah ||
3.13
shudraiva bharya shudrasya sa ca sva
ca vishah smrite |
te ca sva caiva rajnashca tashca sva
cagrajanmanah ||
3.14
na brahmanakshatriyayorapadyapi hi
tishthatoh |
kasmimshcidapi vrittante shudra
bharyaupadishyate ||
3.15
hinajatistriyam mohadudvahanto
dvijatayah |
kulanyeva nayantyashu sasantanani
shudratam ||
3.16
shudravedi
patatyatrerutathyatanayasya ca |
shaunakasya sutotpattya tadapatyataya
bhrigoh ||
3.17
shudram shayanamaropya brahmano
yatyadhogatim |
janayitva sutam tasyam brahmanyadeva
hiyate ||
3.18
daivapitryatitheyani tatpradhanani
yasya tu |
nashnanti pitridevastanna ca svargam
sa gacchati ||
3.19
vrishaliphenapitasya
nihshvasopahatasya ca |
tasyam caiva prasutasya nishkritirna
vidhiyate ||
3.20
caturnamapi varnanam pretya caiha
hitahitan |
ashtaviman samasena
strivivahannibodhata ||
3.21
brahmo daivastathaivarshah
prajapatyastatha.asurah |
gandharvo rakshasashcaiva
paishacashcashtamo.adhamah ||
3.22
yo yasya dharmyo varnasya gunadoshau
ca yasya yau |
tad vah sarvam pravakshyami prasave
ca gunagunan ||
3.23
shadanupurvya viprasya kshatrasya
caturo.avaran |
visha.shudrayostu taneva vidyad
dharmyanarakshasan ||
3.24
caturo brahmanasyadyan prashastan
kavayo viduh |
rakshasam kshatriyasyaikamasuram
vaishyashudrayoh ||
3.25
pancanam tu trayo dharmya
dvavadharmyau smritaviha |
paishacashcasurashcaiva na kartavyau
kada cana ||
3.26
prithak prithag va mishrau va vivahau
purvacoditau |
gandharvo rakshasashcaiva dharmyau
kshatrasya tau smritau ||
3.27
acchadya carcayitva ca
shrutashilavate svayam |
ahuya danam kanyaya brahmo dharmah
prakirtitah ||
3.28
yajne tu vitate samyag ritvije karma
kurvate |
alankritya sutadanam daivam dharmam
pracakshate ||
3.29
ekam gomithunam dve va varadadaya
dharmatah |
kanyapradanam vidhivadarsho dharmah
sa ucyate ||
3.30
sahaubhau caratam dharmamiti
vaca.anubhashya ca |
kanyapradanamabhyarcya prajapatyo
vidhih smritah ||
3.31
jnatibhyo dravinam dattva kanyayai
caiva shaktitah |
kanyapradanam svacchandyadasuro
dharma ucyate ||
3.32
icchaya.anyonyasamyogah kanyayashca
varasya ca |
gandharvah sa tu vijneyo maithunyah
kamasambhavah ||
3.33
hatva chittva ca bhittva ca
kroshantim rudatim grihat |
prasahya kanyaharanam rakshaso
vidhirucyate ||
3.34
suptam mattam pramattam va raho
yatropagacchati |
sa papishtho vivahanam
paishacashcashtamo.adhamah ||
3.35
adbhireva dvijagryanam kanyadanam
vishishyate |
itaresham tu varnanamitaretarakamyaya
||
3.36
yo yasyaisham vivahanam manuna
kirtito gunah |
sarvam shrinuta tam viprah sarvam
kirtayato mama ||
3.37
dasha purvan paran vamshyanatmanam
caikavimshakam |
brahmiputrah
sukritakritmocayatyenasah pitrin ||
3.38
daivaudhajah sutashcaiva sapta sapta
paravaran |
arshaudhajah sutastrimstrin shat shat
kayaudhajah sutah ||
3.39
brahmadishu vivaheshu
caturshvevanupurvashah |
brahmavarcasvinah putra jayante
shishtasammatah ||
3.40
rupasattvagunopeta dhanavanto
yashasvinah |
paryaptabhoga dharmishtha jivanti ca
shatam samah ||
3.41
itareshu tu shishteshu
nrishamsa.anritavadinah |
jayante durvivaheshu
brahmadharmadvishah sutah ||
3.42
aninditaih strivivahairanindya
bhavati praja |
ninditairnindita nrinam tasmannindyan
vivarjayet ||
3.43
panigrahanasamskarah
savarnasupadishyate |
asavarnasvayam jneyo
vidhirudvahakarmani ||
3.44
sharah kshatriyaya grahyah pratodo
vaishyakanyaya |
vasanasya dasha grahya
shudrayotkrishtavedane ||
3.45
ritukalabhigami syat svadaraniratah
sada |
parvavarjam vrajeccainam tadvrato
ratikamyaya ||
3.46
rituh svabhavikah strinam ratrayah
shodasha smritah |
caturbhiritaraih sardhamahobhih
sadvigarhitaih ||
3.47
tasamadyashcatasrastu ninditaikadashi
ca ya |
trayodashi ca sheshastu prashasta
dasharatrayah ||
3.48
yugmasu putra jayante striyo.ayugmasu
ratrishu |
tasmad yugmasu putrarthi
samvishedartave striyam ||
3.49
puman pumso.adhike shukre stri
bhavatyadhike striyah |
same.apuman pum.striyau va
kshine.alpe ca viparyayah ||
3.50
nindyasvashtasu canyasu striyo
ratrishu varjayan |
brahmacaryeva bhavati yatra
tatrashrame vasan ||
3.51
na kanyayah pita vidvan grihniyat
shulkamanvapi |
grihnamshulkam hi lobhena
syannaro.apatyavikrayi ??||
3.52
stridhanani tu ye mohadupajivanti
bandhavah |
nariyanani vastram va te papa
yantyadhogatim ||
3.53
arshe gomithunam shulkam ke
cidahurmrishaiva tat |
alpo.apyevam mahan va.api
vikrayastavadeva sah ||
3.54
yasam nadadate shulkam jnatayo na sa
vikrayah |
arhanam tat kumarinamanrishamsyam ca
kevalam ||
3.55
pitribhirbhratribhishcaitah
patibhirdevaraistatha |
pujya bhushayitavyashca
bahukalyanamipsubhih ||
3.56
yatra naryastu pujyante ramante tatra
devatah |
yatraitastu na pujyante
sarvastatraphalah kriyah ||
%[ Following.h ten.h versesare
missingin.h M.]
3.57
shocanti jamayo yatra vinashyatyashu
tat kulam |
na shocanti tu yatraita vardhate tad
hi sarvada ||
3.58
jamayo yani gehani
shapantyapratipujitah ||
tani krityahataniva vinashyanti
samantatah ||
3.59
tasmadetah sada pujya
bhushanacchadanashanaih |
bhutikamairnarairnityam
satkareshutsaveshu ca | |
3.60
samtushto bharyaya bharta bhartra
bharya tathaiva ca |
yasminneva kule nityam kalyanam tatra
vai dhruvam ||
3.61
yadi hi stri na roceta pumamsam na
pramodayet |
apramodat punah pumsah prajanam na
pravartate ||
3.62
striyam tu rocamanayam sarvam tad
rocate kulam |
tasyam tvarocamanayam sarvameva na
rocate ||
3.63
kuvivahaih
kriyalopairvedanadhyayanena ca |
kulanyakulatam yanti
brahmanatikramena ca ||
3.64
shilpena vyavaharena shudrapatyaishca
kevalaih |
gobhirashvaishca yanaishca krishya
rajopasevaya ||
3.65
ayajyayajanaishcaiva nastikyena ca
karmanam |
kulanyashu vinashyanti yani hinani
mantratah ||
3.66
mantratastu samriddhani
kulanyalpadhananyapi |
kulasankhyam ca gacchanti karshanti
ca mahad yashah ||
%[Here.afterM'H numberiH
"10"]
3.67
vaivahike.agnau kurvita grihyam karma
yathavidhi |
pancayajnavidhanam ca paktim
canvahikim grihi ||
3.68
panca suna grihasthasya culli
peshanyupaskarah |
kandani caudakumbhashca badhyate
yastu vahayan ||
3.69
tasam kramena sarvasam
nishkrityartham maharshibhih |
panca klpta mahayajnah pratyaham
grihamedhinam ||
3.70
adhyapanam brahmayajnah pitriyajnastu
tarpanam |
homo daivo balirbhauto
nriyajno.atithipujanam ||
3.71
pancaitan yo maha.ayajnanna hapayati
shaktitah |
sa grihe.api vasannityam
sunadoshairna lipyate ||
3.72
devata.atithibhrityanam
pitrinamatmanashca yah |
na nirvapati pancanamucchvasanna sa
jivati ||
3.73
ahutam ca hutam caiva tatha
prahutameva ca |
brahmyam hutam prashitam ca
pancayajnan pracakshate ? ||
3.74
japo.ahuto huto homah prahuto
bhautiko balih |
brahmyam hutam dvijagryarca prashitam
pitritarpanam ? ||
3.75
svadhyaye nityayuktah syad daive
caivaiha karmani |
daivakarmani yukto hi bibhartidam
caracaram ||
3.76
agnau prasta.ahutih
samyagadityamupatishthate |
adityaj jayate vrishtirvrishterannam
tatah prajah ||
3.77
yatha vayum samashritya vartante
sarvajantavah |
tatha grihasthamashritya vartante sarva ashramah ||
3.78
yasmat trayo.apyashramino
jnanenannena canvaham |
grihasthenaiva dharyante tasmaj
jyeshthashramo grihi ||
3.79
sa samdharyah prayatnena
svargamakshayamicchata |
sukham cehecchata.atyantam yo.adharyo
durbalendriyaih ||
3.80
rishayah pitaro deva
bhutanyatithayastatha |
ashasate kutumbibhyastebhyah karyam
vijanata ||
3.81
svadhyayenarcayetarishin homairdevan
yathavidhi |
pitrimshraddhaishca nrinannairbhutani
balikarmana ||
3.82
kuryadaharahah
shraddhamannadyenodakena va |
payomulaphalairva.api pitribhyah
pritimavahan ||
3.83
ekamapyashayed vipram pitryarthe
pancayajnike |
na caivatrashayet kim cid
vaishvadevam prati dvijam ||
3.84
vaishvadevasya siddhasya grihye.agnau
vidhipurvakam |
abhyah kuryad devatabhyo brahmano
homamanvaham ||
3.85
agneh somasya caivadau tayoshcaiva
samastayoh |
vishvebhyashcaiva devebhyo
dhanvantaraya eva ca ||
3.86
kuhvai caivanumatyai ca prajapataya
eva ca |
saha dyavaprithivyoshca tatha
svishtakrite.antatah ||
3.87
evam samyag havirhutva sarvadikshu
pradakshinam |
indrantakappatindubhyah sanugebhyo
balim haret ??||
3.88
marudbhya iti tu dvari
kshipedapsvadbhya ityapi ??|
vanaspatibhya ityevam musalolukhale
haret ||
3.89
ucchirshake shriyai kuryad
bhadrakalyai ca padatah |
brahmavastoshpatibhyam tu vastumadhye
balim haret ||
3.90
vishvebhyashcaiva devebhyo
balimakasha utkshipet |
divacarebhyo bhutebhyo naktancaribhya
eva ca ||
3.91
prishthavastuni kurvita balim
sarvatmabhutaye |
pitribhyo balishesham tu sarvam
dakshinato haret ||
3.92
shunam ca patitanam ca shvapacam
paparoginam |
vayasanam kriminam ca
shanakairnirvaped bhuvi ||
3.93
evam yah sarvabhutani brahmano
nityamarcati |
sa gacchati param sthanam tejomurtih
patharjuna ||
3.94
kritvaitad balikarmaivamatithim
purvamashayet |
bhiksham ca bhikshave dadyad vidhivad
brahmacarine ||
3.95
yat punyaphalamapnoti gam dattva
vidhivad guroh |
tat punyaphalamapnoti bhiksham dattva
dvijo grihi ||
3.96
bhikshamapyudapatram va satkritya
vidhipurvakam |
vedatattvarthavidushe
brahmanayopapadayet ||
3.97
nashyanti havyakavyani
naranamavijanatam |
bhasmibhuteshu vipreshu mohad dattani
datribhih ||
3.98
vidyatapassamriddheshu hutam
vipramukhagnishu |
nistarayati durgacca mahatashcaiva
kilbishat ||
3.99
sampraptaya tvatithaye
pradadyadasanaudake |
annam caiva yathashakti satkritya
vidhipurvakam ||
3.100
shilanapyunchato nityam pancagninapi
juhvatah |
sarvam sukritamadatte
brahmano.anarcito vasan ||
3.101
trinani bhumirudakam vak caturthi ca
sunrita |
etanyapi satam gehe nocchidyante kada
cana ||
3.102
ekaratram tu nivasannatithirbrahmanah
smritah |
anityam hi sthito yasmat
tasmadatithirucyate ||
3.103
naikagraminamatithim vipram
sangatikam tatha |
upasthitam grihe vidyad bharya
yatragnayo.api va ||
3.104
upasate ye grihasthah
parapakamabuddhayah |
tena te pretya pashutam
vrajantyannadidayinah ||
3.105
apranodyo.atithih sayam suryaudho
grihamedhina |
kale praptastvakale va nasyanashnan
grihe vaset ||
3.106
na vai svayam tadashniyadatithim
yanna bhojayet |
dhanyam yashasyamayushyam svargyam
va.atithipujanam ||
3.107
asanavasathau
shayyamanuvrajyamupasanam |
uttameshuttamam kuryad hine hinam
same samam ||
3.108
vaishvadeve tu nirvritte
yadyanyo.atithiravrajet |
tasyapyannam yathashakti pradadyanna
balim haret ||
3.109
na bhojanartham sve viprah kulagotre
nivedayet |
bhojanartham hi te shamsan
vantashityucyate budhaih ||
3.110
na brahmanasya tvatithirgrihe rajanya
ucyate |
vaishyashudrau sakha caiva jnatayo gurureva
ca ||
3.111
yadi tvatithidharmena kshatriyo
grihamavrajet |
bhuktavatsu ca vipreshu kamam tamapi
bhojayet ||
3.112
vaishyashudravapi praptau
kutumbe.atithidharminau |
bhojayet saha
bhrityaistavanrishamsyam prayojayan ||
3.113
itaranapi sakhyadin sampritya
grihamagatan |
prakrityannam yathashakti bhojayet
saha bharyaya ||
3.114
suvasinih kumarishca rogino garbhinih
striyah |
atithibhyo.agra evaitan
bhojayedavicarayan ||
3.115
adattva tu ya etebhyah purvam
bhunkte.avicakshanah |
sa bhunjano na janati
shvagridhrairjagdhimatmanah ||
3.116
bhuktavatsvatha vipreshu sveshu
bhrityeshu caiva hi |
bhunjiyatam tatah pashcadavashishtam
tu dampati ||
3.117
devan rishin manushyamshca pitrin
grihyashca devatah |
pujayitva tatah pashcad grihasthah
sheshabhug bhavet ||
3.118
agham sa kevalam bhunkte yah
pacatyatmakaranat |
yajnashishtashanam hyetat satamannam
vidhiyate ||
3.119
rajartvigsnatakagurun
priyashvashuramatulan |
arhayen madhuparkena parisamvatsarat
punah ||
3.120
raja ca shrotriyashcaiva
yajnakarmanyupasthitau |
madhuparkena sampujyau na tvayajna
iti sthitih ||
3.121
sayam tvannasya siddhasya
patnyamantram balim haret |
vaishvadevam hi namaitat sayam
pratarvidhiyate ||
3.122
pitriyajnam tu nirvartya viprashcandrakshaye.agniman
|
pindanvaharyakam shraddham kuryan
masanumasikam ||
3.123
pitrinam masikam shraddhamanvaharyam
vidurbudhah |
taccamishena kartavyam prashastena
prayatnatah ??||
3.124
tatra ye bhojaniyah syurye ca varjya
dvijottamah |
yavantashcaiva yaishcannaistan
pravakshyamyasheshatah ||
3.125
dvau daive pitrikarye
trinekaikamubhayatra va |
bhojayet susamriddho.api na
prasajjeta vistare ||
3.126
satkriyam deshakalau ca shaucam
brahmanasampadah |
pancaitan vistaro hanti tasmannaiheta
vistaram ||
3.127
prathita pretakrityaisha pitryam nama
vidhukshaye |
tasmin yuktasyaiti nityam
pretakrityaiva laukiki ||
3.128
shrotriyayaiva deyani havyakavyani
datribhih |
arhattamaya vipraya tasmai dattam
mahaphalam ||
3.129
ekaikamapi vidvamsam daive pitrye ca
bhojayet |
pushkalam phalamapnoti namantrajnan
bahunapi ||
3.130
duradeva pariksheta brahmanam
vedaparagam |
tirtham tad havyakavyanam pradane
so.atithih smritah ||
3.131
sahasram hi sahasranamanricam yatra
bhunjate |
ekastan mantravit pritah sarvanarhati
dharmatah ||
3.132
jnanotkrishtaya deyani kavyani ca
havimshi ca |
na hi hastavashrigdigdhau
rudhirenaiva shudhyatah ||
3.133
yavato grasate grasan
havyakavyeshvamantravit |
tavato grasate preto
diptashularshtyayogudan ||
3.134
jnananishtha dvijah ke cit
taponishthastatha.apare |
tapahsvadhyayanishthashca
karmanishthastatha.apare ||
3.135
jnananishtheshu kavyani
pratishthapyani yatnatah |
havyani tu yathanyayam sarveshveva
caturshvapi ||
3.136
ashrotriyah pita yasya putrah syad
vedaparagah |
ashrotriyo va putrah syat pita syad
vedaparagah ||
3.137
jyayamsamanayorvidyad yasya
syatshrotriyah pita |
mantrasampujanartham tu
satkaramitaro.arhati ||
3.138
na shraddhe bhojayen mitram dhanaih
karyo.asya sangrahah |
narim na mitram yam vidyat tam
shraddhe bhojayed dvijam ||
3.139
yasya mitrapradhanani shraddhani ca
havimshi ca |
tasya pretya phalam nasti shraddheshu
ca havihshu ca ||
3.140
yah sangatani kurute mohatshraddhena
manavah |
sa svargaccyavate lokatshraddhamitro
dvijadhamah ||
3.141
sambhojani sa.abhihita paishaci
dakshina dvijaih |
ihaivaste tu sa loke
gaurandhevaikaveshmani ||
3.142
yathairine bijamuptva na vapta
labhate phalam |
tatha.anrice havirdattva na data
labhate phalam ||
3.143
datrin pratigrahitrimshca kurute
phalabhaginah |
vidushe dakshinam dattva vidhivat
pretya caiha ca ||
3.144
kamam shraddhe.arcayen mitram
nabhirupamapi tvarim |
dvishata hi havirbhuktam bhavati
pretya nishphalam ||
3.145
yatnena bhojayetshraddhe bahvricam
vedaparagam |
shakhantagamathadhvaryum chandogam tu
samaptikam ||
3.146
eshamanyatamo yasya bhunjita
shraddhamarcitah |
pitrinam tasya triptih syatshashvati
saptapaurushi ||
3.147
esha vai prathamah kalpah pradane
havyakavyayoh |
anukalpastvayam jneyah sada
sadbhiranushthitah ||
3.148
matamaham matulam ca svashriyam
shvashuram gurum |
dauhitram vitpatim bandhum ritvig
yajyau ca bhojayet ||
3.149
na brahmanam pariksheta daive karmani
dharmavit |
pitrye karmani tu prapte pariksheta
prayatnatah ||
3.150
ye stenapatitakliba ye ca
nastikavrittayah |
tan havyakavyayorviprananarhan
manurabravit ||
3.151
jatilam canadhiyanam durbalam kitavam
tatha |
yajayanti ca ye pugamstamshca
shraddhe na bhojayet ||
3.152
cikitsakan devalakan
mamsavikrayinastatha |
vipanena ca jivanto varjyah
syurhavyakavyayoh ||
3.153
preshyo gramasya rajnashca kunakhi
shyavadantakah |
pratiroddha guroshcaiva
tyaktagnirvardhushistatha ||
3.154
yakshmi ca pashupalashca parivetta
nirakritih |
brahmadvishparivittishca
ganabhyantara eva ca ||
3.155
kushilavo.avakirni ca
vrishalipatireva ca |
paunarbhavashca kanashca yasya
caupapatirgrihe ||
3.156
bhritakadhyapako yashca
bhritakadhyapitastatha |
shudrashishyo gurushcaiva vagdushtah
kundagolakau ||
3.157
akarane parityakta
matapitrorgurostatha |
brahmairyaunaishca sambandhaih
samyogam patitairgatah ||
3.158
agaradahi garadah kundashi
somavikrayi |
samudrayayi bandi ca tailikah
kutakarakah ||
3.159
pitra vivadamanashca kitavo
madyapastatha |
paparogyabhishastashca dambhiko
rasavikrayi ||
3.160
dhanuhsharanam karta ca
yashcagredidhishupatih |
mitradhrug dyutavrittishca
putracaryastathaiva ca ||
3.161
bhramari gandamali ca shvitryatho
pishunastatha |
unmatto.andhashca varjyah
syurvedanindaka eva ca ||
3.162
hastigo.ashvaushtradamako
nakshatrairyashca jivati |
pakshinam poshako yashca
yuddhacaryastathaiva ca ||
3.163
srotasam bhedako yashca tesham
cavarane ratah |
grihasamveshako duto vriksharopaka
eva ca ||
3.164
shvakridi shyenajivi ca kanyadushaka
eva ca |
himsro vrishalavrittishca gananam
caiva yajakah ||
3.165
acarahinah klibashca nityam
yacanakastatha |
krishijivi shlipadi ca sadbhirnindita
eva ca ||
3.166
aurabhriko mahishikah
parapurvapatistatha |
pretaniryapakashcaiva varjaniyah
prayatnatah ||
3.167
etan vigarhitacaranapankteyan
dvijadhaman |
dvijatipravaro vidvanubhayatra
vivarjayet ||
3.168
brahmano tvanadhiyanastrinagniriva
shamyati |
tasmai havyam na datavyam na hi
bhasmani huyate ||
3.169
apanktadane yo daturbhavatyurdhvam
phalaudayah |
daive havishi pitrye va tam
pravakshyamyasheshatah ||
3.170
avratairyad dvijairbhuktam parivetryadibhistatha |
apankteyairyadanyaishca tad vai
rakshamsi bhunjate ||
3.171
daragnihotrasamyogam kurute yo.agraje
sthite |
parivetta sa vijneyah parivittistu
purvajah ||
3.172
parivittih parivetta yaya ca
parividyate |
sarve te narakam yanti
datriyajakapancamah ||
3.173
bhraturmritasya bharyayam
yo.anurajyeta kamatah |
dharmenapi niyuktayam sa jneyo
didhishupatih ||
3.174
paradareshu jayete dvau sutau
kundagolakau |
patyau jivati kundah syan mrite
bhartari golakah ||
3.175
tau tu jatau parakshetre praninau
pretya caiha ca |
dattani havyakavyani nashayanti
pradayinam ||
3.176
apanktyo yavatah panktyan
bhunjanananupashyati |
tavatam na phalam tatra data prapnoti
balishah ||
3.177
vikshyandho navateh kanah shashteh
shvitri shatasya tu |
paparogi sahasrasya daturnashayate
phalam ||
3.178
yavatah samsprishedangairbrahmanan
shudrayajakah |
tavatam na bhaved datuh phalam
danasya paurtikam ||
3.179
vedavidcapi vipro.asya lobhat kritva
pratigraham |
vinasham vrajati
kshipramamapatramivambhasi ||
3.180
somavikrayine vishtha bhishaje
puyashonitam |
nashtam devalake dattamapratishtham
tu vardhushau ||
3.181
yat tu vanijake dattam naiha namutra
tad bhavet |
bhasmaniva hutam dravyam tatha
paunarbhave dvije ||
3.182
itareshu tvapanktyeshu
yathoddishteshvasadhushu | %[
medo.ashrinmamsamajja.asthi
vadantyannam manishinah ||
3.183
apanktyopahata panktih pavyate
yairdvijottamaih |
tannibodhata kartsnyena dvijagryan
panktipavanan ||
3.184
agryah sarveshu vedeshu
sarvapravacaneshu ca |
shrotriyanvayajashcaiva vijneyah
panktipavanah ||
3.185
trinaciketah pancagnistrisuparnah
shadangavit |
brahmadeyatmasantano jyeshthasamaga
eva ca ||
3.186
vedarthavit pravakta ca brahmacari
sahasradah |
shatayushcaiva vijneya brahmanah
panktipavanah ||
3.187
purvedyuraparedyurva
shraddhakarmanyupasthite |
nimantrayeta trya.avaran samyag
vipran yathauditan ||
3.188
nimantrito dvijah pitrye niyatatma
bhavet sada |
na ca chandamsyadhiyita yasya
shraddham ca tad bhavet ||
3.189
nimantritan hi pitara upatishthanti
tan dvijan |
vayuvatcanugacchanti
tatha.asinanupasate ||
3.190
ketitastu yathanyayam havye kavye
dvijottamah |
katham cidapyatikraman papah
sukaratam vrajet ||
3.191
amantritastu yah shraddhe vrishalya saha
modate |
daturyad dushkritam kim cit tat
sarvam pratipadyate ||
3.192
akrodhanah shaucaparah satatam
brahmacarinah |
nyastashastra mahabhagah pitarah
purvadevatah ||
3.193
yasmadutpattiretesham
sarveshamapyasheshatah |
ye ca yairupacaryah
syurniyamaistannibodhata ||
3.194
manorhairanyagarbhasya ye
maricyadayah sutah |
tesham rishinam sarvesham putrah
pitriganah smritah ||
3.195
virajsutah somasadah sadhyanam
pitarah smritah ?|
agnishvattashca devanam marica
lokavishrutah ||
3.196
daityadanavayakshanam
gandharvauragarakshasam |
suparnakinnaranam ca smrita
barhishado.atrijah ||
3.197
somapa nama vipranam kshatriyanam
havirbhujah |
vaishyanamajyapa nama shudranam tu
sukalinah ||
3.198
somapastu kaveh putra
havishmanto.angirahsutah |
pulastyasyajyapah putra vasishthasya
sukalinah ||
3.199
agnidagdhanagnidagdhan kavyan barhishadastatha
|
agnishvattamshca saumyamshca
vipranameva nirdishet ||
3.200
ya ete tu gana mukhyah pitrinam
parikirtitah |
teshamapiha vijneyam
putrapautramanantakam ||
3.201
rishibhyah pitaro jatah pitribhyo
devamanavah |
devebhyastu jagat sarvam caram
sthanvanupurvashah ||
3.202
rajatairbhajanaireshamatho va
rajatanvitaih |
varyapi shraddhaya
dattamakshayayaupakalpate ||
3.203
daivakaryad dvijatinam pitrikaryam
vishishyate |
daivam hi pitrikaryasya
purvamapyayanam smritam ||
3.204
teshamarakshabhutam tu purvam daivam
niyojayet |
rakshamsi vipralumpanti
shraddhamarakshavarjitam ||
3.205
daivadyantam tadiheta pitryadyantam
na tad bhavet |
pitryadyantam tvihamanah kshipram
nashyati sanvayah ||
3.206
shucim desham viviktam ca
gomayenopalepayet |
dakshinapravanam caiva
prayatnenopapadayet ||
3.207
avakasheshu coksheshu jalatireshu
caiva hi |
vivikteshu ca tushyanti dattena
pitarah sada ||
3.208
asaneshupaklpteshu barhishmatsu
prithakprithak |
upasprishtaudakan samyag
vipramstanupaveshayet ||
3.209
upaveshya tu tan
vipranasaneshvajugupsitan |
gandhamalyaih surabhibhirarcayed
daivapurvakam ||
3.210
teshamudakamaniya sapavitramstilanapi
|
agnau kuryadanujnato brahmano
brahmanaih saha ||
3.211
agneh somayamabhyam ca
kritva.apyayanamaditah |
havirdanena vidhivat pashcat
samtarpayet pitrin ||
3.212
agnyabhave tu viprasya
panavevopapadayet |
yo hyagnih sa dvijo
viprairmantradarshibhirucyate ||
3.213
akrodhanan suprasadan vadantyetan
puratanan |
lokasyapyayane yuktan shraddhadevan
dvijottaman ||
3.214
apasavyamagnau kritva sarvamavritya
vikramam |
apasavyena hastena nirvapedudakam
bhuvi ||
3.215
trimstu tasmad havihsheshat pindan
kritva samahitah |
audakenaiva vidhina nirvaped
dakshinamukhah ||
3.216
nyupya pindamstatastamstu prayato
vidhipurvakam |
teshu darbheshu tam hastam
nirmrijyallepabhaginam ||
3.217
acamyaudakparavritya trirayamya
shanairasun |
shad ritumshca namaskuryat pitrineva
ca mantravat ||
3.218
udakam ninayetshesham shanaih pindantike
punah |
avajighrecca tan pindan yathanyuptan
samahitah ||
3.219
pindebhyastvalpikam matram
samadayanupurvashah |
taneva vipranasinan vidhivat
purvamashayet ||
3.220
dhriyamane tu pitari purveshameva
nirvapet |
vipravad va.api tam shraddhe svakam
pitaramashayet ||
3.221
pita yasya nivrittah syaj jiveccapi
pitamahah |
pituh sa nama sankirtya kirtayet
prapitamaham ||
3.222
pitamaho va tatshraddham
bhunjitaityabravin manuh |
kamam va samanujnatah svayameva
samacaret ||
3.223
tesham dattva tu hasteshu sapavitram
tilaudakam |
tatpindagram prayaccheta
svadhaishamastviti bruvan ||
3.224
panibhyam tupasangrihya svayamannasya
vardhitam |
viprantike pitrin dhyayan
shanakairupanikshipet ||
3.225
ubhayorhastayormuktam yadannamupaniyate
|
tad vipralumpantyasurah sahasa
dushtacetasah ||
3.226
gunamshca supashakadyan payo dadhi
ghritam madhu |
vinyaset prayatah purvam bhumaveva
samahitah ||
3.227
bhakshyam bhojyam ca vividham mulani
ca phalani ca |
hridyani caiva mamsani panani
surabhini ca ||
3.228
upaniya tu tat sarvam shanakaih
susamahitah |
pariveshayeta prayato gunan sarvan
pracodayan ||
3.229
nasramapatayej jatu na kupyennanritam
vadet |
na padena sprishedannam na
caitadavadhunayet ||
3.230
asram gamayati pretan
kopo.arinanritam shunah |
padasparshastu rakshamsi
dushkritinavadhunanam ||
3.231
yad yad roceta viprebhyastat tad
dadyadamatsarah |
brahmodyashca kathah kuryat
pitrinametadipsitam ||
3.232
svadhyayam shravayet pitrye
dharmashastrani caiva hi |
akhyananitihasamshca puranani khilani
ca ||
3.233
harshayed brahmanamstushto bhojayecca
shanaihshanaih |
annadyenasakriccaitan gunaishca
paricodayet ||
3.234
vratasthamapi dauhitram shraddhe
yatnena bhojayet |
kutapam casanam dadyat tilaishca
vikiren mahim ||
3.235
trini shraddhe pavitrani dauhitrah
kutapastilah |
trini catra prashamsanti
shaucamakrodhamatvaram ||
3.236
atyushnam sarvamannam syad
bhunjiramste ca vagyatah |
na ca dvijatayo bruyurdatra prishta havirgunan
||
3.237
yavadushma bhavatyannam yavadashnanti
vagyatah |
pitarastavadashnanti yavannaokta
havirgunah ||
3.238
yad veshtitashira bhunkte yad bhunkte
dakshinamukhah |
saupanatkashca yad bhunkte tad vai
rakshamsi bhunjate ||
3.239
candalashca varahashca kukkutah shva
tathaiva ca |
rajasvala ca shandhashca
naiksherannashnato dvijan ||
3.240
home pradane bhojye ca
yadebhirabhivikshyate |
daive havishi pitrye va tad
gacchatyayathatatham ||
3.241
ghranena sukaro hanti pakshavatena
kukkutah |
shva tu drishtinipatena
sparshenavaravarnajah ||
3.242
khanjo va yadi va kano datuh
preshyo.api va bhavet |
hinatiriktagatro va tamapyapanayet
punah ||
3.243
brahmanam bhikshukam va.api
bhojanarthamupasthitam |
brahmanairabhyanujnatah shaktitah
pratipujayet ||
3.244
sarvavarnikamannadyam samniyaplavya
varina |
samutshrijed bhuktavatamagrato
vikiran bhuvi ||
3.245
asamskritapramitanam tyaginam
kulayoshitam |
ucchishtam bhagadheyam syad darbheshu
vikirashca yah ||
3.246
uccheshanam
bhumigatamajihmasyashathasya ca |
dasavargasya tat pitrye bhagadheyam
pracakshate ||
3.247
asapindakriyakarma dvijateh
samsthitasya tu |
adaivam bhojayetshraddham pindamekam
ca nirvapet ||
3.248
sahapindakriyayam tu kritayamasya
dharmatah |
anayaivavrita karyam pindanirvapanam
sutaih ||
3.249
shraddham bhuktva ya ucchishtam
vrishalaya prayacchati |
sa mudho narakam yati
kalasutramavakshirah ||
3.250
shraddhabhug vrishalitalpam
tadaharyo.adhigacchati |
tasyah purishe tam masam pitarastasya
sherate ||
3.251
prishtva svaditamityevam
triptanacamayet tatah |
acantamshcanujaniyadabhito
ramyatamiti ||
3.252
svadha.astvityeva tam
bruyurbrahmanastadanantaram |
svadhakarah para hyashih sarveshu
pitrikarmasu ||
3.253
tato bhuktavatam teshamannashesham
nivedayet |
yatha bruyustatha kuryadanujnatastato
dvijaih ||
3.254
pitrye svaditamityeva vacyam goshthe
tu sushritam |
sampannamityabhyudaye daive
rucitamityapi ||
3.255
aparahnastatha darbha vastusampadanam
tilah |
shrishtirmrishtirdvijashcagryah
shraddhakarmasu sampadah ||
3.256
darbhah pavitram purvahno havishyani
ca sarvashah |
pavitram yacca purvoktam vijneya
havyasampadah ||
3.257
munyannani payah somo mamsam
yaccanupaskritam |
aksaralavanam caiva prakritya havirucyate
||
3.258
vishrijya brahmanamstamstu niyato
vagyatah shucih |
dakshinam dishamakankshan yacetaiman
varan pitrin ||
3.259
dataro no.abhivardhantam vedah
samtatireva ca |
shraddha ca no ma vyagamad bahudeyam
ca no.astviti ||
3.260
evam nirvapanam kritva
pindamstamstadanantaram |
gam vipramajamagnim va prashayedapsu
va kshipet ||
3.261
pindanirvapanam ke cit parastadeva
kurvate |
vayobhih khadayantyanye
prakshipantyanale.apsu va ||
3.262
pativrata dharmapatni
pitripujanatatpara |
madhyamam tu tatah pindamadyat samyak
sutarthini ||
3.263
ayushmantam sutam sute
yashomedhasamanvitam |
dhanavantam prajavantam sattvikam
dharmikam tatha ||
3.264
prakshalya hastavacamya jnatiprayam
prakalpayet |
jnatibhyah satkritam dattva
bandhavanapi bhojayet ||
3.265
uccheshanam tu tat tishthed yavad
vipra visarjitah |
tato grihabalim kuryaditi dharmo
vyavasthitah ||
3.266
haviryacciraratraya yaccanantyaya
kalpate |
pitribhyo vidhivad dattam tat
pravakshyamyasheshatah ||
3.267
tilairvrihiyavairmashairadbhirmulaphalena
va |
dattena masam tripyanti vidhivat
pitaro nrinam ||
3.268
dvau masau matsyamamsena trin masan
harinena tu |
aurabhrenatha chaturah shakunenatha
panca vai ||
3.269
shanmasamshchagamamsena parshatena ca
sapta vai |
ashtavenasya mamsena rauravena
navaiva tu ||
3.270
dashamasamstu tripyanti
varahamahishamishaih |
shashakurmayostu mamsena
masanekadashaiva tu ||
3.271
samvatsaram tu gavyena payasa
payasena ca |
vardhrinasasya mamsena
triptirdvadashavarshiki ||
3.272
kalashakam mahashalkah
khangalohamisham madhu |
anantyayaiva kalpyante munyannani ca
sarvashah ||
3.273
yat kim cin madhuna mishram pradadyat
tu trayodashim |
tadapyakshayameva syad varshasu ca
maghasu ca ||
3.274
api nah sa kule bhuyad yo no dadyat
trayodashim |
payasam madhusarpirbhyam prak chaye
kunjarasya ca ||
3.275
yad yad dadati vidhivat samyak
shraddhasamanvitah |
tat tat pitrinam bhavati
paratranantamakshayam ||
3.276
krishnapakshe dashamyadau varjayitva
caturdashim |
shraddhe prashastastithayo yathaita
na tathaitarah ||
3.277
yukshu kurvan dinarksheshu sarvan
kaman samashnute |
ayukshu tu pitrin sarvan prajam
prapnoti pushkalam ||
3.278
yatha caivaparah pakshah purvapakshad
vishishyate |
tatha shraddhasya purvahnadaparahno
vishishyate ||
3.279
pracinavitina
samyagapasavyamatandrina |
pitryamanidhanat karyam vidhivad
darbhapanina ||
3.280
ratrau shraddham na kurvita rakshasi
kirtita hi sa |
samdhyayorubhayoshcaiva surye
caivaciraudite ||
3.281
anena vidhina shraddham
trirabdasyaiha nirvapet |
hemantagrishmavarshasu
pancayajnikamanvaham ||
3.282
na paitriyajniyo homo laukike.agnau
vidhiyate |
na darshena vina
shraddhamahitagnerdvijanmanah ||
3.283
yadeva tarpayatyadbhih pitrin snatva
dvijottamah |
tenaiva kritsnamapnoti
pitriyajnakriyaphalam ||
3.284
vasun vadanti tu pitrin rudramshcaiva
pitamahan |
prapitamahamstatha.adityan
shrutiresha sanatani ||
3.285
vighasashi bhavennityam nityam
va.amritabhojanah |
vighaso bhuktashesham tu yajnashesham
tatha.amritam ||
3.286
etad vo.abhihitam sarvam vidhanam
pancayajnikam |
dvijatimukhyavrittinam vidhanam
shruyatamiti ||
adhyaya 4
4.01
caturthamayusho bhagamushitva.adyam
gurau dvijah |
dvitiyamayusho bhagam kritadaro grihe
vaset ||
4.02
adrohenaiva bhutanamalpadrohena va
punah |
ya vrittistam samasthaya vipro
jivedanapadi ||
4.03
yatramatraprasiddhyartham svaih
karmabhiragarhitaih |
akleshena sharirasya kurvita
dhanasancayam ||
4.04
ritamritabhyam jivet tu mritena
pramritena va |
satyanritabhyamapi va na shvavrittya
kada cana ||
4.05
ritamunchashilam jneyamamritam
syadayacitam |
mritam tu yacitam bhaiksham pramritam
karshanam smritam ||
4.06
satyanritam tu vanijyam tena caivapi
jivyate |
seva shvavrittirakhyata tasmat tam
parivarjayet ||
4.07
kusuladhanyako va syat kumbhidhanyaka
eva va |
tryahehiko va.api bhavedashvastanika
eva va ||
4.08
caturnamapi caitesham dvijanam
grihamedhinam |
jyayan parah paro jneyo dharmato
lokajittamah ||
4.09
shatkarmaiko bhavatyesham
tribhiranyah pravartate |
dvabhyamekashcaturthastu
brahmasattrena jivati ||
4.10
vartayamshca
shilaunchabhyamagnihotraparayanah |
ishtih parvayanantiyah kevala
nirvapet sada ||
4.11
na lokavrittam varteta vrittihetoh
katham cana |
ajihmamashatham shuddham jived
brahmanajivikam ||
4.12
samtosham paramasthaya sukharthi
samyato bhavet |
samtoshamulam hi sukham duhkhamulam
viparyayah ||
4.13
ato.anyatamaya vrittya jivamstu
snatako dvijah |
svargayushyayashasyani vratanimani
dharayet ||
4.14
vedoditam svakam karma nityam
kuryadatandritah |
tad hi kurvan yathashakti prapnoti
paramam gatim ||
4.15
naihetarthan prasangena na viruddhena
karmana |
na vidyamaneshvartheshu nartyamapi
yatastatah ||
4.16
indriyartheshu sarveshu na prasajyeta
kamatah |
atiprasaktim caitesham manasa
samnivartayet ||
4.17
sarvan parityajedarthan svadhyayasya
virodhinah |
yatha tatha.adhyapayamstu sa hyasya
kritakrityata ||
4.18
vayasah karmano.arthasya
shrutasyabhijanasya ca |
veshavagbuddhisarupyamacaran
vicarediha ||
4.19
buddhivriddhikaranyashu dhanyani ca
hitani ca |
nityam shastranyaveksheta
nigamamshcaiva vaidikan ||
4.20
yatha yatha hi purushah shastram
samadhigacchati |
tatha tatha vijanati vijnanam casya
rocate ||
4.21
rishiyajnam devayajnam bhutayajnam ca
sarvada |
nriyajnam pitriyajnam ca yathashakti
na hapayet ||
4.22
etaneke mahayajnan yajnashastravido
janah |
anihamanah satatamindriyeshveva
juhvati ||
4.23
vacyeke juhvati pranam prane vacam ca
sarvada |
vaci prane ca pashyanto
yajnanirvrittimakshayam ||
4.24
jnanenaivapare vipra
yajantyetairmakhaih sada |
jnanamulam kriyamesham pashyanto
jnanacakshusha ||
4.25
agnihotram ca juhuyadadyante
dyunishoh sada |
darshena cardhamasante paurnamasena
caiva hi ||
4.26
sasyante navasasyeshtya tathartuante
dvijo.adhvaraih |
pashuna tvayanasyadau samante
saumikairmakhaih ||
4.27
nanishtva navasasyeshtya pashuna
cagniman dvijah |
navannamadyatmamsam va
dirghamayurjijivishuh ||
4.28
navenanarcita hyasya pashuhavyena
cagnayah |
prananevattumicchanti
navannamishagardhinah ||
4.29
asanashanashayyabhiradbhirmulaphalena
va |
nasya kashcid vased gehe
shaktito.anarcito.atithih ||
4.30
pashandino vikarmasthan
baidalavratikan shathan |
haitukan bakavrittimshca vanmatrenapi
narcayet ||
4.31
vedavidyavratasnatamshrotriyan
grihamedhinah |
pujayed havyakavyena viparitamshca
varjayet ||
4.32
shaktito.apacamanebhyo datavyam
grihamedhina |
samvibhagashca bhutebhyah
kartavyo.anuparodhatah ||
4.33
rajato dhanamanvicchet samsidan
snatakah kshudha |
yajyantevasinorva.api na tvanyata iti
sthitih ||
4.34
na sidet snatako viprah kshudha
shaktah katham cana |
na jirnamalavadvasa bhavecca vibhave
sati ||
4.35
klptakeshanakhashmashrurdantah
shuklambarah shucih |
svadhyaye caiva yuktah
syannityamatmahiteshu ca ||
4.36
vainavim dharayed yashtim sodakam ca
kamandalum |
yajnopavitam vedam ca shubham raukme
ca kundale ||
4.37
nekshetodyantamadityam nastam yantam
kada cana |
nopashrishtam na varistham na madhyam
nabhaso gatam ||
4.38
na langhayed vatsatantrim na
pradhavecca varshati |
na codake niriksheta svarupamiti
dharana ||
4.39
mridam gam daivatam vipram ghritam
madhu catushpatham |
pradakshinani kurvita prajnatamshca
vanaspatin ||
4.40
nopagacchet pramatto.api
striyamartavadarshane |
samanashayane caiva na shayita taya
saha ||
4.41
rajasa.abhiplutam narim narasya
hyupagacchatah |
prajna tejo balam cakshurayushcaiva
prahiyate ||
4.42
tam vivarjayatastasya rajasa
samabhiplutam |
prajna tejo balam cakshurayushcaiva
pravardhate ||
4.43
nashniyad bharyaya sardham
nainamiksheta cashnatim |
kshuvatim jrimbhamanam va na casinam
yathasukham ||
4.44
nanjayantim svake netre na
cabhyaktamanavritam |
na pashyet prasavantim ca tejaskamo
dvijottamah ||
4.45
nannamadyadekavasa na nagnah
snanamacaret |
na mutram pathi kurvita na bhasmani
na govraje ||
4.46
na phalakrishte na jale na cityam na
ca parvate |
na jirnadevayatane na valmike kada
cana ||
4.47
na sasattveshu garteshu na
gacchannapi na sthitah |
na naditiramasadya na ca
parvatamastake ||
4.48
vayuagnivipramadityamapah
pashyamstathaiva gah |
na kada cana kurvita vinmutrasya
visarjanam ||
Ka4.49
tiraskrityoccaret
kashthaloshthapatratrinadina |
niyamya prayato vacam
samvitango.avagunthitah ||
Ka4.50
mutroccarasamutsargam diva
kuryadudanmukhah |
dakshina.abhimukho ratrau
samdhyayoshca yatha diva ||
Ka4.51
chayayamandhakare va ratravahani va
dvijah |
yathasukhamukhah kuryat
pranabadhabhayeshu ca ||
Ka4.52
pratyagnim pratisuryam ca
pratisomodakadvijam |
pratigu prativatam ca prajna nashyati
mehatah ||
4.53
nagnim mukhenopadhamennagnam
naiksheta ca striyam |
namedhyam prakshipedagnau na ca padau
pratapayet ||
4.54
adhastannopadadhyacca na
cainamabhilanghayet |
na cainam padatah kuryanna
pranabadhamacaret ||
4.55
nashniyat samdhivelayam na
gacchennapi samvishet | %[
na caiva pralikhed bhumim
natmano.apaharet srajam ||
4.56
napsu mutram purisham va shthivanam
va samutshrijet |
amedhyaliptamanyad va lohitam va
vishani va |
4.57
naikah supyatshunyagehe na shreyamsam
prabodhayet |
nodakyaya.abhibhasheta yajnam
gacchenna cavritah ||
4.58
agnyagare gavam goshthe brahmananam
ca samnidhau |
svadhyaye bhojane caiva dakshinam
panimuddharet ||
4.59
na varayed gam dhayantim na
cacakshita kasya cit |
na divindrayudham drishtva kasya cid
darshayed budhah ||
4.60
nadharmike vased grame na vyadhibahule
bhrisham |
naikah prapadyetadhvanam na ciram
parvate vaset ||
4.61
na shudrarajye
nivasennadharmikajanavrite |
na pashandiganakrante
nopasshrite.antyajairnribhih ||
4.62
na bhunjitoddhritasneham
natisauhityamacaret ||
natiprage natisayam na sayam pratarashitah
||
4.63
na kurvita vrithaceshtam na
varyanjalina pibet |
notsange bhakshayed bhakshyanna jatu
syat kutuhali ||
4.64
na nrityedatha va gayenna vaditrani
vadayeta |
nasphotayenna ca kshvedenna ca rakto
viravayet ||
4.65
na padau dhavayet kamsye kada cidapi
bhajane |
na bhinnabhande bhunjita na
bhavapratidushite ||
4.66
upanahau ca vasashca dhritamanyairna
dharayet |
upavitamalankaram srajam karakameva
ca ||
4.67
navinitairbhajed dhuryairna ca
kshudhvyadhipiditaih |
na bhinnashringakshikhurairna
valadhivirupitaih ||
4.68
vinitaistu
vrajennityamashugairlakshananvitaih |
varnarupopasampannaih pratodenatudan
bhrisham ||
4.69
balatapah pretadhumo varjyam bhinnam
tatha.asanam |
na chindyannakharomani
dantairnotpatayennakhan ||
4.70
na mritloshtham ca mridniyanna
chindyat karajaistrinam |
na karma nishphalam
kuryannayatyamasukhodayam ||
4.71
loshthamardi trinacchedi nakhakhadi
ca yo narah |
sa vinasham vrajatyashu sucaka.ashucireva
ca ||
4.72
na vigarhya katham kuryad bahirmalyam
na dharayet |
gavam ca yanam prishthena sarvathaiva
vigarhitam ||
4.73
advarena ca natiyad gramam va veshma
va.avritam |
ratrau ca vrikshamulani duratah
parivarjayet ||
4.74
nakshairdivyet kada cit tu svayam
nopanahau haret |
shayanastho na bhunjita na panistham
na casane ||
4.75
sarvam ca tilasambaddham
nadyadastamite ravau |
na ca nagnah shayitaiha na
cocchishtah kva cid vrajet ||
4.76
ardrapadastu bhunjita nardrapadastu
samvishet |
ardrapadastu bhunjano
dirghamayuravapnuyat ||
4.77
acakshurvishayam durgam na prapadyeta
karhi cit |
na vinmutramudiksheta na bahubhyam
nadim taret ||
4.78
adhitishthenna keshamstu na
bhasmasthikapalikah |
na karpasasthi na tushan
dirghamayurjijivishuh ||
4.79
na samvasecca patitairna candalairna
pulkasaih |
na murkhairnavaliptaishca
nantyairnantyavasayibhih ||
4.80
na shudraya matim dadyannocchishtam
na havishkritam |
na casyopadished dharmam na casya
vratamadishet ||
4.81
yo hyasya dharmamacashte yashcaivadishati
vratam |
so.asamvritam nama tamah saha tenaiva
majjati ||
4.82
na samhatabhyam panibhyam
kanduyedatmanah shirah |
na sprisheccaitaducchishto na ca
snayad vina tatah ||
4.83
keshagrahan praharamshca shirasyetan
vivarjayet |
shirahsnatashca tailena nangam kim
cidapi sprishet ||
4.84
na rajnah
pratigrihniyadarajanyaprasutitah |
sunacakradhvajavatam veshenaiva ca
jivatam ||
4.85
dashasunasamam cakram dashacakrasamo
dhvajah |
dashadhvajasamo vesho dashaveshasamo
nripah ||
4.86
dasha sunasahasrani yo vahayati
saunikah |
tena tulyah smrito raja ghorastasya
pratigrahah ||
4.87
yo rajnah pratigrihnati
lubdhasyaucchastravartinah |
sa paryayena
yatimannarakanekavimshatim ||
4.88
tamisramandhatamisram
maharauravarauravau |
narakam kalasutram ca mahanarakameva
ca ||
4.89
sanjivanam mahavicim tapanam
sampratapanam |
samhatam ca sakakolam kudmalam
pratimurtikam ||
4.90
lohashankum rijisham ca panthanam
shalmalim nadim |
asipatravanam caiva lohadarakameva ca
||
4.91
etad vidanto vidvamso brahmana
brahmavadinah |
na rajnah pratigrihnanti pretya
shreyo.abhikankshinah ||
4.92
brahme muhurte budhyeta dharmarthau
canucintayet |
kayakleshamshca tanmulan
vedatattvarthameva ca ||
4.93
utthayavashyakam kritva kritashaucah
samahitah |
purvam samdhyam japamstishthet
svakale caparam ciram || %[
4.94
rishayo dirghasamdhyatvad
dirghamayuravapnuyuh |
prajnam yashashca kirtim ca
brahmavarcasameva ca ||
4.95
shravanyam praushthapadyam
va.apyupakritya yathavidhi |
yuktashchandamsyadhiyita masan
vipro.ardhapancaman ||
4.96
pushye tu chandasam kuryad
bahirutsarjanam dvijah |
maghashuklasya va prapte purvahne
prathame.ahani ||
4.97
yathashastram tu kritvaivamutsargam
chandasam bahih |
viramet pakshinim ratrim tadevaikamaharnisham
||
4.98
ata urdhvam tu chandamsi shukleshu
niyatah pathet |
vedangani ca sarvani krishnapaksheshu
sampathet ||
4.99
navispashtamadhiyita na
shudrajanasannidhau |
na nishante parishranto brahmadhitya
punah svapet ||
4.100
yathoditena vidhina nityam
chandaskritam pathet |
brahma chandaskritam caiva dvijo
yukto hyanapadi ||\.||
4.101
imannityamanadhyayanadhiyano
vivarjayet |
adhyapanam ca kurvanah shishyanam
vidhipurvakam ||
4.102
karnashrave.anile ratrau diva
pamsusamuhane |
etau varshasvanadhyayavadhyayajnah
pracakshate ||
4.103
vidyutstanitavarsheshu maholkanam ca
samplave |
akalikamanadhyayameteshu manurabravit
||
4.104
etamstvabhyuditan vidyad yada
pradushkritagnishu |
tada vidyadanadhyayamanritau
cabhradarshane ||
4.105
nirghate bhumicalane jyotisham
copasarjane |
etanakalikan vidyadanadhyayan
ritavapi ||
4.106
pradushkriteshvagnishu tu
vidyutstanitanihsvane |
sajyotih syadanadhyayah sheshe ratrau
yatha diva ||
4.107
nityanadhyaya eva syad grameshu
nagareshu ca |
dharmanaipunyakamanam putigandhe ca
sarvada ||
4.108
antargatashave grame vrishalasya ca
sannidhau |
anadhyayo rudyamane samavaye janasya
ca ||
4.109
udake madhyaratre ca vinmutrasya
visarjane |
ucchishtah shraddhabhuk caiva
manasa.api na cintayet ||
4.110
pratigrihya dvijo vidvanekoddishtasya
ketanam |
tryaham na kirtayed brahma rajno
rahoshca sutake ||
4.111
yavadekanudishtasya gandho lepashca
tishthati |
viprasya vidusho dehe tavad brahma na
kirtayet ||
4.112
shayanah praudhapadashca kritva
caivavasakthikam |
nadhiyitamisham jagdhva
sutakannadyameva ca ||
4.113
nihare banashabde ca samdhyayoreva
cobhayoh |
amavasyacaturdashyoh
paurnamasya.ashtakasu ca ||
4.114
amavasya gurum hanti shishyam hanti
caturdashi |
brahmashtakapaurnamasyau tasmat tah
parivarjayet ||
4.115
pamsuvarshe disham dahe gomayuvirute
tatha |
shvakharoshtre ca ruvati pankto ca na
pathed dvijah ||
4.116
nadhiyita shmashanante gramante
govraje.api va |
vasitva maithunam vasah shraddhikam
pratigrihya ca ||
4.117
prani va yadi va.aprani yat kim
citshraddhikam bhavet |
tadalabhyapyanadhyayah panyasyo hi
dvijah smritah ??||
4.118
corairupadrute grame sambhrame
cagnikarite | %
][M.chorairupaplute, saMbhrame]
akalikamanadhyayam vidyat sarvadbhuteshu
ca ||
4.119
upakarmani cotsarge triratram
kshepanam smritam |
ashtakasu tvahoratram ritvantasu ca
ratrishu ||
4.120
nadhiyitashvamarudho na vriksham na
ca hastinam |
na navam na kharam noshtram
nairinastho na yanagah ||
4.121
na vivade na kalahe na senayam na
sangare |
na bhuktamatre najirne na vamitva na
shuktake ||
4.122
atithim cananujnapya marute vati va
bhrisham |
rudhire ca srute gatratshastrena ca
parikshate ||
4.123
samadhvanavrigyajushi nadhiyita kada
cana |
vedasyadhitya
va.apyantamaranyakamadhitya ca ||
4.124
rigvedo devadaivatyo yajurvedastu
manushah |
samavedah smritah pitryastasmat
tasyashucirdhvanih ||
4.125
etad vidvanto
??vidvamsastrayinishkarshamanvaham |
kramatah purvamabhyasya pashcad
vedamadhiyate ||
4.126
pashumandukamarjarashvasarpanakulakhubhih
|
antaragamane
vidyadanadhyayamaharnisham ||
4.127
dvaveva varjayennityamanadhyayau
prayatnatah |
svadhyayabhumim cashuddhamatmanam
cashucim dvijah ||
4.128
amavasyamashtamim ca paurnamasim
caturdashim |
brahmacari bhavennityamapyartau
snatako dvijah ||
4.129
na snanamacared bhuktva naturo na
mahanishi |
na vasobhih sahajasram navijnate
jalashaye ||
4.130
devatanam guro rajnah
snatakacaryayostatha |
nakramet kamatashchayam babhruno
dikshitasya ca ||
4.131
madhyamdine.ardharatre ca shraddham
bhuktva ca samisham |
samdhyayorubhayoshcaiva na seveta
catushpatham ||
4.132
udvartanamapasnanam vinmutre
raktameva ca |
shleshmanishthyutavantani
nadhitishthet tu kamatah ||
4.133
vairinam nopaseveta sahayam caiva
vairinah |
adharmikam taskaram ca parasyaiva ca
yoshitam ||
4.134
na hidrishamanayushyam loke kim cana
vidyate |
yadrisham purushasyeha
paradaropasevanam ||
4.135
kshatriyam caiva sarpam ca brahmanam
ca bahushrutam |
navamanyeta vai bhushnuh krishanapi
kada cana ||
4.136
etat trayam hi purusham
nirdahedavamanitam |
tasmadetat trayam nityam navamanyeta
buddhiman ||
4.137
natmanamavamanyeta
purvabhirasamriddhibhih |
a mrityoh shriyamanvicchennainam
manyeta durlabham ||
4.138
satyam bruyat priyam bruyanna bruyat
satyamapriyam |
priyam ca nanritam bruyadesha dharmah
sanatanah ||
4.139
bhadram bhadramiti bruyad
bhadramityeva va vadet |
shushkavairam vivadam ca na kuryat
kena cit saha ||
4.140
natikalyam natisayam natimadhyamdine
sthite |
najnatena samam gacchennaiko na
vrishalaih saha ||
4.141
hinanganatiriktangan vidyahinan vayo.adhikan
|%
rupadravinahinamshca jatihinamshca
nakshipet ||
4.142
na sprishet paninocchishto vipro
gobrahmananalana |
na capi pashyedashucih sustho
jyotirganan diva ||
4.143
sprishtvaitanashucirnityamadbhih
prananupasprishet |
gatrani caiva sarvani nabhim
panitalena tu ||
4.144
anaturah svani khani na
sprishedanimittatah |
romani ca rahasyani sarvanyeva
vivarjayet ||
4.145
mangalacarayuktah syat prayatatma
jitendriyah |
japecca juhuyaccaiva
nityamagnimatandritah ||
4.146
mangalacarayuktanam nityam ca
prayatatmanam |
japatam juhvatam caiva vinipato na vidyate ||
4.147
vedamevabhyasennityam
yathakalamatandritah |
tam hyasyahuh param
dharmamupadharmo.anya ucyate ||
4.148
vedabhyasena satatam shaucena
tapasaiva ca |
adrohena ca bhutanam jatim smarati
paurvikim ||
4.149
paurvikim samsmaran jatim
brahmaivabhyasyate punah |
brahmabhyasena cajasramanantam
sukhamashnute ||
4.150
savitran shantihomamshca kuryat
parvasu nityashah |
pitrimshcaivashtakasvarcennityamanvashtakasu
ca ||
4.151
duradavasathan mutram durat
padavasecanam |
ucchishtannanishekam ca duradeva
samacaret ||
4.152
maitram prasadhanam snanam dantadhavanamanjanam
|
purvahna eva kurvita devatanam ca
pujanam ||
4.153
daivatanyabhigacchet tu dharmikamshca
dvijottaman |
ishvaram caiva rakshartham guruneva
ca parvasu |
4.154
abhivadayed vriddhamshca
dadyaccaivasanam svakam |
kritanjalirupasita gacchatah
prishthato.anviyat ||
4.155
shrutismrityoditam samyaG nibaddham
sveshu karmasu |
dharmamulam nisheveta
sadacaramatandritah ||
4.156
acaratlabhate hyayuracaradipsitah
prajah |
acarad dhanamakshayyamacaro
hantyalakshanam ||
4.157
duracaro hi purusho loke bhavati
ninditah |
duhkhabhagi ca satatam
vyadhito.alpayureva ca ||
4.158
sarvalakshanahino.api yah
sadacaravannarah |
shraddadhano.anasuyashca shatam
varshani jivati ||
4.159
yad yat paravasham karma tat tad
yatnena varjayet ||
yad yadatmavasham tu syat tat tat
seveta yatnatah |
4.160
sarvam paravasham duhkham
sarvamatmavasham sukham |
etad vidyat samasena lakshanam
sukhaduhkhayoh ||
4.161
yat karma kurvato.asya syat
paritosho.antaratmanah |
tat prayatnena kurvita viparitam tu
varjayet ||
4.162
acaryam ca pravaktaram pitaram
mataram gurum |
na himsyad brahmanan gashca
sarvamshcaiva tapasvinah ||
4.163
nastikyam vedanindam ca devatanam ca
kutsanam |
dvesham dambham ca manam ca krodham
taikshhnyam ca varjayet ||
4.164
parasya dandam nodyacchet kruddho
nainam nipatayet |
anyatra putratshishyad va
shishtyartham tadayet tu tau ||
4.165
brahmanayavaguryaiva
dvijatirvadhakamyaya ??|
shatam varshani tamisre narake
parivartate ||
4.166
tadayitva trinenapi
samrambhatmatipurvakam |
ekavimshatimajatih papayonishu jayate
||
4.167
ayudhyamanasyotpadya
brahmanasyashrigangatah |
duhkham sumahadapnoti
pretyaprajnataya narah ||
4.168
shonitam yavatah pamsun sangrihnati
mahitalat |
tavato.abdanamutranyaih
shonitotpadako.adyate ||
4.169
na kada cid dvije tasmad
vidvanavaguredapi |
na tadayet trinenapi na gatrat
sravayedashrik ||
4.170
adharmiko naro yo hi yasya
capyanritam dhanam |
himsaratashca yo nityam naihasau
sukhamedhate ||
4.171
na sidannapi dharmena mano.adharme
niveshayet |
adharmikanam papanamashu pashyan
viparyayam ||
4.172
nadharmashcarito loke sadyah phalati
gauriva |
shanairavartyamanastu karturmulani
krintati ||
4.173
yadi natmani putreshu na cet putreshu
naptrishu |
na tveva tu krito.adharmah
karturbhavati nishphalah ||
4.174
adharmenaidhate tavat tato bhadrani
pashyati |
tatah sapatnan jayati samulastu
vinashyati ||
4.175
satyadharmaryavritteshu shauce
caivaramet sada |
shishyamshca shishyad dharmena
vaca.bahudarasamyatah ||
4.176
parityajedarthakamau yau syatam
dharmavarjitau |
dharmam capyasukhodarkam
lokasankrushtameva ca ||
4.177
na panipadacapalo na
netracapalo.anrijuh |
na syad vakcapalashcaiva na
paradrohakarmadhih ||
4.178
yenasya pitaro yata yena yatah
pitamahah |
tena yayat satam margam tena
gacchanna rishyati ||
4.179
ritvikpurohitacaryairmatulatithisamshritaih
|
balavriddhaturairvaidyairjnatisambandhibandhavaih
||
4.180
matapitribhyam jamibhirbhratra
putrena bharyaya |
duhitra dasavargena vivadam na
samacaret ||
4.181
etairvivadan samtyajya sarvapapaih
pramucyate |
etairjitaishca jayati sarvanlokaniman
grihi ||
4.182
acaryo brahmalokaishah prajapatye
pita prabhuh |
atithistvindralokesho devalokasya
cartvijah ||
4.183
jamayo.apsarasam loke vaishvadevasya
bandhavah |
sambandhino hyapam loke prithivyam
matrimatulau ||
4.184
akasheshastu vijneya
balavriddhakrishaturah |
bhrata jyeshthah samah pitra bharya
putrah svaka tanuh ||
4.185
chaya svo dasavargashca duhita
kripanam param |
tasmadetairadhikshiptah
sahetasanjvarah sada ||
4.186
pratigrahasamartho.api prasangam
tatra varjayet |
pratigrahena hyasyashu brahmam tejah
prashamyati ||
4.187
na dravyanamavijnaya vidhim dharmyam
pratigrahe |
prajnah pratigraham
kuryadavasidannapi kshudha ||
4.188
hiranyam bhumimashvam gamannam
vasastilan ghritam |
pratigrihnannavidvamstu bhasmibhavati
daruvat ||
4.189
hiranyamayurannam ca
bhurgoshcapyoshatastanum |
ashvashcakshustvacam vaso ghritam
tejastilah prajah ||
4.190
atapastvanadhiyanah
pratigraharucirdvijah |
ambhasyashmaplavenaiva saha tenaiva
majjati ||
4.191
tasmadavidvan bibhiyad yasmat tasmat
pratigrahat |
svalpakenapyavidvan hi panke gauriva
sidati ||
4.192
na varyapi prayacchet tu
baidalavratike dvije |
na bakavratike pape navedavidi
dharmavit ||
4.193
trishvapyeteshu dattam hi
vidhina.apyarjitam dhanam |
daturbhavatyanarthaya paratradatureva
ca ||
4.194
yatha plavenopalena nimajjatyudake
taran |
tatha nimajjato.adhastadajnau
datripraticchakau ||
4.195
dharmadhvaji sada lubdhashchadmiko
lokadambhakah ||
baidalavratiko jneyo himsrah
sarvabhisamdhakah ||
%[In.h the following.h numberingof M,
JNha'sed have the same one witH k]
4.196
adhodrishtirnaishkritikah
svarthasadhanatatparah |
shatho mithyavinitashca bakavratacaro
dvijah ||
4.197
ye bakavratino vipra ye ca
marjaralinginah |
te patantyandhatamisre tena papena
karmana ||
4.198
na dharmasyapadeshena papam kritva
vratam caret |
vratena papam pracchadya kurvan
strishudradambhanam ||
4.199
pretyeha cedrisha vipra garhyante
brahmavadibhih |
chadmana caritam yacca vratam
rakshamsi gacchati ||
4.200
alingi lingiveshena yo
vrittimupajivati |
sa linginam haratyenastiryagyonau ca
jayate ||
4.201
parakiyanipaneshu na snayad hi kada
cana |
nipanakartuh snatva tu
dushkritamshena lipyate ||
4.202
yanashayya.a.asananyasya
kupodyanagrihani ca |
adattanyupayunjana enasah syat
turiyabhak ||
4.203
nadishu devakhateshu tadageshu
sarahsu ca |
snanam samacarennityam
gartaprasravaneshu ca ||
4.204
yaman seveta satatam na nityam
niyaman budhah |
yaman patatyakurvano niyaman kevalan
bhajan ||
4.205
nashrotriyatate yajne gramayajikrite
tatha |
striya klibena ca hute bhunjita
brahmanah kva cit ||
4.206
ashlikametat sadhunam yatra
juhvatyami havih |
pratipametad devanam tasmat tat
parivarjayet ||
4.207
mattakruddhaturanam ca na bhunjita
kada cana |
keshakitavapannam ca pada sprishtam
ca kamatah ||
4.208
bhrunaghnavekshitam caiva
samsprishtam capyudakyaya |
patatrinavalidham ca shuna
samsprishtameva ca ||
4.209
gava cannamupaghratam ghushtannam ca
visheshatah |
ganannam ganikannam ca vidusha ca
jugupsitam ||
4.210
stenagayanayoshcannam takshhno
vardhushikasya ca |
dikshitasya kadaryasya baddhasya
nigadasya ca ||
4.211
abhishastasya shandhasya pumshcalya
dambhikasya ca |
shuktam paryushitam caiva
shudrasyocchishtameva ca ||
4.212
cikitsakasya mrigayoh
krurasyocchishtabhojinah |
ugrannam sutikannam ca
paryacantamanirdasham ||
4.213
anarcitam vrithamamsamavirayashca
yoshitah |
dvishadannam nagaryannam
patitannamavakshutam ||
4.214
pishunanritinoshcannam
kratuvikrayinastatha || |
shailushatunnavayannam
kritaghnasyannameva ca ||
4.215
karmarasya nishadasya
rangavatarakasya ca |
suvarnakarturvenasya
shastravikrayinastatha ||
4.216
shvavatam shaundikanam ca
cailanirnejakasya ca |
ranjakasya nrishamsasya yasya
copapatirgrihe ||
4.217
mrishyanti ye copapatim strijitanam
ca sarvashah |
anirdasham ca
pretannamatushtikarameva ca ||
4.218
rajannam teja adatte shudrannam
brahmavarcasam |
ayuh suvarnakarannam
yashashcarmavakartinah ||
4.219
karukannam prajam hanti balam
nirnejakasya ca |
ganannam ganikannam ca lokebhyah
parikrintati ||
4.220
puyam cikitsakasyannam
pumshcalyastvannamindriyam |
vishtha vardhushikasyannam
shastravikrayino malam ||
4.221
ya ete.anye tvabhojyannah kramashah
parikirtitah |
tesham tvagasthiromani vadantyannam
manishinah ||
4.222
bhuktva.ato.anyatamasyannamamatya
kshapanam tryaham |
matya bhuktva.acaret kricchram
retovinmutrameva ca ||
4.223
nadyatshudrasya pakvannam
vidvanashraddhino dvijah |
adaditamamevasmadavrittavekaratrikam
|
4.224
shrotriyasya kadaryasya vadanyasya ca
vardhusheh |
mimamsitvobhayam devah
samamannamakalpayan ||
4.225
tan prajapatirahaitya ma kridhvam
vishamam samam |
shraddhaputam vadanyasya
hatamashraddhayetarat ||
4.226
shraddhayeshtam ca purtam ca nityam
kuryadatandritah |
shraddhakrite hyakshaye te bhavatah
svagatairdhanaih ||
4.227
danadharmam nisheveta
nityamaishtikapaurtikam |
paritushtena bhavena patramasadya
shaktitah ||
4.228
yat kim cidapi datavyam
yacitenanasuyaya |
utpatsyate hi tat patram yat tarayati
sarvatah ||
4.229
varidastriptimapnoti
sukhamakshayyamannadah |
tilapradah prajamishtam
dipadashcakshuruttamam ||
4.230
bhumido bhumimapnoti
dirghamayurhiranyadah |
grihado.agryani veshmani rupyado
rupamuttamam ||
4.231
vasodashcandrasalokyamashvisalokyamashvadah
|
anaduhah shriyam pushtam godo
bradhnasya vishtapam ||
4.232
yanashayyaprado
bharyamaishvaryamabhayapradah |
dhanyadah shashvatam saukhyam
brahmado brahmasarshtitam ||
4.233
sarveshameva dananam brahmadanam
vishishyate |
varyannagomahivasasa.tilakancanasarpisham
||
4.234
yena yena tu bhavena yad yad danam
prayacchati |
tat tat tenaiva bhavena prapnoti
pratipujitah ||
4.235
yo.arcitam pratigrihnati
dadatyarcitameva va |
tavubhau gacchatah svargam narakam tu
viparyaye ||
4.236
na vismayeta tapasa vadedishtva ca
nanritam |
narto.apyapavaded vipranna dattva
parikirtayet ||
4.237
yajno.anritena ksharati tapah
ksharati vismayat |
ayurviprapavadena danam ca
parikirtanat ||
4.238
dharmam shanaih sancinuyad
valmikamiva puttikah |
paralokasahayartham
sarvabhutanyapidayan ||
4.239
namutra hi sahayartham pita mata ca
tishthatah |
na putradaram na
jnatirdharmastishthati kevalah ||
4.240
ekah prajayate jantureka eva
praliyate |
eko.anubhunkte sukritameka eva ca
dushkritam ||
4.241
mritam shariramutshrijya
kashthaloshtasamam kshitau |
vimukha bandhava yanti
dharmastamanugacchati ||
4.242
tasmad dharmam sahayartham nityam
sancinuyatshanaih |
dharmena hi sahayena tamastarati
dustaram ||
4.243
dharmapradhanam purusham tapasa
hatakilbisham |
paralokam nayatyashu bhasvantam
khasharirinam ||
4.244
uttamairuttamairnityam
sambandhanacaret saha |
ninishuh
kulamutkarshamadhamanadhamamstyajet ||
4.245
uttamanuttamaneva gacchan hinamstu
varjayan |
brahmanah shreshthatameti
pratyavayena shudratam ||
4.246
dridhakari mridurdantah
kruracarairasamvasan |
ahimsro damadanabhyam jayet svargam
tathavratah ||
4.247
edhaudakam mulaphalamannamabhyudyatam
ca yat |
sarvatah
pratigrihniyanmadhvathabhayadakshinam ||
4.248
ahritabhyudyatam bhiksham
purastadapracoditam |
mene prajapatirgrahyamapi
dushkritakarmanah ||
4.249
nashnanti pitarastasya dashavarshani
panca ca ||
na ca havyam
vahatyagniryastamabhyavamanyate ||
4.250
shayyam grihan kushan gandhanapah
pushpam manin dadhi |
dhana matsyan payo mamsam shakam
caiva na nirnudet ||
4.251
gurun
bhrityamshcojjihirshannarcishyan devatatithin |
sarvatah pratigrihniyanna tu tripyet
svayam tatah ||
4.252
gurushu tvabhyatiteshu vina va
tairgrihe vasan |
atmano vrittimanvicchan grihniyat
sadhutah sada ||
4.253
ardhikah kulamitram ca gopalo
dasanapitau |
ete shudreshu bhojyanna yashcatmanam
nivedayet ||
4.254
yadrisho.asya bhavedatma yadrisham ca
cikirshitam |
yatha caupacaredenam tatha.atmanam
nivedayet ||
4.255
yo.anyatha santamatmanamanyatha satsu
bhashate |
sa papakrittamo loke stena
atmapaharakah ||
4.256
vacyartha niyatah sarve vanmula
vagvinihshritah |
tamstu yah stenayed vacam sa
sarvasteyakrinnarah ||
4.257
maharshipitridevanam gatva.anrinyam
yathavidhi |
putre sarvam samasajya vasen
madhyasthyamashritah ||
4.258
ekaki cintayennityam vivikte
hitamatmanah |
ekaki cintayano hi param
shreyo.adhigacchati ||
4.259
eshaudita grihasthasya
vrittirviprasya shashvati |
snatakavratakalpashca
sattvavriddhikarah shubhah ||
4.260
anena vipro vrittena vartayan
vedashastravit |
vyapetakalmasho nityam brahmaloke
mahiyate ||
adhyaya 5
5.01
shrutvaitan rishayo dharman
snatakasya yathauditan |
idamucurmahatmanamanalaprabhavam
bhrigum ||
5.02
evam yathoktam vipranam
svadharmamanutishthatam |
katham mrityuh prabhavati
vedashastravidam prabho ||
5.03
sa tanuvaca dharmatma maharshin
manavo bhriguh |
shruyatam yena doshena mrityurvipran
jighamsati ||
5.04
anabhyasena vedanamacarasya ca
varjanat |
alasyadannadoshacca
mrityurvipranjighamsati ||
5.05
lashunam grinjanam caiva palandum
kavakani ca |
abhakshyani
dvijatinamamedhyaprabhavani ca ||
5.06
lohitan vrikshaniryasan
vrishcanaprabhavamstatha |
shelum gavyam ca peyusham prayatnena
vivarjayet ||
5.07
vritha krisarasamyavam payasapupameva
ca |
anupakritamamsani devannani havimshi
ca ||
5.08
anirdashaya goh
kshiramaushtramaikashapham tatha |
avikam samdhinikshiram vivatsayashca
goh payah ||
5.09
aranyanam ca sarvesham mriganam
mahisham vina |
strikshiram caiva varjyani
sarvashuktani caiva hi ||
5.10
dadhi bhakshyam ca shukteshu sarvam
ca dadhisambhavam |
yani caivabhishuyante
pushpamulaphalaih shubhaih ||
5.11
kravyadan shakunan sarvantatha
gramanivasinah |
anirdishtamshcekashaphan tittibham ca
vivarjayet ||
5.12
kalavinkam plavam hamsam cakrahvam
gramakukkutam |
sarasam rajjuvalam ca datyuham
shukasarike ||
5.13
pratudanjalapadamshca
koyashtinakhavishkiran |
nimajjatashca matsyadan saunam
vallurameva ca ||
5.14
bakam caiva balakam ca kakolam
khanjaritakam |
matsyadan vidvarahamshca matsyaneva
ca sarvashah ||
5.15
yo yasya mamsamashnati sa tanmamsada
ucyate |
matsyadah sarvamamsadastasman matsyan
vivarjayet ||
5.16
pathinarohitavadyau niyuktau
havyakavyayoh |
rajivan simhatundashca
sashalkashcaiva sarvashah ||
5.17
na bhakshayedekacaranajnatamshca
mrigadvijan |
bhakshyeshvapi samuddishtan sarvan
pancanakhamstatha ||
5.18
shvavidham shalyakam godham
khadgakurmashashamstatha |
bhakshyan pancanakheshvahuranushtramshcaikatodatah
||
5.19
chatrakam vidvaraham ca lashunam
gramakukkutam |
palandum grinjanam caiva matya
jagdhva pated dvijah ||
5.20
amatyaitani shad jagdhva kricchram
santapanam caret |
yaticandrayanam va.api
shesheshupavasedahah ||
5.21
samvatsarasyaikamapi caret kricchram
dvijottamah |
ajnatabhuktashuddhyartham jnatasya tu
visheshatah ||
5.22
yajnartham brahmanairvadhyah
prashasta mrigapakshinah |
bhrityanam caiva vrittyarthamagastyo
hyacarat pura ||
5.23
babhuvurhi purodasha bhakshyanam
mrigapakshinam |
puraneshvapi yajneshu
brahmakshatrasaveshu ca ||
5.24
yat kim cit snehasamyuktam bhakshyam
bhojyamagarhitam |
tat paryushitamapyadyam havihshesham
ca yad bhavet ||
5.25
cirasthitamapi tvadyamasnehaktam
dvijatibhih |
yavagodhumajam sarvam payasashcaiva
vikriya ||
5.26
etaduktam dvijatinam
bhakshyabhakshyamasheshatah |
mamsasyatah pravakshyami vidhim
bhakshanavarjane ||
5.27
prokshitam bhakshayen mamsam
brahmananam ca kamyaya |
yathavidhi niyuktastu prananameva
catyaye ||
5.28
pranasyannamidam sarvam
prajapatirakalpayat |
sthavaram jangamam caiva sarvam
pranasya bhojanam ||
5.29
caranamannamacara
damshtrinamapyadamshtrinah |
ahastashca sahastanam shuranam caiva
bhiravah ||
5.30
natta dushyatyadannadyan
pranino.ahanya.ahanyapi |
dhatraiva shrishta hyadyashca
pranino.attara eva ca ||
5.31
yajnaya jagdhirmamsasyetyesha daivo
vidhih smritah |
ato.anyatha pravrittistu rakshaso
vidhirucyate ||
5.32
kritva svayam va.apyutpadya
paropakritameva va |
devan pitrimshcarcayitva khadan mamsam
na dushyati ||
5.33
nadyadavidhina mamsam
vidhijno.anapadi dvijah |
jagdhva hyavidhina mamsam
pretastairadyate.avashah ||
5.34
na tadrisham bhavatyeno
mrigahanturdhanarthinah |
yadrisham bhavati pretya
vrithamamsani khadatah ||
5.35
niyuktastu yathanyayam yo mamsam
natti manavah |
sa pretya pashutam yati
sambhavanekavimshatim ||
5.36
asamskritan pashun mantrairnadyad
viprah kada cana |
mantraistu samskritanadyatshashvatam
vidhimasthitah ||
5.37
kuryad ghritapashum sange kuryat
pishtapashum tatha |
na tveva tu vritha hantum
pashumicchet kada cana ||
5.38
yavanti pashuromani tavatkritvo ha
maranam |
vrithapashughnah prapnoti pretya
janmani janmani ||
5.39
yajnartham pashavah shrishtah
svayameva svayambhuva |
yajno.asya bhutyai sarvasya tasmad
yajne vadho.avadhah ||
5.40
oshadhyah pashavo vrikshastiryancah
pakshinastatha |
yajnartham nidhanam praptah
prapnuvantyutshritih punah ||
5.41
madhuparke ca yajne ca
pitridaivatakarmani |
atraiva pashavo himsya
nanyatraityabravin manuh ||
5.42
eshvartheshu pashun himsan
vedatattvarthavid dvijah |
atmanam ca pashum caiva
gamayatyuttamam gatim ||
5.43
grihe guravaranye va nivasannatmavan
dvijah |
navedavihitam himsamapadyapi
samacaret ||
5.44
ya vedavihita himsa
niyata.asmimshcaracare |
ahimsameva tam vidyad vedad dharmo hi
nirbabhau ||
5.45
yo.ahimsakani bhutani
hinastyatmasukhaicchaya |
sa jivamshca mritashcaiva na kva cit
sukhamedhate ||
5.46
yo bandhanavadhakleshan praninam na
cikirshati |
sa sarvasya hitaprepsuh
sukhamatyantamashnute ||
5.47
yad dhyayati yat kurute ratim
badhnati yatra ca |
tadavapnotyayatnena yo hinasti na kim
cana ||
5.48
nakritva praninam himsam
mamsamutpadyate kva cit |
na ca pranivadhah svargyastasman
mamsam vivarjayet ||
5.49
samutpattim ca mamsasya vadhabandhau
ca dehinam |
prasamikshya nivarteta sarvamamsasya
bhakshanat ||
5.50
na bhakshayati yo mamsam vidhim hitva
pishacavat |
na loke priyatam yati vyadhibhishca
na pidyate ||
5.51
anumanta vishasita nihanta
krayavikrayi |
samskarta copaharta ca khadakashceti
ghatakah ||
5.52
svamamsam paramamsena yo
vardhayitumicchati |
anabhyarcya pitrin devamstato.anyo
nastyapunyakrit ||
5.53
varshe varshe.ashvamedhena yo yajeta
shatam samah |
mamsani ca na khaded yastayoh
punyaphalam samam ||
5.54
phalamulashanairmedhyairmunyannanam
ca bhojanaih |
na tat phalamavapnoti
yatmamsaparivarjanat ||
5.55
mam sa bhakshayita.amutra yasya
mamsamihad myaham |
etatmamsasya mamsatvam pravadanti
manishinah ||
5.56
na mamsabhakshane dosho na madye na
ca maithune |
pravrittiresha bhutanam nivrittistu
mahaphala ||
5.57
pretashuddhim pravakshyami
dravyashuddhim tathaiva ca |
caturnamapi varnanam
yathavadanupurvashah ||
5.58
dantajate.anujate ca kritacude ca
samsthite |
ashuddha bandhavah sarve sutake ca
tathaucyate ||
5.59
dashaham shavamashaucam sapindeshu
vidhiyate |
arvak sancayanadasthnam
tryahamekahameva va ||
5.60
sapindata tu purushe saptame
vinivartate |
samanodakabhavastu janmanamnoravedane
||
5.61
yathaidam shavamashaucam sapindeshu
vidhiyate |
janane.apyevameva syatnipunam
shuddhimicchatam ||
5.62
sarvesham shavamashaucam matapitrostu
sutakam |
sutakam matureva syadupasprishya pita
shucih ||
5.63
nirasya tu pumamshukramupasprisyaiva
shudhyati |
baijikadabhisambandhadanurundhyadagham
tryaham ||
5.64
ahna caikena ratrya ca triratraireva
ca tribhih |
shavasprisho vishudhyanti
tryahadudakadayinah ||
5.65
guroh pretasya shishyastu pitrimedham
samacaran |
pretaharaih samam tatra dasharatrena
shudhyati ||
5.66
ratribhirmasatulyabhirgarbhasrave
vishudhyati |
rajasyuparate sadhvi snanena stri
rajasvala ||
5.67
nrinamakritacudanam
vishuddhirnaishiki smrita |
nirvrittacudakanam tu
triratratshuddhirishyate ||
5.68
unadvivarshikam pretam
nidadhyurbandhava bahih |
alankritya shucau
bhumavasthisancayanad rite ||
5.69
nasya karyo.agnisamskaro na ca
karyaudakakriya |
aranye kashthavat tyaktva
kshapeyustryahameva tu ||
5.70
natrivarshasya kartavya
bandhavairudakakriya |
jatadantasya va kuryurnamni va.api
krite sati ||
5.71
sabrahmacarinyekahamatite kshapanam
smritam |
janmanyekaudakanam tu
triratratshuddhirishyate ||
5.72
strinamasamskritanam tu
tryahatshudhyanti bandhavah |
yathauktenaiva kalpena shudhyanti tu
sanabhayah ||
5.73
aksharalavanannah syurnimajjeyushca
te tryaham |
mamsashanam ca nashniyuh shayiramshca
prithak kshitau ||
5.74
samnidhavesha vai kalpah
shavashaucasya kirtitah |
asamnidhavayam jneyo vidhih
sambandhibandhavaih ||
5.75
vigatam tu videshastham shrinuyad yo
hyanirdasham |
yatshesham dasharatrasya
tavadevashucirbhavet ||
5.76
atikrante dashahe ca
triratramashucirbhavet |
samvatsare vyatite tu sprishtvaivapo
vishudhyati ||
5.77
nirdasham jnatimaranam shrutva putrasya janma ca |
savasa jalamaplutya shuddho bhavati
manavah ||
5.78
bale deshantarasthe ca prithakpinde
ca samsthite |
savasa jalamaplutya sadya eva
vishudhyati ||
5.79
antardashahe syatam cet
punarmaranajanmani |
tavat syadashucirvipro yavat tat
syadanirdasham ||
5.80
triratramahurashaucamacarye samsthite
sati |
tasya putre ca patnyam ca
divaratramiti sthitih ||
5.81
shrotriye tupasampanne
triratramashucirbhavet |
matule pakshinim ratrim
shishyartvigbandhaveshu ca ||
5.82
prete rajani sajyotiryasya syad
vishaye sthitah |
ashrotriye tvahah kritsnamanucane
tatha gurau ||
5.83
shuddhyed vipro dashahena
dvadashahena bhumipah |
vaishyah pancadashahena shudro masena
shudhyati ||
5.84
na vardhayedaghahani
pratyuhennagnishu kriyah |
na ca tatkarma kurvanah
sanabhyo.apyashucirbhavet ||
5.85
divakirtimudakyam ca patitam sutikam
tatha |
shavam tatsprishtinam caiva sprishtva
snanena shudhyati ||
5.86
acamya prayato nityam
japedashucidarshane |
sauran mantran yathotsaham
pavamanishca shaktitah ||
5.87
naram sprishtva.asthi sasneham snatva
vipro vishudhyati |
acamyaiva tu nihsneham
gamalabhyarkamikshya va ||
5.88
adishti nodakam kuryada vratasya
samapanat |
samapte tudakam kritva triratrenaiva
shudhyati ||
5.89
vrithasankarajatanam pravrajyasu ca
tishthatam ||
atmanastyaginam caiva
nivartetodakakriya ||
5.90
pashandamashritanam ca carantinam ca
kamatah |
garbhabhartridruham caiva surapinam
ca yoshitam ||
5.91
acaryam svamupadhyayam pitaram mataram
gurum |
nirhritya tu vrati pretanna vratena
viyujyate ||
5.92
dakshinena mritam shudram puradvarena
nirharet |
pashcimauttarapurvaistu yathayogam
dvijanmanah ||
5.93
na rajnamaghadosho.asti vratinam na
ca sattrinam |
aindram sthanamupasina brahmabhuta hi
te sada ||
5.94
rajno mahatmike sthane sadyahshaucam
vidhiyate |
prajanam pariraksharthamasanam catra
karanam ||
5.95
dimbhahavahatanam ca vidyuta
parthivena ca |
gobrahmanasya cevarthe yasya
caicchati parthivah ||
5.96
somagnyarkanilendranam
vittappatyoryamasya ca |
ashtanam lokapalanam vapurdharayate
nripah ||
5.97
lokeshadhishthito raja nasyashaucam
vidhiyate |
shaucashaucam hi martyanam lokebhyah
prabhavapyayau ||
5.98
udyatairahave shastraih
kshatradharmahatasya ca |
sadyah samtishthate
yajnastatha.ashaucamiti sthitih ||
{m5.99ca[98ma]/} viprah shudhyatyapah
sprishtva kshatriyo vahanayudham |
vaishyah pratodam rashmin va yashtim
shudrah kritakriyah ||
5.100
etad vo.abhihitam shaucam sapindeshu
dvijottamah |
asapindeshu sarveshu pretashuddhim
nibodhata ||
5.101
asapindam dvijam pretam vipro
nirhritya bandhuvat |
vishudhyati triratrena maturaptamshca
bandhavan ||
5.102
yadyannamatti tesham tu dashahenaiva
shudhyati |
anadannannamahnaiva na cet tasmin
grihe vaset ||
5.103
anugamyecchaya pretam
jnatimajnatimeva ca | %\BC\.\SC||
snatva sacailah sprishtva.agnim
ghritam prashya vishudhyati ||
5.104
na vipram sveshu tishthatsu mritam
shudrena nayayet |
asvargya hyahutih sa
syatshudrasamsparshadushita ||
5.105
jnanam tapo.agniraharo mritmano
varyupanjanam |
vayuh karmarkakalau ca shuddheh
kartrini dehinam ||
5.106
sarveshameva shaucanamarthashaucam
param smritam |
yo.arthe shucirhi sa shucirna
mridvarishucih shucih ||
5.107
kshantya shudhyanti vidvamso
danenakaryakarinah |
pracchannapapa japyena tapasa
vedavittamah ||
5.108
mrittoyaih shudhyate shodhyam nadi
vegena shudhyati |
rajasa stri manodushta samnyasena
dvijottamah ||
5.109
adbhirgatrani shudhyanti manah
satyena shudhyati |
vidyatapobhyam bhutatma
buddhirjnanena shudhyati ||
5.110
esha shaucasya vah proktah sharirasya
vinirnayah |
nanavidhanam dravyanam shuddheh
shrinuta nirnayam ||
5.111
taijasanam maninam ca
sarvasyashmamayasya ca |
bhasmana.adbhirmrida caiva shuddhirukta
manishibhih ||
5.112
nirlepam kancanam bhandamadbhireva
vishudhyati |
abjamashmamayam caiva rajatam
canupaskritam ||
5.113
apamagneshca samyogad haimam raupyam
ca nirbabhau |
tasmat tayoh svayonyaiva nirneko
gunavattarah ||
5.114
tamrayaskamsyaraityanam trapunah
sisakasya ca |
shaucam yatharham kartavyam
ksharamlodakavaribhih ||
5.115
dravanam caiva sarvesham
shuddhirutpavanam smritam |
prokshanam samhatanam ca daravanam ca
takshanam ||
5.116
marjanam yajnapatranam panina yajnakarmani
|
camasanam grahanam ca shuddhih
prakshalanena tu ||
5.117
carunam sruksruvanam ca
shuddhirushnena varina |
sphyashurpashakatanam ca
musalaulukhalasya ca ||
5.118
adbhistu prokshanam shaucam bahunam
dhanyavasasam |
prakshalanena tvalpanamadbhih shaucam
vidhiyate ||
5.119
cailavatcarmanam shuddhirvaidalanam
tathaiva ca |
shakamulaphalanam ca
dhanyavatshuddhirishyate ||
5.120
kausheyavikayorushaih
kutapanamarishtakaih |
shriphalairamshupattanam kshaumanam
gaurasarshapaih ||
5.121
kshaumavatshankhashringanamasthidantamayasya
ca |
shuddhirvijanata karya
gomutrenaudakena va ||
5.122
prokshanat trinakashtham ca palalam
caiva shudhyati |
marjanaupanjanairveshma punahpakena
mrinmayam ||
%[M5.123ka/} madyairmuutraiH
puriishhairvaa shhThiivanaiH puuyashoNitaiH |
%[M5.123kb/} sa.nspR^ishhTaM naiva
shuddhyeta punaHpaakena mR^itmayam.h || notin.h M]
5.124
sammarjanaupanjanena
sekenaullekhanena ca |
gavam ca parivasena bhumih shudhyati
pancabhih ||
5.125
pakshijagdham gava
ghratamavadhutamavakshutam |
dushitam keshakitaishca
mritprakshepena shudhyati ||
5.126
yavannapetyamedhyaktad gandho
lepashca tatkritah |
tavan mridvari cadeyam sarvasu
dravyashuddhishu ||
5.127
trini devah pavitrani
brahmananamakalpayan |
adrishtamadbhirnirniktam yacca vaca
prashasyate ||
5.128
apah shuddha bhumigata vaitrishnyam
yasu gorbhavet |
avyaptashcedamedhyena
gandhavarnarasanvitah ||
5.129
nityam shuddhah karuhastah panye
yacca prasaritam |
brahmacarigatam bhaikshyam nityam
medhyamiti sthitih ||
5.130
nityamasyam shuci strinam shakunih
phalapatane |
prasrave ca shucirvatsah shva
mrigagrahane shucih ||
5.131
shvabhirhatasya yan mamsam shuci tan
manurabravit |
kravyadbhishca
hatasyanyaishcandaladyaishca dasyubhih ||
5.132
urdhvam nabheryani khani tani
medhyani sarvashah |
yanyadhastanyamedhyani dehaccaiva
malashcyutah ||
5.133
makshika viprushashchaya gaurashvah
suryarashmayah |
rajo bhurvayuragnishca sparshe
medhyani nirdishet ||
5.134
vinmutrotsargashuddhyartham mridvaryadeyamarthavat
|
daihikanam malanam ca shuddhishu
dvadashasvapi ||
5.135
vasa shukramashrigmajja
mutravidghranakarnavit |
shleshmashru dushika svedo
dvadashaite nrinam malah ||
5.136
eka linge gude tisrastathaikatra kare
dasha |
ubhayoh sapta datavya mridah
shuddhimabhipsata ||
5.137
etatshaucam grihasthanam dvigunam
brahmacarinam |
trigunam syad vanasthanam yatinam tu
caturgunam ||
5.138
kritva mutram purisham va khanyacanta
upasprishet |
vedamadhyeshyamanashca
annamashnamshca sarvada ||
5.139
triracamedapah purvam dvih pramrijyat
tato mukham |
shariram shaucamicchan hi stri
shudrastu sakrit sakrit ||
5.140
shudranam masikam karyam vapanam
nyayavartinam |
vaishyavatshaucakalpashca
dvijocchishtam ca bhojanam ||
5.141
nocchishtam kurvate mukhya viprusho.angam
na yanti yah |
na shmashruni gatanyasyam na
dantantaradhishthitam ||
5.142
sprishanti bindavah padau ya
acamayatah paran |
bhaumikaiste sama jneya na
tairaprayato bhavet ||
5.143
ucchishtena tu samsprishto
dravyahastah katham cana |
anidhayaiva tad dravyamacantah
shucitamiyat ||
5.144
vanto viriktah snatva tu
ghritaprashanamacaret |
acamedeva bhuktva.annam snanam
maithuninah smritam ||
5.145
suptva kshutva ca bhuktva ca
nishthivyauktva.anritani ca |
pitva.apo.adhyeshyamanashca acamet
prayato.api san ||
5.146
esham shaucavidhih kritsno
dravyashuddhistathaiva ca |
ukto vah sarvavarnanam strinam
dharmannibodhata ||
5.147
balaya va yuvatya va vriddhaya va.api
yoshita |
na svatantryena kartavyam kim cid
karyam griheshvapi ||
5.148
balye piturvashe tishthet
panigrahasya yauvane |
putranam bhartari prete na bhajet
stri svatantratam ||
5.149
pitra bhartra sutairva.api necched
virahamatmanah |
esham hi virahena stri garhye
kuryadubhe kule ||
5.150
sada prahrishtaya bhavyam grihakarye
ca dakshaya |
susamskritopaskaraya vyaye
camuktahastaya ||
5.151
yasmai dadyat pita tvenam bhrata
va.anumate pituh |
tam shushrusheta jivantam samsthitam
ca na langhayet ||
5.152
mangalartham svastyayanam
yajnashcasam prajapateh |
prayujyate vivahe tu pradanam
svamyakaranam ||
5.153
anritavritukale ca mantrasamskarakrit
patih |
sukhasya nityam dataiha paraloke ca
yoshitah ||
5.154
vishilah kamavritto va gunairva
parivarjitah |
upacaryah striya sadhvya satatam
devavat patih ||
5.155
nasti strinam prithag yajno na vratam
napyuposhanam |
patim shushrushate yena tena svarge
mahiyate ||
5.156
panigrahasya sadhvi stri jivato va
mritasya va |
patilokamabhipsanti nacaret kim
cidapriyam ||
5.157
kamam tu kshapayed deham
pushpamulaphalaih shubhaih |
na tu namapi grihniyat patyau prete
parasya tu ||
5.158
asitamaranat kshanta niyata
brahmacarini |
yo dharma ekapatninam kankshanti
tamanuttamam ||
5.159
anekani sahasrani kumarabrahmacarinam
|
divam gatani vipranamakritva
kulasamtatim ||
5.160
mrite bhartari sadhvi stri
brahmacarye vyavasthita |
svargam gacchatyaputra.api yatha te
brahmacarinah ||
5.161
apatyalobhad ya tu stri
bhartaramativartate |
seha nindamavapnoti paralokacca
hiyate ||
5.162
nanyotpanna praja.astiha na
capyanyaparigrahe |
na dvitiyashca sadhvinam kva cid
bhartopadishyate ||
5.163
patim hitva.apakrishtam
svamutkrishtam ya nishevate |
nindyaiva sa bhavelloke parapurvaiti
caucyate ||
5.164
vyabhicarat tu bhartuh stri loke
prapnoti nindyatam |
shrigalayonim prapnoti paparogaishca
pidyate ||
5.165
patim ya nabhicarati
manovagdehasamyuta |
sa bhartrilokamapnoti sadbhih
sadhviti cocyate ||
5.166
anena nari vrittena
manovagdehasamyata |
ihagryam kirtimapnoti patilokam
paratra ca ||
5.167
evam vrittam savarnam strim dvijatih
purvamarinim |
dahayedagnihotrena yajnapatraishca
dharmavit ||
5.168
bharyayai purvamarinyai
dattva.agninantyakarmani |
punardarakriyam kuryat
punaradhanameva ca ||
5.169
anena vidhina nityam pancayajnanna
hapayet |
dvitiyamayusho bhagam kritadaro grihe
vaset ||
adhyaya 6
6.01
evam grihashrame sthitva vidhivat
snatako dvijah |
vane vaset tu niyato yathavad
vijitaindriyah ||
6.02
grihasthastu yatha pashyed
valipalitamatmanah |
apatyasyaiva capatyam tada.aranyam
samashrayet ||
6.03
samtyajya gramyamaharam sarvam caiva
paricchadam |
putreshu bharyam nikshipya vanam
gacchet sahaiva va ||
6.04
agnihotram samadaya grihyam cagniparicchadam
|
gramadaranyam nihshritya
nivasenniyatendriyah ||
6.05
munyannairvividhairmedhyaih
shakamulaphalena va |
etaneva mahayajnannirvaped
vidhipurvakam ||
6.06
vasita carma ciram va sayam snayat
prage tatha |
jatashca bibhriyannityam shmashrulomanakhani
ca ||
6.07
yadbhakshyam syad tato dadyad balim
bhiksham ca shaktitah |
abmulaphalabhikshabhirarcayedashramagatan
||
6.08
svadhyaye nityayuktah syad danto
maitrah samahitah |
data nityamanadata
sarvabhutanukampakah ||
6.09
vaitanikam ca juhuyadagnihotram
yathavidhi |
darshamaskandayan parva paurnamasam
ca yogatah ||
6.10
riksheshtya.aagrayanam caiva
caturmasyani caharet |
turayanam ca kramasho
dakshasyayanameva ca ||
6.11
vasantasharadairmedhyairmunyannaih
svayamahritaih |
purodashamshcarumshcaiva
vidhivatnirvapet prithak ||
6.12
devatabhyastu tad hutva vanyam
medhyataram havih |
sheshamatmani yunjita lavanam ca
svayam kritam ||
6.13
sthalajaudakashakani
pushpamulaphalani ca |
medhyavrikshodbhavanyadyat snehamshca
phalasambhavan ||\.||
6.14
varjayen madhu mamsam ca bhaumani
kavakani ca |
bhustrinam shigrukam caiva
shleshmatakaphalani ca ||
6.15
tyajedashvayuje masi munyannam
purvasancitam |
jirnani caiva vasamsi shakamulaphalani
ca ||
6.16
na
phalakrishtamashniyadutshrishtamapi kena cit |
na gramajatanyarto.api mulani ca
phalani ca ||
6.17
agnipakvashano va syat
kalapakvabhujeva va |
ashmakutöo bhaved va.api
dantolukhaliko.api va ||
6.18
sadyah prakshalako va syan masasancayiko.api
va |
shanmasanicayo va syat samanicaya eva
va ||
6.19
naktam cannam samashniyad diva
va.ahritya shaktitah |
caturthakaliko va syat syad
va.apyashöamakalikah ||
6.20
candrayanavidhanairva shuklakrishne
ca vartayet |
pakshantayorva.apyashniyad yavagum
kvathitam sakrit ||
6.21
pushpamulaphalairva.api
kevalairvartayet sada |
kalapakvaih svayam
shirnairvaikhanasamate sthitah ||
6.22
bhumau viparivarteta tishöhed va
prapadairdinam |
sthanasanabhyam viharet
savaneshupayannapah ||
6.23
grishme pancatapastu syad
varshasvabhravakashikah |
ardravasastu hemante kramasho
vardhayamstapah ||
6.24
upasprishamstrishavanam pitrin
devamshca tarpayet |
tapascaramshcogrataram shoshayed
dehamatmanah ||
6.25
agninatmani vaitanan samaropya
yathavidhi |
anagniraniketah syan
munirmulaphalashanah ||
6.26
aprayatnah sukhartheshu brahmacari
dhara.a.ashayah |
sharaneshvamamashcaiva
vrikshamulaniketanah ||
6.27
tapaseshveva vipreshu yatrikam
bhaikshamaharet |
grihamedhishu canyeshu dvijeshu
vanavasishu ||
6.28
gramadahritya va.ashniyadashöau
grasan vane vasan |
pratigrihya puöenaiva panina
shakalena va ||
6.29
etashcanyashca seveta diksha vipro
vane vasan |
vividhashcaupanishadiratmasamsiddhaye
shrutih ||
6.30
rishibhirbrahmanaishcaiva
grihasthaireva sevitah |
vidyatapovivriddhyartham sharirasya
ca shuddhaye ||
6.31
aparajitam va.asthaya vrajed
dishamajihmagah |
a nipatatsharirasya yukto
varyanilashanah ||
6.32
asam maharshicaryanam
tyaktva.anyatamaya tanum |
vitashokabhayo vipro brahmaloke
mahiyate ||
6.33
vaneshu ca vihrityaivam tritiyam
bhagamayushah |
caturthamayusho bhagam tyakva sangan
parivrajet ||
6.34
ashramadashramam gatva hutahomo
jitendriyah |
bhikshabaliparishrantah pravrajan
pretya vardhate ||
6.35
rinani trinyapakritya mano mokshe
niveshayet |
anapakritya moksham tu sevamano
vrajatyadhah ||
6.36
adhitya vidhivad vedan
putramshcotpadya dharmatah |
ishöva ca shaktito yajnairmano mokshe
niveshayet ||
6.37
anadhitya dvijo vedananutpadya tatha
sutan |
anishöva caiva yajnaishca
mokshamicchan vrajatyadhah ||
6.38
prajapatyam nirupyeshöim
sarvavedasadakshinam |
atmanyagnin samaropya brahmanah
pravrajed grihat ||
6.39
yo dattva sarvabhutebhyah
pravrajatyabhayam grihat |
tasya tejomaya loka bhavanti
brahmavadinah ||
6.40
yasmadanvapi bhutanam
dvijannotpadyate bhayam |
tasya dehad vimuktasya bhayam nasti
kutashcana ||
6.41
agaradabhinishkrantah pavitropacito
munih |
samupodheshu kameshu nirapekshah
parivrajet ||
6.42
eka eva carennityam
siddhyarthamasahayavan |
siddhimekasya sampashyanna jahati na
hiyate ||
6.43
anagniraniketah syad
gramamannarthamashrayet |
upekshako.asankusuko
munirbhavasamahitah ||\.||
6.44
kapalam vrikshamulani
kucelamasahayata |
samata caiva sarvasminnetatmuktasya
lakshanam ||
6.45
nabhinandeta maranam nabhinandeta
jivitam |
kalameva pratiksheta nirvesham
bhritako yatha ||
6.46
drishöiputam nyaset padam vastraputam
jalam pibet |
satyaputam vaded vacam manahputam
samacaret ||
6.47
ativadamstitiksheta navamanyeta kam
cana |
na caimam dehamashritya vairam
kurvita kena cit ||
6.48
kruddhyantam na
pratikrudhyedakrushöah kushalam vadet |
saptadvaravakirnam ca na vacamanritam
vadet ||
6.49
adhyatmaratirasino nirapeksho
niramishah |
atmanaiva sahayena sukharthi
vicarediha ||
6.50
na cotpatanimittabhyam na
nakshatrangavidyaya |
nanushasanavadabhyam bhiksham lipseta
karhi cit ||
6.51
na tapasairbrahmanairva vayobhirapi
va shvabhih |
akirnam
bhikshukairva.anyairagaramupasamvrajet ||
6.52
klptakeshanakhashmashruh patri dandi
kusumbhavan |
vicarenniyato nityam
sarvabhutanyapidayan ||
6.53
ataijasani patrani tasya
syurnirvranani ca |
teshamadbhih smritam shaucam
camasanamivadhvare ||
6.54
alabum darupatram ca mrinmayam
vaidalam tatha |
etani yatipatrani manuh
svayambhuvo.abravit ||
6.55
ekakalam cared bhaiksham na
prasajjeta vistare |
bhaikshe prasakto hi
yatirvishayeshvapi sajjati ||
6.56
vidhume sannamusale vyangare
bhuktavajjane |
vritte sharavasampate bhiksham nityam
yatishcaret ||
6.57
alabhe na vishadi syatlabhe caiva na
harshayet |
pranayatrikamatrah syatmatrasangad
vinirgatah ||
6.58
abhipujitalabhamstu jugupsetaiva
sarvashah |
abhipujitalabhaishca yatirmukto.api
badhyate ||
6.59
alpannabhyavaharena rahahsthanasanena
ca |
hriyamanani vishayairindriyani
nivartayet ||
6.60
indriyanam nirodhena
ragadveshakshayena ca |
ahimsaya ca bhutanamamritatvaya
kalpate ||
6.61
aveksheta gatirnrinam
karmadoshasamudbhavah |
niraye caiva patanam yatanashca
yamakshaye ||
6.62
viprayogam priyaishcaiva samyogam ca
tatha.apriyaih |
jaraya cabhibhavanam
vyadhibhishcopapidanam ||
6.63
dehadutkramanam casmat punargarbhe ca
sambhavam |
yonikoöisahasreshu
shritishcasyantaratmanah ||
6.64
adharmaprabhavam caiva duhkhayogam
sharirinam |
dharmarthaprabhavam caiva
sukhasamyogamakshayam ||
6.65
sukshmatam canvaveksheta yogena
paramatmanah |
deheshu ca
samutpattimuttameshvadhameshu ca ||
6.66
dushito.api cared dharmam yatra
tatrashrame ratah |
samah sarveshu bhuteshu na lingam
dharmakaranam ||
6.67
phalam katakavrikshasya
yadyapyambuprasadakam |
na namagrahanadeva tasya vari
prasidati ||
6.68
samrakshanartham jantunam ratravahani
va sada |
sharirasyatyaye caiva samikshya
vasudham caret ||
6.69
ahna ratrya ca yanjantun
hinastyajnanato yatih |
tesham snatva vishuddhyartham
pranayaman shadacaret ||
6.70
pranayama brahmanasya trayo.api
vidhivat kritah |
vyahritipranavairyukta vijneyam
paramam tapah ||
6.71
dahyante dhmayamananam dhatunam hi
yatha malah |
tathendriyanam dahyante doshah
pranasya nigrahat ||
6.72
pranayamairdahed doshan
dharanabhishca kilbisham |
pratyaharena samsargan
dhyanenanishvaran gunan ||
6.73
uccavaceshu bhuteshu
durjneyamakritatmabhih |
dhyanayogena sampashyed
gatimasyantaratmanah ||
6.74
samyagdarshanasampannah karmabhirna
nibadhyate |
darshanena vihinastu samsaram
pratipadyate ||
6.75
ahimsayendriyasangairvaidikaishcaiva
karmabhih |
tapasashcaranaishcaugraih
sadhayantiha tatpadam ||
6.76
asthisthunam snayuyutam
mamsashonitalepanam |
carmavanaddham durgandhi purnam
mutrapurishayoh ||
6.77
jarashokasamavishöam
rogayatanamaturam |
rajasvalamanityam ca bhutavasamimam
tyajet ||
6.78
nadikulam yatha vriksho vriksham va
shakuniryatha |
tatha tyajannimam deham kricchrad
grahad vimucyate ||
6.79
priyeshu sveshu sukritamapriyeshu ca
dushkritam |
vishrijya dhyanayogena brahmabhyeti
sanatanam ||
6.80
yada bhavena bhavati sarvabhaveshu
nihsprihah |
tada sukhamavapnoti pretya caiha ca
shashvatam ||
6.81
anena vidhina sarvamstyaktva sangan
shanaih shanaih |
sarvadvandvavinirmukto
brahmanyevavatishöhate ||
6.82
dhyanikam sarvamevaitad
yadetadabhishabditam |
na hyanadhyatmavit kashcit
kriyaphalamupashnute ||
6.83
adhiyajnam brahma japedadhidaivikameva
ca |
adhyatmikam ca satatam
vedantabhihitam ca yat ||
6.84
idam sharanamajnanamidameva vijanatam
|
idamanvicchatam
svargamidamanantyamicchatam ||
6.85
anena kramayogena parivrajati yo
dvijah |
sa vidhuyaiha papmanam param
brahmadhigacchati ||
6.86
esha dharmo.anushishöo vo yatinam
niyatatmanam |
vedasamnyasikanam tu karmayogam
nibodhata ||
6.87
brahmacari grihasthashca vanaprastho
yatistatha |
ete grihasthaprabhavashcatvarah
prithagashramah ||
6.88
sarve.api kramashastvete
yathashastram nishevitah |
yathoktakarinam vipram nayanti
paramam gatim ||
6.89
sarveshamapi caitesham
vedasmritividhanatah |
grihastha ucyate shreshöhah sa
trinetan bibharti hi ||
6.90
yatha nadinadah sarve sagare yanti
samsthitim |
tathaivashraminah sarve grihasthe
yanti samsthitim ||
6.91
caturbhirapi
caivaitairnityamashramibhirdvijaih |
dashalakshanako dharmah sevitavyah
prayatnatah ||
6.92
dhritih kshama damo.asteyam
shaucamindriyanigrahah |
dhirvidya satyamakrodho dashakam
dharmalakshanam ||
6.93
dasha lakshanani dharmasya ye viprah
samadhiyate |
adhitya canuvartante te yanti paramam
gatim ||
6.94
dashalakshanakam dharmamanutishöhan
samahitah |
vedantam vidhivatshrutva
samnyasedanrino dvijah ||
6.95
samnyasya sarvakarmani
karmadoshanapanudan |
niyato vedamabhyasya putraishvarye
sukham vaset ||
6.96
evam samnyasya karmani
svakaryaparamo.asprihah |
samnyasenapahatyainah prapnoti
paramam gatim ||
6.97
esha vo.abhihito dharmo brahmanasya
caturvidhah |
punyo.akshayaphalah pretya rajnam
dharmam nibodhata ||
adhyaya 7
7.01
rajadharman pravakshyami yathavritto
bhavennripah |
sambhavashca yatha tasya siddhishca
parama yatha ||
7.02
brahmam praptena samskaram
kshatriyena yathavidhi |
sarvasyasya yathanyayam kartavyam
parirakshanam ||
7.03
arajake hi loke.asmin sarvato vidruto
bhayat |
raksharthamasya sarvasya
rajanamashrijat prabhuh ||
7.04
indranilayamarkanamagneshca varunasya
ca |
candravitteshayoshcaiva matra
nirhritya shashvatih ||
7.05
yasmadesham surendranam matrabhyo
nirmito nripah |
tasmadabhibhavatyesha sarvabhutani
tejasa ||
7.06
tapatyadityavaccaisha cakshumshi ca
manamsi ca |
na cainam bhuvi shaknoti
kashcidapyabhivikshitum ||
7.07
so.agnirbhavati vayushca so.arkah
somah sa dharmaraö |
sa kuberah sa varunah sa mahendrah
prabhavatah ||
7.08
balo.api navamantavyo manushya iti
bhumipah |
mahati devata hyesha nararupena
tishöhati ||
7.09
ekameva dahatyagnirnaram
durupasarpinam |
kulam dahati raja.agnih
sapashudravyasancayam ||
7.10
karyam so.avekshya shaktim ca
deshakalau ca tattvatah |
kurute dharmasiddhyartham vishvarupam
punah punah ||
7.11
yasya prasade padma shrirvijayashca
parakrame |
mrityushca vasati krodhe
sarvatejomayo hi sah ||
7.12
tam yastu dveshöi sammohat sa
vinashyatyasamshayam |
tasya hyashu vinashaya raja prakurute
manah ||
7.13
tasmad dharmam yamishöeshu sa
vyavasyennaradhipah |
anishöam capyanishöeshu tam dharmam
na vicalayet ||
7.14
tasyarthe sarvabhutanam goptaram
dharmamatmajam |
brahmatejomayam dandamashrijat
purvamishvarah ||
7.15
tasya sarvani bhutani sthavarani
carani ca |
bhayad bhogaya kalpante svadharmatna
calanti ca ||
7.16
tam deshakalau shaktim ca vidyam
cavekshya tattvatah |
yatharhatah
sampranayennareshvanyayavartishu ||
7.17
sa raja purusho dandah sa neta
shasita ca sah |
caturnamashramanam ca dharmasya
pratibhuh smritah ||
7.18
dandah shasti prajah sarva danda
evabhirakshati |
dandah supteshu jagarti dandam
dharmam vidurbudhah ||
7.19
samikshya sa dhritah samyak sarva
ranjayati prajah |
asamikshya pranitastu vinashayati
sarvatah ||
7.20
yadi na pranayed raja dandam
dandyeshvatandritah |
shule matsyanivapakshyan durbalan
balavattarah ||
7.21
adyat kakah purodasham shva ca lihyadd havistatha |
svamyam ca na syat kasmimshcit
pravartetadharottaram ||
7.22
sarvo dandajito loko durlabho hi
shucirnarah |
dandasya hi bhayat sarvam jagad
bhogaya kalpate ||
7.23
devadanavagandharva rakshamsi
patagoragah |
te.api bhogaya kalpante dandenaiva
nipiditah ||
7.24
dushyeyuh sarvavarnashca bhidyeran
sarvasetavah |
sarvalokaprakopashca bhaved dandasya
vibhramat ||
7.25
yatra shyamo lohitaksho dandashcarati
papaha |
prajastatra na muhyanti neta cet
sadhu pashyati ||
7.26
tasyahuh sampranetaram rajanam
satyavadinam |
samikshyakarinam prajnam
dharmakamarthakovidam ||
7.27
tam raja pranayan samyak
trivargenabhivardhate |
kamatma vishamah kshudro dandenaiva
nihanyate ||
7.28
dando hi sumahattejo
durdharashcakritatmabhih |
dharmad vicalitam hanti nripameva
sabandhavam ||
7.29
tato durgam ca rashöram ca lokam ca
sacaracaram |
antarikshagatamshcaiva munin
devamshca pidayet ||
7.30
so.asahayena mudhena
lubdhenakritabuddhina |
na shakyo nyayato netum saktena
vishayeshu ca ||
7.31
shucina satyasamdhena
yathashastranusarina |
pranetum shakyate dandah susahayena
dhimata ||
7.32
svarashöre nyayavrittah syad
bhrishadandashca shatrushu |
suhritsvajihmah snigdheshu
brahmaneshu kshamanvitah ||
7.33
evamvrittasya nripateh shilonchenapi
jivatah |
vistiryate yasho loke
tailabindurivambhasi ||
7.34
atastu viparitasya
nripaterajitatmanah |
sankshipyate yasho loke
ghritabindurivambhasi ||
7.35
sve sve dharme nivishöanam
sarveshamanupurvashah |
varnanamashramanam ca raja
shrishöo.abhirakshita ||
7.36
tena yad yat sabhrityena kartavyam
rakshata prajah |
tat tad vo.aham pravakshyami
yathavadanupurvashah ||
7.37
brahmanan paryupasita pratarutthaya
parthivah |
traividyavriddhan vidushastishöhet
tesham ca shasane ||
7.38
vriddhamshca nityam seveta vipran
vedavidah shucin |
vriddhasevi hi satatam rakshobhirapi
pujyate ||
7.39
tebhyo.adhigacched vinayam
vinitatma.api nityashah |
vinitatma hi nripatirna vinashyati
karhi cit ||
7.40
bahavo.avinayatnashöa rajanah
saparicchadah |
vanastha api rajyani vinayat
pratipedire ||
7.41
veno vinashöo.avinayatnahushashcaiva
parthivah |
sudah paijavanashcaiva sumukho
nimireva ca ||
7.42
prithustu vinayad rajyam praptavan
manureva ca |
kuberashca dhanaishvaryam brahmanyam
caiva gadhijah ||
7.43
traividyebhyastrayim vidyam
dandanitim ca shashvatim |
anvikshikim catmavidyam
vartarambhamshca lokatah ||
7.44
indriyanam jaye yogam samatishöhed
divanisham |
jitaindriyo hi shaknoti vashe
sthapayitum prajah ||
7.45
dasha kamasamutthani tatha.ashöau
krodhajani ca |
vyasanani dura.antani prayatnena
vivarjayet ||
7.46
kamajeshu prasakto hi vyasaneshu
mahipatih |
viyujyate.arthadharmabhyam
krodhajeshvatmanaiva tu ||
7.47
mrigaya.aksho divasvapnah parivadah
striyo madah |
tauryatrikam vrithaöya ca kamajo
dashako ganah ||
7.48
paishunyam sahasam droha
irshya.asuya.arthadushanam |
vagdandajam ca parushyam krodhajo.api
gano.ashöakah ||
7.49
dvayorapyetayormulam yam sarve kavayo
viduh |
tam yatnena jayetlobham
tajjavetavubhau ganau ||
7.50
panamakshah striyashcaiva mrigaya ca
yathakramam |
etat kashöatamam vidyatcatushkam
kamaje gane ||
7.51
dandasya patanam caiva
vakparushyarthadushane |
krodhaje.api gane vidyat kashöametat
trikam sada ||
7.52
saptakasyasya vargasya sarvatraivanushanginah
|
purvam purvam gurutaram vidyad
vyasanamatmavan ||
7.53
vyasanasya ca mrityoshca vyasanam
kashöamucyate |
vyasanyadho.adho vrajati
svaryatyavyasani mritah ||
7.54
maulan shastravidah shuran
labdhalakshan kulodbhavan |
sacivan sapta cashöau va prakurvita
parikshitan ||
7.55
api yat sukaram karma tadapyekena
dushkaram |
visheshato.asahayena kim tu rajyam mahodayam ||
7.56
taih sardham cintayennityam samanyam
samdhivigraham |
sthanam samudayam guptim
labdhaprashamanani ca ||
7.57
tesham svam svamabhiprayamupalabhya
prithak prithak |
samastanam ca karyeshu vidadhyadd
hitamatmanah ||
7.58
sarvesham tu vishishöena brahmanena
vipashcita |
mantrayet paramam mantram raja
shadgunyasamyutam ||
7.59
nityam tasmin samashvastah
sarvakaryani nihkshipet |
tena sardham vinishcitya tatah karma
samarabhet ||
7.60
anyanapi prakurvita shucin
prajnanavasthitan |
samyagarthasamahartrinamatyan
suparikshitan ||
7.61
nirvartetasya yavadbhiritikartavyata
nribhih |
tavato.atandritan dakshan prakurvita
vicakshanan ||
7.62
teshamarthe niyunjita shuran dakshan
kulodgatan |
shucinakarakarmante
bhirunantarniveshane ||
7.63
dutam caiva prakurvita
sarvashastravisharadam |
ingitakaraceshöajnam shucim daksham
kulodgatam ||
7.64
anuraktah shucirdakshah smritiman
deshakalavit |
vapushman vitabhirvagmi duto rajnah
prashasyate ||
7.65
amatye danda ayatto dande vainayiki
kriya |
nripatau kosharashöre ca dute
samdhiviparyayau ||
7.66
duta eva hi samdhatte bhinattyeva ca
samhatan |
dutastat kurute karma bhidyante yena
manavah ||
7.67
sa vidyadasya krityeshu
nirgudhengitaceshöitaih |
akaramingitam ceshöam bhrityeshu ca
cikirshitam ||
7.68
buddhva ca sarvam tattvena
pararajacikirshitam |
tatha prayatnamatishöhed
yatha.atmanam na pidayet ||
7.69
jangalam
sasyasampannamaryaprayamanavilam |
ramyamanatasamantam svajivyam
deshamavaset ||
7.70
dhanvadurgam mahidurgamabdurgam
varkshameva va |
nridurgam giridurgam va samashritya
vaset puram ||
7.71
sarvena tu prayatnena giridurgam
samashrayet |
esham hi bahugunyena giridurgam
vishishyate ||
7.72
trinyadyanyashritastvesham
mrigagartashrayapcarah |
trinyuttarani kramashah
plavangamanaramarah ||
7.73
yatha durgashritanetannopahimsanti
shatravah |
tatha.arayo na himsanti nripam
durgasamashritam ||
7.74
ekah shatam yodhayati prakarastho
dhanurdharah |
shatam dashasahasrani tasmad durgam
vidhiyate ||
7.75
tat syadayudhasampannam dhanadhanyena
vahanaih |
brahmanaih
shilpibhiryantrairyavasenodakena ca ||
7.76
tasya madhye suparyaptam karayed
grihamatmanah |
guptam sarvaritukam shubhram
jalavrikshasamanvitam ||
7.77
tadadhyasyodvahed bharyam savarnam
lakshananvitam |
kule mahati sambhutam hridyam
rupagunanvitam ||
7.78
purohitam ca kurvita vrinuyadeva
cartvijah |
te.asya grihyani karmani
kuryurvaitanikani ca ||
7.79
yajeta raja
kratubhirvividhairaptadakshinaih |
dharmartham caiva viprebhyo dadyad
bhogan dhanani ca ||
7.80
samvatsarikamaptaishca rashöradaharayed
balim |
syaccamnayaparo loke varteta
pitrivatnrishu ||
7.81
adhyakshan vividhan kuryat tatra
tatra vipashcitah |
te.asya sarvanyaveksherannrinam
karyani kurvatam ||
7.82
avrittanam gurukulad vipranam pujako
bhavet |
nripanamakshayo hyesha nidhirbrahmo.abhidhiyate
||
7.83
na tam stena na camitra haranti na ca
nashyati |
tasmad rajna nidhatavyo
brahmaneshvakshayo nidhih ||
7.84
na skandate na vyathate na vinashyati
karhi cit |
varishöhamagnihotrebhyo brahmanasya
mukhe hutam ||
7.85
samamabrahmane danam dvigunam
brahmanabruve |
pradhite shatasahasramanantam
vedaparage ||
7.86
patrasya hi visheshena
shraddadhanatayaiva ca |
alpam va bahu va pretya danasya
phalamashnute ||
%[M7.87Ma/} deshakaalavidhaanena
dravyaM shraddhaasamanvitam.h |
%[M7.87Mc/} paatre pradiiyate yat.h
tu tad.h dharmasya prasaadhanam.h ||
%(aalthougH Medhaatithi chommentson.h
the above shloka, JNha'sedition.h doeH not.h chountitin.h hiH numberingof the
text Therefore, JNha ed'H numberingisthe same witH kin.h the following)
7.87
samottamadhamai raja tvahutah palayan
prajah |
na nivarteta sangramat kshatram
dharmamanusmaran ||
7.88
sangrameshvanivartitvam prajanam
caiva palanam |
shushrusha brahmananam ca rajnam
shreyaskaram param ||
7.89
ahaveshu mitho.anyonyam jighamsanto
mahikshitah |
yudhyamanah param shaktya svargam
yantyaparanmukhah ||
7.90
na kuöairayudhairhanyad yudhyamano
rane ripun |
na karnibhirnapi
digdhairnagnijvalitatejanaih ||
7.91
na ca hanyat sthalarudham na klibam
na kritanjalim |
na muktakesham nasinam na tavasmiti
vadinam ||
7.92
na suptam na visamnaham na nagnam na
nirayudham |
nayudhyamanam pashyantam na parena
samagatam ||
7.93
nayudhavyasanapraptam nartam
natiparikshatam |
na bhitam na paravrittam satam
dharmamanusmaran ||
7.94
yastu bhitah paravrittah sangrame
hanyate paraih |
bharturyad dushkritam kim cit tat
sarvam pratipadyate ||
7.95
yatcasya sukritam kim
cidamutrarthamuparjitam |
bharta tat sarvamadatte
paravrittahatasya tu ||
7.96
rathashvam hastinam chatram dhanam dhanyam
pashun striyah |
sarvadravyani kupyam ca yo yaj jayati
tasya tat ||
7.97
rajnashca dadyuruddharamityesha
vaidiki shrutih |
rajna ca sarvayodhebhyo
datavyamaprithagjitam ||
7.98
esho.anupaskritah prokto yodhadharmah
sanatanah |
asmad dharmanna cyaveta kshatriyo
ghnan rane ripun ||
7.99
alabdham caiva lipseta labdham
rakshet prayatnatah |
rakshitam vardhayeccaiva vriddham
patreshu nikshipet ||
7.100
etaccaturvidham vidyat
purusharthaprayojanam |
asya nityamanushöhanam samyak kuryadatandritah
||
7.101
alabdhamicched dandena labdham
rakshedavekshaya |
rakshitam vardhayed vriddhya vriddham
patreshu nikshipet ||
7.102
nityamudyatadandah syannityam
vivritapaurushah |
nityam samvritasamvaryo nityam
chidranusaryareh ||
7.103
nityamudyatadandasya kritsnamudvijate
jagat |
tasmat sarvani bhutani dandenaiva
prasadhayet ||
7.104
amayayaiva varteta na katham cana
mayaya |
budhyetariprayuktam ca mayam nityam
susamvritah ||
7.105
nasya chidram paro vidyad
vidyatchidram parasya ca |
guhet kurma ivangani rakshed
vivaramatmanah ||
7.106
bakavatcintayedarthan simhavatca
parakrame |
vrikavatcavalumpeta shashavatca
vinishpatet ||
7.107
evam vijayamanasya ye.asya syuh
paripanthinah |
tananayed vasham sarvan
samadibhirupakramaih ||
7.108
yadi te tu na tishöheyurupayaih
prathamaistribhih |
dandenaiva
prasahyaitamshanakairvashamanayet ||
7.109
samadinamupayanam caturnamapi
panditah |
samadandau prashamsanti nityam
rashörabhivriddhaye ||
{m7.110[111ma]/} yathoddharati
nirdata kaksham dhanyam ca rakshati |
tatha rakshennripo rashöram hanyacca
paripanthinah ||
7.111
mohad raja svarashöram yah
karshayatyanavekshaya |
so.acirad bhrashyate rajyatjivitatca
sabandhavah ||
7.112
sharirakarshanat pranah kshiyante
praninam yatha |
tatha rajnamapi pranah kshiyante
rashörakarshanat ||
7.113
rashörasya sangrahe nityam
vidhanamidamacaret |
susangrihitarashöre hi parthivah
sukhamedhate ||
7.114
dvayostrayanam pancanam madhye
gulmamadhishöhitam |
tatha gramashatanam ca kuryad
rashörasya sangraham ||
7.115
gramasyadhipatim kuryad
dashagramapatim tatha |
vimshatisham shatesham ca
sahasrapatimeva ca ||
7.116
gramadoshan samutpannan gramikah
shanakaih svayam |
shamsed gramadasheshaya dashesho
vimshatishine ||
7.117
vimshatishastu tat sarvam shateshaya
nivedayet |
shamsed gramashateshastu
sahasrapataye svayam ||
7.118
yani rajapradeyani pratyaham
gramavasibhih |
annapanendhanadini
gramikastanyavapnuyat ||
7.119
dashi kulam tu bhunjita vimshi panca
kulani ca |
gramam gramashatadhyakshah
sahasradhipatih puram ||
7.120
tesham gramyani karyani
prithakkaryani caiva hi |
rajno.anyah sacivah snigdhastani
pashyedatandritah ||
7.121
nagare nagare caikam kuryat
sarvarthacintakam |
uccaihsthanam ghorarupam
nakshatranamiva graham ||
7.122
sa tananuparikramet sarvaneva sada
svayam |
tesham vrittam parinayet samyag
rashöreshu tatcaraih ||
7.123
rajno hi rakshadhikritah
parasvadayinah shaöhah |
bhritya bhavanti prayena tebhyo
rakshedimah prajah ||
7.124
ye karyikebhyo.arthameva grihniyuh
papacetasah |
tesham sarvasvamadaya raja kuryat
pravasanam ||
7.125
raja karmasu yuktanam strinam
preshyajanasya ca |
pratyaham kalpayed vrittim sthanam
karmanurupatah ||
7.126
pano deyo.avakrishöasya
shadutkrishöasya vetanam |
shanmasikastatha.acchado
dhanyadronastu masikah ||
7.127
krayavikrayamadhvanam bhaktam ca
saparivyayam |
yogakshemam ca samprekshya vanijo
dapayet karan ||
7.128
yatha phalena yujyeta raja karta ca
karmanam |
tatha.avekshya nripo rashöre kalpayet
satatam karan ||
7.129
yatha.alpalpamadantyadyam
varyokovatsashaöpadah |
tatha.alpalpo grahitavyo rashörad
rajnabdikah karah ||
7.130
pancashadbhaga adeyo rajna
pashuhiranyayoh |
dhanyanamashöamo bhagah shashöho
dvadasha eva va ||
7.131
adaditatha shadbhagam druman
samadhusarpisham |
gandhaushadhirasanam ca
pushpamulaphalasya ca ||
7.132
patrashakatrinanam ca carmanam
vaidalasya ca |
mrinmayanam ca bhandanam
sarvasyashmamayasya ca ||
7.133
mriyamano.apyadadita na raja
shrotriyat karam |
na ca kshudha.asya samsidetshrotriyo
vishaye vasan ||
7.134
yasya rajnastu vishaye shrotriyah
sidati kshudha |
tasyapi tat kshudha
rashöramacirenaiva sidati ||
7.135
shrutavritte viditva.asya vrittim
dharmyam prakalpayet |
samrakshet sarvatashcainam pita
putramivaurasam ||
7.136
samrakshyamano rajna yam kurute dharmamanvaham |
tenayurvardhate rajno dravinam
rashörameva ca ||
7.137
yat kim cidapi varshasya dapayet
karasamjnitam |
vyavaharena jivantam raja rashöre
prithagjanam ||
7.138
karukan shilpinashcaiva
shudramshcatmopajivinah |
ekaikam karayet karma masi masi
mahipatih ||
7.139
nocchindyadatmano mulam paresham
catitrishnaya |
ucchindan hyatmano mulamatmanam
tamshca pidayet ||
7.140
tikshnashcaiva mridushca syat karyam
vikshya mahipatih |
tikshnashcaiva mridushcaiva raja
bhavati sammatah ||
7.141
amatyamukhyam dharmajnam prajnam
dantam kulodgatam |
sthapayedasane tasmin khinnah
karyaikshane nrinam ||
7.142
evam sarvam
vidhayaidamitikartavyamatmanah |
yuktashcaivapramattashca parirakshedimah
prajah ||
7.143
vikroshantyo yasya rashörad hriyante
dasyubhih prajah |
sampashyatah sabhrityasya mritah sa
na tu jivati ||
7.144
kshatriyasya paro dharmah prajanameva
palanam |
nirdishöaphalabhokta hi raja dharmena
yujyate ||
7.145
utthaya pashcime yame kritashaucah
samahitah |
hutagnirbrahmanamshcarcya pravishet
sa shubham sabham ||
7.146
tatra sthitah prajah sarvah
pratinandya visarjayet |
vishrijya ca prajah sarva mantrayet
saha mantribhih ||
7.147
giriprishöham samaruhya prasadam va
rahogatah |
aranye nihshalake va
mantrayedavibhavitah ||
7.148
yasya mantram na jananti samagamya
prithagjanah |
sa kritsnam prithivim bhunkte
koshahino.api parthivah ||
7.149
jadamukandhabadhiramstairyagyonan
vayo.atigan |
strimlecchavyadhitavyangan
mantrakale.apasarayet ||
7.150
bhindantyavamata mantram
tairyagyonastathaiva ca |
striyashcaiva visheshena tasmat
tatradrito bhavet ||
7.151
madhyamdine.ardharatre va vishranto
vigataklamah |
cintayed dharmakamarthan sardham
taireka eva va ||
7.152
parasparaviruddhanam tesham ca
samuparjanam |
kanyanam sampradanam ca kumaranam ca
rakshanam ||
7.153
dutasampreshanam caiva karyashesham
tathaiva ca |
antahpurapracaram ca pranidhinam ca
ceshöitam ||
7.154
kritsnam cashöavidham karma
pancavargam ca tattvatah |
anuragaparagau ca pracaram mandalasya
ca ||
7.155
madhyamasya pracaram ca vijigishoshca
ceshöitam |
udasinapracaram ca shatroshcaiva
prayatnatah ||
7.156
etah prakritayo mulam mandalasya
samasatah |
ashöau canyah samakhyata dvadashaiva
tu tah smritah ||
7.157
amatyarashöradurgarthadandakhyah
panca caparah |
pratyekam kathita hyetah sankshepena
dvisaptatih ||
7.158
anantaramarim vidyadarisevinameva ca
|
areranantaram mitramudasinam tayoh
param ||
7.159
tan sarvanabhisamdadhyat
samadibhirupakramaih |
vyastaishcaiva samastaishca
paurushena nayena ca ||
7.160
samdhim ca vigraham caiva
yanamasanameva ca |
dvaidhibhavam samshrayam ca
shadgunamshcintayet sada ||
7.161
asanam caiva yanam ca samdhim
vigrahameva ca |
karyam vikshya prayunjita dvaidham
samshrayameva ca ||
7.162
samdhim tu dvividham vidyad raja
vigrahameva ca |
ubhe yanasane caiva dvividhah
samshrayah smritah ||
7.163
samanayanakarma ca viparitastathaiva
ca |
tada tvayatisamyuktah samdhirjneyo dvilakshanah
||
7.164
svayankritashca karyarthamakale kala
eva va |
mitrasya caivapakrite dvividho
vigrahah smritah ||
7.165
ekakinashcatyayike karye prapte
yadricchaya |
samhatasya ca mitrena dvividham
yanamucyate ||
7.166
kshinasya caiva kramasho daivat
purvakritena va |
mitrasya canurodhena dvividham
smritamasanam ||
7.167
balasya svaminashcaiva sthitih
karyarthasiddhaye |
dvividham kirtyate dvaidham
shadgunyagunavedibhih ||
7.168
arthasampadanartham ca pidyamanasya
shatrubhih |
sadhushu vyapadeshashca dvividhah
samshrayah smritah ||
7.169
yada.avagacchedayatyamadhikyam
dhruvamatmanah |
tadatve calpikam pidam tada samdhim
samashrayet ||
7.170
yada prahrishöa manyeta sarvastu
prakritirbhrisham |
atyucchritam tathatmanam tada kurvita
vigraham ||
7.171
yada manyeta bhavena hrishöam pushöam
balam svakam |
parasya viparitam ca tada yayad ripum
prati ||
7.172
yada tu syat parikshino vahanena
balena ca |
tadasita prayatnena shanakaih
santvayannarin ||
7.173
manyetarim yada raja sarvatha
balavattaram |
tada dvidha balam kritva sadhayet
karyamatmanah ||
7.174
yada parabalanam tu gamaniyatamo
bhavet |
tada tu samshrayet kshipram dharmikam
balinam nripam ||
7.175
nigraham prakritinam ca kuryad
yo.aribalasya ca |
upaseveta tam nityam
sarvayatnairgurum yatha ||
7.176
yadi tatrapi sampashyed dosham
samshrayakaritam |
suyuddhameva tatrapi nirvishankah
samacaret ||
7.177
sarvopayaistatha kuryannitijnah
prithivipatih |
yatha.asyabhyadhika na
syurmitrodasinashatravah ||
7.178
ayatim sarvakaryanam tadatvam ca
vicarayet |
atitanam ca sarvesham gunadoshau ca
tattvatah ||
7.179
ayatyam gunadoshajnastadatve
kshipranishcayah |
atite karyasheshajnah
shatrubhirnabhibhuyate ||
7.180
yathainam
nabhisamdadhyurmitrodasinashatravah |
tatha sarvam samvidadhyadesha
samasiko nayah ||
7.181
tada tu yanamatishöhedarirashöram
prati prabhuh |
tadanena vidhanena yayadaripuram
shanaih ||
7.182
margashirshe shubhe masi yayad yatram
mahipatih |
phalgunam vatha caitram va masau
prati yathabalam ||
7.183
anyeshvapi tu kaleshu yada pashyed
dhruvam jayam |
tada yayad vigrihyaiva vyasane
cotthite ripoh ||
7.184
kritva vidhanam mule tu yatrikam ca
yathavidhi |
upagrihyaspadam caiva caran samyag
vidhaya ca ||
7.185
samshodhya trividham margam
shadvidham ca balam svakam |
samparayikakalpena yayadaripuram
prati ||
7.186
shatrusevini mitre ca gudhe yuktataro
bhavet |
gatapratyagate caiva sa hi kashöataro
ripuh ||
7.187
dandavyuhena tan margam yayat tu
shakaöena va |
varahamakarabhyam va sucya va
garudena va ||
7.188
yatashca bhayamashanket tato
vistarayed balam |
padmena caiva vyuhena nivisheta sada
svayam ||
7.189
senapatibaladhyakshau sarvadikshu
niveshayet |
yatashca bhayamashanket pracim tam
kalpayed disham ||
7.190
gulmamshca sthapayedaptan
kritasamjnan samantatah |
sthane yuddhe ca
kushalanabhirunavikarinah ||
7.191
samhatan yodhayedalpan kamam
vistarayed bahun |
sucya vajrena caivaitan vyuhena
vyuhya yodhayet ||
7.192
syandanashvaih same
yudhyedanupenodvipaistatha |
vrikshagulmavrite
capairasicarmayudhaih sthale ||
7.193
kurukshetramshca matsyamshca
pancalamshurasenajan |
dirghamllaghumshcaiva
naranagranikeshu yojayet ||
7.194
praharshayed balam vyuhya tamshca
samyak parikshayet |
ceshöashcaiva vijaniyadarin
yodhayatamapi ||
7.195
uparudhyarimasita rashöram
casyopapidayet |
dushayeccasya satatam
yavasannodakaindhanam ||
7.196
bhindyaccaiva tadagani prakaraparikhastatha
|
samavaskandayeccainam ratrau
vitrasayet tatha ||
7.197
upajapyanupajaped budhyetaiva ca
tatkritam |
yukte ca daive yudhyeta
jayaprepsurapetabhih ||
7.198
samna danena bhedena samastairatha va
prithak |
vijetum prayatetarinna yuddhena kada
cana ||
7.199
anityo vijayo yasmad drishyate
yudhyamanayoh |
parajayashca sangrame tasmad yuddham
vivarjayet ||
7.200
trayanamapyupayanam
purvoktanamasambhave |
tatha yudhyeta sampanno vijayeta
ripun yatha ||
7.201
jitva sampujayed devan
brahmanamshcaiva dharmikan |
pradadyat pariharartham
khyapayedabhayani ca ||
7.202
sarvesham tu viditvaisham samasena
cikirshitam |
sthapayet tatra tadvamshyam kuryacca
samayakriyam ||
7.203
pramanani ca kurvita tesham dharman
yathoditan |
ratnaishca pujayedenam
pradhanapurushaih saha ||
7.204
adanamapriyakaram danam ca
priyakarakam |
abhipsitanamarthanam kale yuktam ??||
7.205
sarvam karmaidamayattam vidhane
daivamanushe |
tayordaivamacintyam tu manushe
vidyate kriya ||
%The following.h thrii shlokasare
foundonlyin.h M. (JNha'sedition.h doeH
not.h chount.h theminitH numberingof the text, althougH Medhaatithi
givestheirchommentary.)
%[M7.207Ma/} daivena vidhinaa yuktaM
maanushhyaM yat.h pravartate |][notin.h k] [JNhaayuktaM]
%[M7.207Mc/} parikleshena mahataa
tadarthasya samaadhakam.h ||][notin.h k]
%[M7.208Ma/} sa.nyuktasyaapi daivena
purushhakaareNa varjitam.h |][notin.h k]
%[M7.208Mc/} vinaa purushhakaareNa
phalaM kshetraM prayachchhati || ][notin.h k]
%[M7.209Ma/} chandraarkaadyaa grahaa
vaayuragniraapastathaiva cha |][notin.h k]
%[M7.209Mc/} iha daivena saadhyante
paurushheNa prayatnataH || ][notin.h k]
7.206
saha va.api vrajed yuktah samdhim
kritva prayatnatah |
mitram hiranyam bhumim va
sampashyamstrividham phalam ||
7.207
parshnigraham ca samprekshya
tathakrandam ca mandale |
mitradathapyamitrad va
yatraphalamavapnuyat ||
7.208
hiranyabhumisampraptya parthivo na
tathaidhate |
yatha mitram dhruvam labdhva krishamapyayatikshamam
||
7.209
dharmajnam ca kritajnam ca
tushöaprakritimeva ca |
anuraktam sthirarambham laghumitram
prashasyate ||
7.210
prajnam kulinam shuram ca daksham
datarameva ca |
kritajnam dhritimantam ca
kashöamahurarim budhah ||
7.211
aryata purushajnanam shauryam
karunavedita |
sthaulalakshyam ca
satatamudasinagunaudayah ||
7.212
kshemyam sasyapradam nityam
pashuvriddhikarimapi |
parityajennripo
bhumimatmarthamavicarayan ||
7.213
apadartham dhanam rakshed daran
rakshed dhanairapi |
atmanam satatam rakshed darairapi
dhanairapi ||
7.214
saha sarvah samutpannah
prasamikshyapado bhrisham |
samyuktamshca viyuktamshca sarvopayan
shrijed budhah ||
7.215
upetaramupeyam ca sarvopayamshca
kritsnashah |
etat trayam samashritya
prayatetarthasiddhaye ||
7.216
evam sarvamidam raja saha sammantrya
mantribhih |
vyayamyaplutya madhyahne
bhoktumantahpuram vishet ||
7.217
tatratmabhutaih kalajnairaharyaih
paricarakaih |
suparikshitamannadyamadyan
mantrairvishapahaih ||
7.218
vishaghnairagadaishcasya sarvadravyani
yojayet |
vishaghnani ca ratnani niyato
dharayet sada ||
7.219
parikshitah striyashcainam
vyajanodakadhupanaih |
veshabharanasamshuddhah sprisheyuh
susamahitah ||
7.220
evam prayatnam kurvita
yanashayya.a.asanashane |
snane prasadhane caiva
sarvalankarakeshu ca ||
7.221
bhuktavan vihareccaiva
stribhirantahpure saha |
vihritya tu yathakalam punah karyani
cintayet ||
7.222
alankritashca sampashyedayudhiyam
punarjanam |
vahanani ca sarvani
shastranyabharanani ca ||
7.223
samdhyam copasya
shrinuyadantarveshmani shastrabhrit |
rahasyakhyayinam caiva pranidhinam ca
ceshöitam ||
7.224
gatva kakshantaram tvanyat
samanujnapya tam janam |
pravished bhojanartham ca
strivrito.antahpuram punah ||
7.225
tatra bhuktva punah kim cit
turyaghoshaih praharshitah |
samvishet tam yathakalamuttishöhecca
gataklamah ||
7.226
etadvidhanamatishöhedarogah
prithivipatih |
asvasthah sarvametat tu bhrityeshu
viniyojayet ||
adhyaya 8
8.01
vyavaharan didrikshustu brahmanaih
saha parthivah |
mantrajnairmantribhishcaiva vinitah
pravishet sabham ||
8.02
tatrasinah sthito va.api panimudyamya
dakshinam |
vinitaveshabharanah pashyet karyani
karyinam ||
8.03
pratyaham deshadrishöaishca
shastradrishöaishca hetubhih |
ashöadashasu margeshu nibaddhani
prithak prithak ||
8.04
teshamadyam rinadanam
nikshepo.asvamivikrayah |
sambhuya ca samutthanam
dattasyanapakarma ca ||
8.05
vetanasyaiva cadanam samvidashca
vyatikramah |
krayavikrayanushayo vivadah
svamipalayoh ||
8.06
simavivadadharmashca parushye
dandavacike |
steyam ca sahasam caiva
strisangrahanameva ca ||
8.07
stripumdharmo vibhagashca
dyutamahvaya eva ca |
padanyashöadashaitani
vyavaharasthitaviha ||
8.08
eshu sthaneshu bhuyishöham vivadam
caratam nrinam |
dharmam shashvatamashritya kuryat
karyavinirnayam ||
8.09
yada svayam na kuryat tu nripatih
karyadarshanam |
tada niyunjyad vidvamsam brahmanam
karyadarshane ||
8.10
so.asya karyani sampashyet
sabhyaireva tribhirvritah |
sabhameva pravishyagryamasinah sthita
eva va ||
8.11
yasmin deshe nishidanti vipra
vedavidastrayah |
rajnashcadhikrito vidvan brahmanastam
sabham viduh ||
8.12
dharmo viddhastvadharmena sabham
yatropatishöhate |
shalyam casya na krintanti
viddhastatra sabhasadah ||
8.13
sabham va na praveshöavyam vaktavyam
va samanjasam |
abruvan vibruvan va.api naro bhavati
kilbishi ||
8.14
yatra dharmo hyadharmena satyam
yatranritena ca |
hanyate prekshamananam hatastatra
sabhasadah ||
8.15
dharma eva hato hanti dharmo rakshati
rakshitah |
tasmad dharmo na hantavyo ma no
dharmo hato.avadhit ||
8.16
vrisho hi bhagavan dharmastasya yah
kurute hyalam |
vrishalam tam vidurdevastasmad
dharmam na lopayet ||
8.17
eka eva suhrid dharmo
nidhane.apyanuyati yah |
sharirena samam nasham sarvamanyad hi
gacchati ||
8.18
pado.adharmasya kartaram padah
sakshinam ricchati |
padah sabhasadah sarvan pado
rajanamricchati ||
8.19
raja bhavatyanenastu mucyante ca
sabhasadah |
eno gacchati kartaram ninda.arho
yatra nindyate ||
8.20
jatimatropajivi va kamam syad
brahmanabruvah |
dharmapravakta nripaterna shudrah
katham cana ??||
8.21
yasya shudrastu kurute rajno
dharmavivecanam |
tasya sidati tad rashöram panke
gauriva pashyatah ||
8.22
yad rashöram shudrabhuyishöham
nastikakrantamadvijam |
vinashyatyashu tat kritsnam
durbhikshavyadhipiditam ||
8.23
dharmasanamadhishöhaya samvitangah
samahitah |
pranamya lokapalebhyah
karyadarshanamarabhet ||
8.24
arthanarthavubhau buddhva
dharmadharmau ca kevalau |
varnakramena sarvani pashyet karyani
karyinam ||
8.25
bahyairvibhavayetlingairbhavamantargatam
nrinam |
svaravarnaingitakaraishcakshusha
ceshöitena ca ||
8.26
akarairingitairgatya ceshöaya
bhashitena ca |
netravaktravikaraishca
grihyate.antargatam manah ||
8.27
baladayadikam riktham tavad
raja.anupalayet |
yavat sa syat samavritto
yavatcatitashaishavah ||
8.28
vasha.aputrasu caivam syad rakshanam
nishkulasu ca |
pativratasu ca strishu
vidhavasvaturasu ca ||
8.29
jivantinam tu tasam ye tad hareyuh
svabandhavah |
tamshishyatcauradandena dharmikah
prithivipatih ||
8.30
pranashöasvamikam riktham raja
tryabdam nidhapayet |
arvak tryabdadd haret svami parena
nripatirharet ||
8.31
mamaidamiti yo bruyat so.anuyojyo
yathavidhi |
samvadya rupasankhyadin svami tad
dravyamarhati ||
8.32
avedayano nashöasya desham kalam ca
tattvatah |
varnam rupam pramanam ca tatsamam
dandamarhati ||
8.33
adaditatha shadbhagam
pranashöadhigatannripah |
dashamam dvadasham va.api satam
dharmamanusmaran ||
8.34
pranashöadhigatam dravyam tishöhed
yuktairadhishöhitam |
yamstatra cauran grihniyat tan
rajaibhena ghatayet ||
8.35
mamayamiti yo bruyannidhim satyena
manavah |
tasyadadita shadbhagam raja
dvadashameva va ||
8.36
anritam tu vadan dandyah
svavittasyamshamashöamam |
tasyaiva va nidhanasya
sankhyaya.alpiyasim kalam ||
8.37
vidvamstu brahmano drishöva
purvopanihitam nidhim |
asheshato.apyadadita
sarvasyadhipatirhi sah ||
8.38
yam tu pashyennidhim raja puranam
nihitam kshitau |
tasmad dvijebhyo dattva.ardhamardham
koshe praveshayet ||
8.39
nidhinam tu purananam dhatunameva ca
kshitau |
ardhabhag rakshanad raja
bhumeradhipatirhi sah ||
8.40
datavyam sarvavarnebhyo rajna
caurairhritam dhanam |
raja tadupayunjanashcaurasyapnoti
kilbisham ||
8.41
jatijanapadan dharman
shrenidharmamshca dharmavit |
samikshya kuladharmamshca svadharmam
pratipadayet ||
8.42
svani karmani kurvana dure santo.api
manavah |
priya bhavanti lokasya sve sve
karmanyavasthitah ||
8.43
notpadayet svayam karyam raja
napyasya purushah ??|
na ca prapitamanyena grasedartham
katham cana ||
8.44
yatha nayatyashrikpatairmrigasya
mrigayuh padam |
nayet tatha.anumanena dharmasya
nripatih padam ||
8.45
satyamartham ca sampashyedatmanamatha
sakshinah |
desham rupam ca kalam ca
vyavaharavidhau sthitah ||
8.46
sadbhiracaritam yat syad
dharmikaishca dvijatibhih |
tad deshakulajatinamaviruddham
prakalpayet ||
8.47
adhamarnarthasiddhyarthamuttamarnena
coditah |
dapayed dhanikasyarthamadhamarnad
vibhavitam ||
8.48
yairyairupayairartham svam
prapnuyaduttamarnikah |
tairtairupayaih sangrihya
dapayedadhamarnikam ||
8.49
dharmena vyavaharena chalenacaritena
ca |
prayuktam sadhayedartham pancamena
balena ca ||
8.50
yah svayam
sadhayedarthamuttamarno.adhamarnikat |
na sa rajna.abhiyoktavyah svakam
samsadhayan dhanam ||
8.51
arthe.apavyayamanam tu karanena
vibhavitam |
dapayed dhanikasyartham dandalesham
ca shaktitah ||
8.52
apahnave.adhamarnasya dehityuktasya
samsadi |
abhiyokta dished deshyam karanam
va.anyaduddishet ||
8.53
adeshyam yashca dishati
nirdishyapahnute ca yah |
yashcadharottaranarthan
vigitannavabudhyate ||
8.54
apadishyapadeshyam ca
punaryastvapadhavati |
samyak pranihitam cartham prishöah
sannabhinandati ||
8.55
asambhashye sakshibhishca deshe
sambhashate mithah |
nirucyamanam prashnam ca necched
yashcapi nishpatet ||
8.56
bruhityuktashca na bruyaduktam ca na
vibhavayet |
na ca purvaparam vidyat tasmadarthat
sa hiyate ||
8.57
sakshinah santi metyuktva dishetyukto
dishenna yah | *{metya < ma itya ?}
dharmasthah karanairetairhinam tamapi
nirdishet || %[M.tamiti nirdishet)
8.58
abhiyokta na ced bruyad badhyo
dandyashca dharmatah |
na cet tripakshat prabruyad dharmam prati
parajitah ||
8.59
yo yavad nihnuvitartham mithya yavati
va vadet ??|
tau nripena hyadharmajnau dapyau
taddvigunam damam ??||
8.60
prishöo.apavyayamanastu kritavastho
dhaneshina |
tryavaraih sakshibhirbhavyo
nripabrahmanasamnidhau ||
8.61
yadrisha dhanibhih karya vyavahareshu
sakshinah |
tadrishan sampravakshyami yatha vacyam
ritam ca taih ||
8.62
grihinah putrino maulah kshatravid
shudrayonayah |
arthyuktah sakshyamarhanti na ye ke
cidanapadi ||
8.63
aptah sarveshu varneshu karyah
karyeshu sakshinah |
sarvadharmavido.alubdha viparitamstu
varjayet ||
8.64
narthasambandhino napta na sahaya na
vairinah |
na drishöadoshah kartavya na
vyadhyarta na dushitah ||
8.65
na sakshi nripatih karyo na
karukakushilavau |
na shrotriyo na lingastho na
sangebhyo vinirgatah ||
8.66
nadhyadhino na vaktavyo na dasyurna
vikarmakrit |
na vriddho na shishurnaiko nantyo na
vikalendriyah ||
8.67
narto na matto nonmatto na
kshuttrishnopapiditah |
na shramarto na kamarto na kruddho
napi taskarah ||
8.68
strinam sakshyam striyah
kuryurdvijanam sadrisha dvijah |
shudrashca santah shudranam antyanamantyayonayah ||
8.69
anubhavi tu yah kashcit kuryat
sakshyam vivadinam |
antarveshmanyaranye va sharirasyapi
catyaye ||
8.70
striya.apyasambhave karyam balena
sthavirena va |
shishyena bandhuna va.api dasena
bhritakena va ||
8.71
balavriddhaturanam ca sakshyeshu
vadatam mrisha |
janiyadasthiram vacamutsiktamanasam
tatha ||
8.72
sahaseshu ca sarveshu
steyasangrahaneshu ca |
vagdandayoshca parushye na pariksheta
sakshinah ||
8.73
bahutvam parigrihniyat sakshidvaidhe
naradhipah |
sameshu tu gunotkrishöan gunidvaidhe
dvijottaman ||
8.74
samakshadarshanat sakshyam
shravanaccaiva sidhyati |
tatra satyam bruvan sakshi
dharmarthabhyam na hiyate ||
8.75
sakshi drishöashrutadanyad
vibruvannaryasamsadi |
avannarakamabhyeti pretya svargacca
hiyate ||
8.76
yatranibaddho.apiksheta shrinuyad
va.api kim cana |
prishöastatrapi tad bruyad
yathadrishöam yathashrutam ||
8.77
eko.alubdhastu sakshi syad bahvyah
shucyo.api na striyah |
stribuddherasthiratvat tu
doshaishcanye.api ye vritah ||
8.78
svabhavenaiva yad bruyustad grahyam
vyavaharikam |
ato yadanyad vibruyurdharmartham
tadaparthakam ||
8.79
sabhantah sakshinah
praptanarthipratyarthisamnidhau |
prad vivako.anuyunjita vidhina.anena
santvayan ??||
8.80
yad dvayoranayorvettha karye.asmimshceshöitam
mithah |
tad bruta sarvam satyena yushmakam
hyatra sakshita ||
8.81
satyam sakshye bruvan sakshi
lokan apnotyapushkalan |
iha canuttamam kirtim vagesha
brahmapujita ||
8.82
sakshye.anritam vadan pashairbadhyate
varunairbhrisham |
vivashah shatamajatistasmat sakshyam
vaded ritam ||
8.83
satyena puyate sakshi dharmah satyena
vardhate |
tasmat satyam hi vaktavyam
sarvavarneshu sakshibhih ||
8.84
atmaiva hyatmanah sakshi gatiratma
tatha.atmanah |
ma.avamamsthah svamatmanam nrinam
sakshinamuttamam ||
8.85
manyante vai papakrito na kashcit
pashyatiti nah |
tamstu devah prapashyanti
svasyaivantarapurushah ||
8.86
dyaurbhumirapo hridayam
candrarkagniyamanilah |
ratrih samdhye ca dharmashca
vrittajnah sarvadehinam ||
8.87
devabrahmanasamnidhye sakshyam
pricched ritam dvijan |
udanmukhan pranmukhan va purvahne vai
shucih shucin ||
8.88
bruhiti brahmanam pricchet satyam
bruhiti parthivam |
gobijakancanairvaishyam shudram
sarvaistu patakaih ||
8.89
brahmaghno ye smrita loka ye ca
stribalaghatinah |
mitradruhah kritaghnasya te te
syurbruvato mrisha ||
8.90
janmaprabhriti yat kim cit punyam
bhadra tvaya kritam |
tat te sarvam shuno gacched yadi
bruyastvamanyatha ||
8.91
eko.ahamasmityatmanam yastvam kalyana
manyase |
nityam sthitaste hridyesha
punyapapaikshita munih ||
8.92
yamo vaivasvato devo yastavaisha
hridi sthitah |
tena cedavivadaste ma gangam ma kurun
gamah ||
8.93
nagno mundah kapalena ca bhiksharthi
kshutpipasitah |
andhah shatrukulam gacched yah
sakshyamanritam vadet ||
8.94
avakshirastamasyandhe kilbishi
narakam vrajet |
yah prashnam vitatham bruyat prishöah
san dharmanishcaye ||
8.95
andho matsyanivashnati sa narah
kanöakaih saha |
yo bhashate.arthavaikalyamapratyaksham
sabham gatah ||
8.96
yasya vidvan hi vadatah kshetrajno
nabhishankate | %[M.naatishaN^kate)
tasmanna devah shreyamsam loke.anyam
purusham viduh ||
8.97
yavato bandhavan yasmin hanti
sakshye.anritam vadan |
tavatah sankhyaya tasmin shrinu
saumyanupurvashah ||
8.98
panca pashvanrite hanti dasha hanti
gavanrite |
shatamashvanrite hanti sahasram
purushanrite ||
8.99
hanti jatanajatamshca
hiranyarthe.anritam vadan |
sarvam bhumianrite hanti ma sma
bhumianritam vadih ||
8.100
apsu bhumivadityahuh strinam bhoge ca
maithune |
abjeshu caiva ratneshu
sarveshvashmamayeshu ca ||
8.101
etan doshanavekshya tvam
sarvananritabhashane |
yathashrutam yathadrishöam
sarvamevanjasa vada ||
8.102
gorakshakan vanijikamstatha karukushilavan
|
preshyan vardhushikamshcaiva vipran
shudravadacaret ||
8.103
tad vadan dharmato.artheshu
janannapyanytha narah |
na svargaccyavate lokad daivim vacam
vadanti tam ||
8.104
shudravid kshatravipranam
yatraritoktau bhaved vadhah |
tatra vaktavyamanritam tad hi satyad
vishishyate ||
8.105
vagdaivatyaishca carubhiryajeramste
sarasvatim |
anritasyainasastasya kurvana
nishkritim param ||
8.106
kushmandairva.api juhuyad
ghritamagnau yathavidhi |
uditya rica va varunya
tricenabdaivatena va ||
8.107
tripakshadabruvan sakshyam rinadishu
naro.agadah |
tadrinam prapnuyat sarvam
dashabandham ca sarvatah ||
8.108
yasya drishyeta saptahaduktavakyasya
sakshinah |
rogo.agnirjnatimaranam rinam dapyo
damam ca sah ||
8.109
asakshikeshu tvartheshu mitho
vivadamanayoh |
avindamstattvatah satyam shapathenapi
lambhayet ||
8.110
maharshibhishca devaishca karyartham
shapathah kritah |
vasishöhashcapi shapatham shepe
paijavane nripe ||
8.111
na vritha shapatham kuryat
svalpe.apyarthe naro budhah |
vritha hi shapatham kurvan pretya
caiha ca nashyati ||
8.112
kaminishu vivaheshu gavam bhakshye
tathendhane |
brahmanabhyupapattau ca shapathe
nasti patakam ||
8.113
satyena shapayed vipram kshatriyam
vahanayudhaih |
gobijakancanairvaishyam shudram sarvaistu
patakaih ||
8.114
agnim va.aharayedenamapsu cainam
nimajjayet |
putradarasya vapyenam shiramsi
sparshayet prithak ||
8.115
yamiddho na dahatyagnirapo
nonmajjayanti ca |
na cartim ricchati kshipram sa jneyah
shapathe shucih ||
8.116
vatsasya hyabhishastasya pura bhratra
yaviyasa |
nagnirdadaha romapi satyena jagatah
spashah ||
8.117
yasmin yasmin vivade tu kauöasakshyam
kritam bhavet |
tat tat karyam nivarteta kritam
capyakritam bhavet ||
8.118
lobhanmohad bhayatmaitrat kamat
krodhat tathaiva ca |
ajnanad balabhavatca sakshyam
vitathamucyate ||
8.119
eshamanyatame sthane yah
sakshyamanritam vadet |
tasya dandavisheshamstu
pravakshyamyanupurvashah ||
8.120
lobhat sahasram dandyastu mohat
purvam tu sahasam |
bhayad dvau madhyamau dandau maitrat
purvam caturgunam ||
8.121
kamad dashagunam purvam krodhat tu
trigunam param |
ajnanad dve shate purne
balishyatshatameva tu ||
8.122
etanahuh kauöasakshye proktan dandan
manishibhih |
dharmasyavyabhicararthamadharmaniyamaya
ca ||
8.123
kauöasakshyam tu kurvanamstrin varnan
dharmiko nripah |
pravasayed dandayitva brahmanam tu
vivasayet ||
8.124
dasha sthanani dandasya manuh
svayambhuvo.abravit |
trishu varneshu yani syurakshato
brahmano vrajet ||
8.125
upasthamudaram jihva hastau padau ca
pancamam |
cakshurnasa ca karnau ca dhanam
dehastathaiva ca ||
8.126
anubandham parijnaya deshakalau ca
tattvatah |
saraparadho calokya dandam dandyeshu
patayet ||
8.127
adharmadandanam loke yashoghnam
kirtinashanam |
asvargyam ca paratrapi tasmat tat
parivarjayet ||
8.128
adandyan dandayan raja
dandyamshcaivapyadandayan |
ayasho mahadapnoti narakam caiva
gacchati ||
8.129
vagdandam prathamam kuryad dhigdandam
tadanantaram |
tritiyam dhanadandam tu
vadhadandamatah param ||
8.130
vadhenapi yada tvetannigrahitum na
shaknuyat |
tadeshu sarvamapyetat prayunjita
catushöayam ||
8.131
lokasamvyavaharartham yah samjnah
prathita bhuvi |
tamrarupyasuvarnanam tah
pravakshyamyasheshatah ||
8.132
jalantaragate bhanau yat sukshmam
drishyate rajah |
prathamam tat pramananam trasarenum
pracakshate ||
8.133
trasarenavo.ashöau vijneya likshaika
parimanatah |
ta rajasarshapastisraste trayo
gaurasarshapah ||
8.134
sarshapah shad yavo madhyastriyavam
tvekakrishnalam |
pancakrishnalako mashaste suvarnastu
shodasha ||
8.135
palam suvarnashcatvarah palani
dharanam dasha |
dve krishnale samadhrite vijneyo
raupyamashakah ||
8.136
te shodasha syad dharanam
puranashcaiva rajatah |
karshapanastu vijneyastamrikah
karshikah panah ||
8.137
dharanani dasha jneyah shatamanastu
rajatah |
catuhsauvarniko nishko vijneyastu
pramanatah ||
8.138
pananam dve shate sardhe prathamah
sahasah smritah |
madhyamah panca vijneyah sahasram
tveva cottamah ||
8.139
rine deye pratijnate pancakam
shatamarhati |
apahnave tad dvigunam tan
manoranushasanam ||
8.140
vasishöhavihitam vriddhim shrijed
vittavivardhinim |
ashitibhagam grihniyan masad
vardhushikah shate ||
8.141
dvikam shatam va grihniyat satam
dharmamanusmaran |
dvikam shatam hi grihnano na
bhavatyarthakilbishi ||
8.142
dvikam trikam catushkam ca pancakam
ca shatam samam |
masasya vriddhim grihniyad
varnanamanupurvashah ||
8.143
na tvevadhau sopakare kausidim
vriddhimapnuyat |
na cadheh kalasamrodhatnisargo.asti
na vikrayah ||
8.144
na bhoktavyo baladadhirbhunjano
vriddhimutshrijet |
mulyena
toshayeccainamadhisteno.anyatha bhavet ||
8.145
adhishcopanidhishcobhau na
kalatyayamarhatah |
avaharyau bhavetam tau
dirghakalamavasthitau ||
8.146
sampritya bhujyamanani na nashyanti
kada cana |
dhenurushöro vahannashvo yashca
damyah prayujyate ||
8.147
yat kim cid dashavarshani samnidhau
prekshate dhani |
bhujyamanam paraistushnim na sa
tatlabdhumarhati ||
8.148
ajadashcedapogando vishaye casya
bhujyate |
bhagnam tad vyavaharena bhokta tad dravyamarhati
||
8.149
adhih sima baladhanam
nikshepopanidhih striyah |
rajasvam shrotriyasvam ca na bhogena
pranashyati ||
8.150
yah svamina.ananujnatamadhim
bhunkte.avicakshanah |
tenardhavriddhirmoktavya tasya
bhogasya nishkritih ||
8.151
kusidavriddhirdvaigunyam natyeti
sakridahrita |
dhanye sade lave vahye natikramati
pancatam ||
8.152
kritanusaradadhika vyatirikta na
sidhyati |
kusidapathamahustam pancakam
shatamarhati ||
8.153
natisamvatsarim vriddhim na
cadrishöam punarharet |
cakravriddhih kalavriddhih karita
kayika ca ya ||
8.154
rinam datumashakto yah kartumicchet
punah kriyam |
sa dattva nirjitam vriddhim karanam
parivartayet ||
8.155
adarshayitva tatraiva hiranyam
parivartayet |
yavati sambhaved vriddhistavatim
datumarhati ||
8.156
cakravriddhim samarudho
deshakalavyavasthitah |
atikraman deshakalau na
tatphalamavapnuyat ||
8.157
samudrayanakushala
deshakalarthadarshinah |
sthapayanti tu yam vriddhim sa
tatradhigamam prati ||
8.158
yo yasya pratibhustishöhed
darshanayaiha manavah |
adarshayan sa tam tasya prayacchet
svadhanad rinam ||
8.159
pratibhavyam vrithadanamakshikam
saurikam ca yat |
dandashulkavashesham ca na putro
datumarhati ||
8.160
darshanapratibhavye tu vidhih syat
purvacoditah |
danapratibhuvi prete dayadanapi
dapayet ||
8.161
adatari punardata
vijnataprakritavrinam |
pashcat pratibhuvi prete paripset
kena hetuna ||
8.162
niradishöadhanashcet tu pratibhuh
syadalamdhanah |
svadhanadeva tad dadyanniradishöa iti
sthitih ||
8.163
mattonmattartadhyadhinairbalena
sthavirena va |
asambaddhakritashcaiva vyavaharo na
sidhyati ||
8.164
satya na bhasha bhavati yadyapi syat
pratishöhita |
bahishced bhashyate dharmatniyatad
vyavaharikat ||
8.165
yogadhamanavikritam
yogadanapratigraham |
yatra va.apyupadhim pashyet tat
sarvam vinivartayet ||
8.166
grahita yadi nashöah syat kuöumbarthe
krito vyayah |
datavyam bandhavaistat syat
pravibhaktairapi svatah ||
8.167
kuöumbarthe.adhyadhino.api vyavaharam
yamacaret |
svadeshe va videshe va tam jyayanna
vicalayet ||
8.168
balad dattam balad bhuktam balad
yaccapi lekhitam |
sarvan balakritanarthanakritan
manurabravit ||
8.169
trayah pararthe klishyanti sakshinah
pratibhuh kulam |
catvarastupaciyante vipra adhyo
vaninnripah ||
8.170
anadeyam nadadita parikshino.api
parthivah |
na cadeyam samriddho.api
sukshmamapyarthamutshrijet ||
8.171
anadeyasya cadanadadeyasya ca
varjanat |
daurbalyam khyapyate rajnah sa
pretyaiha ca nashyati ||
8.172
svadanad varnasamsargat tvabalanam ca
rakshanat |
balam sanjayate rajnah sa pretyaiha
ca vardhate ||
8.173
tasmad yama iva svami svayam hitva
priyapriye |
varteta yamyaya vrittya jitakrodho
jitendriyah ||
8.174
yastvadharmena karyani mohat
kuryannaradhipah |
acirat tam duratmanam vashe kurvanti
shatravah ||
8.175
kamakrodhau tu samyamya yo.arthan
dharmena pashyati |
prajastamanuvartante samudramiva
sindhavah ||
8.176
yah sadhayantam chandena vedayed
dhanikam nripe |
sa rajna tatcaturbhagam dapyastasya
ca tad dhanam ||
8.177
karmana.api samam kuryad
dhanikayadhamarnikah |
samo.avakrishöajatistu
dadyatshreyamstu tatshanaih ||
8.178
anena vidhina raja mitho vivadatam
nrinam |
sakshipratyayasiddhani karyani
samatam nayet ||
8.179
kulaje vrittasampanne dharmajne
satyavadini |
mahapakshe dhaninyarye nikshepam
nikshiped budhah ||
8.180
yo yatha nikshipedd haste yamartham
yasya manavah |
sa tathaiva grahitavyo yatha
dayastatha grahah ||
8.181
yo nikshepam yacyamano nikshepturna
prayacchati |
sa yacyah pradvivakena
tatnikshepturasamnidhau ||
8.182
sakshyabhave
pranidhibhirvayorupasamanvitaih |
apadeshaishca samnyasya hiranyam
tasya tattvatah ||
8.183
sa yadi pratipadyeta yathanyastam
yathakritam |
na tatra vidyate kim cid yat
parairabhiyujyate ||
8.184
tesham na dadyad yadi tu tad hiranyam
yathavidhi |
ubhau nigrihya dapyah syaditi
dharmasya dharana ||
8.185
nikshepopanidhi nityam na deyau
pratyanantare |
nashyato vinipate tavanipate
tvanashinau ||
8.186
svayameva tu yau dadyan mritasya
pratyanantare |
na sa rajna.abhiyoktavyo na
niksheptushca bandhubhih ||
8.187
acchalenaiva canvicchet tamartham
pritipurvakam |
vicarya tasya va vrittam samnaiva
parisadhayet ||
8.188
nikshepeshveshu sarveshu vidhih syat
parisadhane |
samudre napnuyat kim cid yadi tasmanna
samharet ||
8.189
caurairhritam jalenodhamagnina
dagdhameva va |
na dadyad yadi tasmat sa na samharati
kim cana ||
8.190
nikshepasyapahartaramaniksheptarameva
ca |
sarvairupayairanvicchetshapathaishcaiva
vaidikaih ||
8.191
yo nikshepam narpayati
yashcanikshipya yacate |
tavubhau cauravatshasyau dapyau va
tatsamam damam ||
8.192
nikshepasyapahartaram tatsamam
dapayed damam |
tathopanidhihartaramavisheshena
parthivah ||
8.193
upadhabhishca yah kashcit paradravyam
harennarah |
sasahayah sa hantavyah prakasham
vividhairvadhaih ||
8.194
nikshepo yah krito yena yavamshca
kulasamnidhau |
tavaneva sa vijneyo vibruvan
dandamarhati ||
8.195
mitho dayah krito yena grihito mitha
eva va |
mitha eva pradatavyo yatha dayastatha
grahah ||
8.196
nikshiptasya dhanasyaivam
prityopanihitasya ca |
raja vinirnayam
kuryadakshinvannyasadharinam ??||
8.197
vikrinite parasya svam yo.asvami
svamyasammatah |
na tam nayeta sakshyam tu
stenamastenamaninam ||
8.198
avaharyo bhavetcaiva sanvayah shaöshatam
damam |
niranvayo.anapasarah praptah
syaccaurakilbisham ||
8.199
asvamina krito yastu dayo vikraya eva
va |
akritah sa tu vijneyo vyavahare yatha
sthitih ||
8.200
sambhogo drishyate yatra na
drishyetagamah kva cit |
agamah karanam tatra na sambhoga iti
sthitih ||
8.201
vikrayad yo dhanam kim cid grihniyat
kulasamnidhau |
krayena sa vishuddham hi nyayato
labhate dhanam ||
8.202
atha mulamanaharyam
prakashakrayashodhitah |
adandyo mucyate rajna nashöiko
labhate dhanam ||
8.203
nanyadanyena samshrishöarupam
vikrayamarhati |
na casaram na ca nyunam na durena
tirohitam ||
8.204
anyam ced darshayitva.anya vodhuh
kanya pradiyate |
ubhe ta ekashulkena vahedityabravin
manuh ||
8.205
nonmattaya na kushöhinya na ca ya
sprishöamaithuna |
purvam doshanabhikhyapya pradata
dandamarhati ||
8.206
ritvig yadi vrito yajne svakarma
parihapayet |
tasya karmanurupena deyomshah
sahakartribhih ||
8.207
dakshinasu ca dattasu svakarma
parihapayan |
kritsnameva labhetamshamanyenaiva ca
karayet ||
8.208
yasmin karmani yastu syuruktah
pratyangadakshinah |
sa eva ta adadita bhajeran sarva eva
va ||
8.209
ratham haret cadhvaryurbrahma.adhane
ca vajinam |
hota va.api haredashvamudgata
capyanah kraye ||
8.210
sarveshamardhino
mukhyastadardhenardhino.apare |
tritiyinastritiyamshashcaturthamshashca
padinah ||
8.211
sambhuya svani karmani kurvadbhiriha
manavaih |
anena vidhiyogena
kartavyamshaprakalpana ||
8.212
dharmartham yena dattam syat kasmai
cid yacate dhanam |
pashcacca na tatha tat syanna deyam
tasya tad bhavet ||
8.213
yadi samsadhayet tat tu darpatlobhena
va punah |
rajna dapyah suvarnam syat tasya
steyasya nishkritih ||
8.214
dattasyaishaudita dharmya
yathavadanapakriya |
ata urdhvam pravakshyami vetanasyanapakriyam
||
8.215
bhrito narto na kuryad yo darpat
karma yathoditam |
sa dandyah krishnalanyashöau na deyam
casya vetanam ||
8.216
artastu kuryat svasthah san
yathabhashitamaditah |
sa dirghasyapi kalasya tatlabheteva
vetanam ||
8.217
yathoktamartah sustho va yastat karma
na karayet |
na tasya vetanam deyamalponasyapi
karmanah ||
8.218
esha dharmo.akhilenokto
vetanadanakarmanah |
ata urdhvam pravakshyami dharmam
samayabhedinam ||
8.219
yo gramadeshasanghanam kritva satyena
samvidam |
visamvadennaro lobhat tam rashörad
vipravasayet ||
8.220
nigrihya dapayeccainam
samayavyabhicarinam |
catuhsuvarnan shannishkamshshatamanam
ca rajakam ||
8.221
etad dandavidhim kuryad dharmikah
prithivipatih |
gramajatisamuheshu
samayavyabhicarinam ||
8.222
kritva vikriya va kim cid
yasyaihanushayo bhavet |
so.antardashahat tad dravyam
dadyaccaivadadita va ||
8.223
parena tu dashahasya na dadyannapi
dapayet |
adadano dadat caiva rajna dandyau
shatani shaö ||
8.224
yastu doshavatim kanyamanakhyaya
prayacchati |
tasya kuryannripo dandam svayam
shannavatim panan ||
8.225
akanyeti tu yah kanyam bruyad
dveshena manavah |
sa shatam prapnuyad dandam tasya
doshamadarshayan ||
8.226
panigrahanika mantrah kanyasveva
pratishöhitah |
nakanyasu kva cinnrinam
luptadharmakriya hi tah ||
8.227
panigrahanika mantra niyatam
daralakshanam |
tesham nishöha tu vijneya vidvadbhih
saptame pade ||
8.228
yasmin yasmin krite karye
yasyehanushayo bhavet |
tamanena vidhanena dharmye pathi niveshayet
||
8.229
pashushu svaminam caiva palanam ca
vyatikrame |
vivadam sampravakshyami yathavad
dharmatattvatah ||
8.230
diva vaktavyata pale ratrau svamini
tadgrihe |
yogaksheme.anyatha cet tu palo
vaktavyatamiyat ||
8.231
gopah kshirabhrito yastu sa duhyad
dashato varam |
gosvamyanumate bhrityah sa syat
pale.abhrite bhritih ||
8.232
nashöam vinashöam krimibhih shvahatam
vishame mritam |
hinam purushakarena pradadyat pala
eva tu ||
8.233
vighushya tu hritam caurairna palo datumarhati
|
yadi deshe ca kale ca svaminah svasya
shamsati ||
8.234
karnau carma ca valamshca bastim
snayum ca rocanam |
pashushu svaminam dadyan
mriteshvankani darshayet ||
8.235
ajavike tu samruddhe vrikaih pale
tvanayati |
yam prasahya vriko hanyat pale tat
kilbisham bhavet ||
8.236
tasam cedavaruddhanam carantinam
mitho vane |
yamutplutya vriko hanyanna palastatra
kilbishi ||
8.237
dhanuhshatam pariharo gramasya syat
samantatah |
shamyapatastrayo va.api triguno
nagarasya tu ||
8.238
tatraparivritam dhanyam vihimsyuh
pashavo yadi |
na tatra pranayed dandam nripatih
pashurakshinam || |
8.239
vritim tatra prakurvita yamushtro na
vilokayet |
chidram ca varayet sarvam
shvasukaramukhanugam ||
8.240
pathi kshetre parivrite gramantiye.atha
va punah |
sapalah shatadandarho vipalan varayet
pashun ||
8.241
kshetreshvanyeshu tu pashuh sapadam
panamarhati |
sarvatra tu sado deyah
kshetrikasyaiti dharana ||
8.242
anirdashaham gam sutam vrishan
devapashumstatha |
sapalan va vipalan va na dandyan
manurabravit ||
8.243
kshetriyasyatyaye dando bhagad
dashaguno bhavet |
tato.ardhadando bhrityanamajnanat
kshetrikasya tu ||
8.244
etad vidhanamatishöhed dharmikah
prithivipatih |
svaminam ca pashunam ca palanam ca
vyatikrame ||
8.245
simam prati samutpanne vivade
gramayordvayoh |
jyeshöhe masi nayet simam
suprakasheshu setushu ||
8.246
simavrikshamshca kurvita
nyagrodhashvatthakimshukan |
shalmalin salatalamshca
kshirinashcaiva padapan ||
8.247
gulman venumshca vividhan
shamivallisthalani ca |
sharan kubjakagulmamshca tatha sima
na nashyati ||
{m8.248a[m250a]/} tadaganyudapanani
vapyah prasravanani ca |
{m8.248ca[m250ca]/} simasamdhishu
karyani devatayatanani ca ||
8.249
upachannani canyani simalingani
karayet |
simajnane nrinam vikshya nityam loke
viparyayam ||
{m8.250a[m248a]/} ashmano.asthini
govalamstushan bhasma kapalikah |
{m8.250ca[m248ca]/}
karishamishöaka.angaram sharkara valukastatha ??||
8.251
yani caivamprakarani kalad bhumirna
bhakshayet |
tani samdhishu simayamaprakashani
karayet ||
8.252
etairlingairnayet simam raja
vivadamanayoh |
purvabhuktya ca satatamudakasyagamena
ca ||
8.253
yadi samshaya eva syatlinganamapi
darshane |
sakshipratyaya eva syat
simavadavinirnayah ||
8.254
gramiyakakulanam ca samaksham simni
sakshinah |
prashöavyah simalingani tayoshcaiva
vivadinoh ||
8.255
te prishtastu yatha bruyuh samastah
simni nishcayam |
nibadhniyat tatha simam
sarvamstamshcaiva namatah ||
8.256
shirobhiste grihitvorvim sragvino
raktavasasah |
sukritaih shapitah svaih
svairnayeyuste samanjasam ||
8.257
yathoktena nayantaste puyante
satyasakshinah |
viparitam nayantastu dapyah
syurdvishatam damam ||
8.258
sakshyabhave tu catvaro gramah
samantavasinah |
simavinirnayam kuryuh prayata
rajasamnidhau ||
8.259
samantanamabhave tu maulanam simni
sakshinam |
imanapyanuyunjita purushan
vanagocaran ||
8.260
vyadhamshakunikan gopan kaivartan
mulakhanakan |
vyalagrahanunchavrittinanyamshca
vanacarinah ||
8.261
te prishöastu yatha bruyuh
simasamdhishu lakshanam |
tat tatha sthapayed raja dharmena
gramayordvayoh ||
8.262
kshetrakupatadaganamaramasya grihasya
ca |
samantapratyayo jneyah
simasetuvinirnayah ||
8.263
samantashcetmrisha bruyuh setau
vivadatam nrinam |
sarve prithak prithag dandya rajna
madhyamasahasam ||
8.264
griham tadagamaramam kshetram va
bhishaya haran |
shatani panca dandyah syadajnanad
dvishato damah ||
8.265
simayamavishahyayam svayam rajaiva
dharmavit |
pradished bhumimekeshamupakaraditi
sthitih ||
8.266
esho.akhilenabhihito dharmah
simavinirnaye |
ata urdhvam pravakshyami
vakparushyavinirnayam ||
8.267
shatam brahmanamakrushya kshatriyo
dandamarhati |
vaishyo.apyardhashatam dve va
shudrastu vadhamarhati ||
8.268
pancashad brahmano dandyah kshatriyasyabhishamsane
|
vaishye syadardhapancashatshudre
dvadashako damah ||
8.269
samavarne dvijatinam dvadashaiva
vyatikrame |
vadeshvavacaniyeshu tadeva dvigunam
bhavet ||
8.270
ekajatirdvijatimstu vaca darunaya
kshipan |
jihvayah prapnuyacchedam
jaghanyaprabhavo hi sah ||
8.271
namajatigraham tveshamabhidrohena
kurvatah |
nikshepyo.ayomayah shankurjvalannasye
dashangulah ||
8.272
dharmopadesham darpena vipranamasya
kurvatah |
taptamasecayet tailam vaktre shrotre
ca parthivah ||
8.273
shrutam desham ca jatim ca karma
sharirameva ca ??|
vitathena bruvan darpad dapyah syad
dvishatam damam ||
8.274
kanam va.apyatha va khanjamanyam
va.api tathavidham |
tathyenapi bruvan dapyo dandam
karshapanavaram ||
8.275
mataram pitaram jayam bhrataram
tanayam gurum |
aksharayamshatam dapyah panthanam
cadadad guroh ||
8.276
brahmanakshatriyabhyam tu dandah
karyo vijanata |
brahmane sahasah purvah kshatriye
tveva madhyamah ||
8.277
viö shudrayorevameva svajatim prati
tattvatah |
chedavarjam pranayanam dandasyaiti
vinishcayah ||
8.278
esha dandavidhih prokto
vakparushyasya tattvatah |
ata urdhvam pravakshyami
dandaparushyanirnayam ||
8.279
yena kena cidangena
himsyaccetshreshöhamantyajah |
chettavyam tad tadevasya tan manoranushasanam
||
8.280
panimudyamya dandam va
panicchedanamarhati |
padena praharan kopat
padacchedanamarhati ||
8.281
sahasanamabhiprepsurutkrishöasyapakrishöajah
|
kaöyam kritanko nirvasyah sphicam
va.asyavakartayet ||
8.282
avanishöhivato darpad dvavoshöhau
chedayennripah |
avamutrayato medhramavashardhayato
gudam ||
8.283
kesheshu grihnato hastau
chedayedavicarayan |
padayordadhikayam ca grivayam
vrishaneshu ca ||
8.284
tvagbhedakah shatam dandyo lohitasya
ca darshakah |
mamsabhetta tu shaö nishkan
pravasyastvasthibhedakah ||
8.285
vanaspatinam sarveshamupabhogo yatha
yatha |
yatha tatha damah karyo himsayamiti
dharana ||
8.286
manushyanam pashunam ca duhkhaya
prahrite sati |
yatha yatha mahad duhkham dandam
kuryat tatha tatha ||
8.287
angavapidanayam ca
vranashonitayostatha |
samutthanavyayam dapyah
sarvadandamathapi va ||
8.288
dravyani himsyad yo yasya
jnanato.ajnanato.api va |
sa tasyotpadayet tushöim rajne
dadyacca tatsamam ||
8.289
carmacarmikabhandeshu kashöhaloshöamayeshu
|
mulyat pancaguno dandah
pushpamulaphaleshu ca ||
8.290
yanasya caiva yatushca yanasvamina
eva ca |
dashativartananyahuh sheshe dando
vidhiyate ||
8.291
chinnanasye bhagnayuge
tiryakpratimukhagate |
akshabhange ca yanasya cakrabhange
tathaiva ca ||
8.292
chedane caiva yantranam
yoktrarashmyostathaiva ca |
akrande capyapaihiti na dandam
manurabravit ||
8.293
yatrapavartate yugyam vaigunyat
prajakasya tu |
tatra svami bhaved dandyo himsayam
dvishatam damam ||
8.294
prajakashced bhavedaptah prajako
dandamarhati |
yugyasthah prajake.anapte sarve
dandyah shatam shatam ||
8.295
sa cet tu pathi samruddhah
pashubhirva rathena va |
pramapayet pranabhritastatra
dando.avicaritah ||
8.296
manushyamarane kshipram cauravat
kilbisham bhavet |
pranabhritsu mahatsvardham
gogajoshörahayadishu ||
8.297
kshudrakanam pashunam tu himsayam
dvishato damah |
pancashat tu bhaved dandah shubheshu
mrigapakshishu ||
8.298
gardhabhajavikanam tu dandah syat
pancamashikah |
mashikastu bhaved dandah shvasukaranipatane
||
8.299
bharya putrashca dasashca preshyo
bhratra ca saudarah |
praptaparadhastadyah syu rajjva
venudalena va ||
8.300
prishöhatastu sharirasya nottamange
katham cana |
ato.anyatha tu praharan praptah
syaccaurakilbisham ||
8.301
esho.akhilenabhihito
dandaparushyanirnayah |
stenasyatah pravakshyami vidhim
dandavinirnaye ||
8.302
paramam yatnamatishöhet stenanam
nigrahe nripah |
stenanam nigrahadasya yasho rashöram
ca vardhate ||
8.303
abhayasya hi yo data sa pujyah
satatam nripah |
sattram hi vardhate tasya
sadaivabhayadakshinam ||
8.304
sarvato dharmashadbhago rajno bhavati
rakshatah |
adharmadapi shadbhago bhavatyasya
hyarakshatah ||
8.305
yadadhite yad yajate yad dadati
yadarcati |
tasya shadbhagabhag raja samyag
bhavati rakshanat ||
8.306
rakshan dharmena bhutani raja
vadhyamshca ghatayan |
yajate.aharaharyajnaih
sahasrashatadakshinaih ||
8.307
yo.arakshan balimadatte karam shulkam
ca parthivah |
pratibhagam ca dandam ca sa sadyo
narakam vrajet ||
8.308
arakshitaram rajanam balishadbhagaharinam
|
tamahuh sarvalokasya
samagramalaharakam ||
8.309
anapekshitamaryadam nastikam
vipralumpakam |
arakshitaramattaram nripam
vidyadadhogatim ||
8.310
adharmikam tribhirnyayairnigrihniyat
prayatnatah |
nirodhanena bandhena vividhena
vadhena ca ||
8.311
nigrahena hi papanam sadhunam
sangrahena ca |
dvijataya ivaijyabhih puyante satatam
nripah ||
8.312
kshantavyam prabhuna nityam kshipatam
karyinam nrinam |
balavriddhaturanam ca kurvata
hitamatmanah ||
8.313
yah kshipto marshayatyartaistena
svarge mahiyate |
yastvaishvaryanna kshamate narakam
tena gacchati ||
8.314
raja stenena gantavyo muktakeshena
dhavata |
acakshanena tat steyamevankarma.asmi
shadhi mam ||
8.315
skandhenadaya musalam lagudam va.api
khadiram |
shaktim cobhayatastikshnamayasam
dandameva va ||
8.316
shasanad va vimokshad va stenah
steyad vimucyate |
ashasitva tu tam raja stenasyapnoti
kilbisham ||
8.317
annade bhrunaha marshöi patyau
bharya.apacarini |
gurau shishyashca yajyashca steno
rajani kilbisham ||
8.318
rajabhih kritadandastu kritva papani
manavah |
nirmalah svargamayanti santah
sukritino yatha ||
8.319
yastu rajjum ghaöam kupadd hared
bhindyacca yah prapam |
sa dandam prapnuyan masham tacca
tasmin samaharet ||
8.320
dhanyam dashabhyah kumbhebhyo
harato.abhyadhikam vadhah |
sheshe.apyekadashagunam dapyastasya
ca tad dhanam ||
8.321
tatha dharimameyanam shatadabhyadhike
vadhah |
suvarnarajatadinamuttamanam ca
vasasam ||
8.322
pancashatastvabhyadhike
hastacchedanamishyate |
sheshe tvekadashagunam mulyad dandam
prakalpayet ||
8.323
purushanam kulinanam narinam ca
visheshatah |
mukhyanam caiva ratnanam harane
vadhamarhati ||
8.324
mahapashunam harane
shastranamaushadhasya ca |
kalamasadya karyam ca dandam raja
prakalpayet ||
8.325
goshu brahmanasamsthasu churikayashca
bhedane |
pashunam harane caiva sadyah
karyo.ardhapadikah ||
8.326
sutrakarpasakinvanam gomayasya
gudasya ca |
dadhnah kshirasya takrasya paniyasya
trinasya ca ||
8.327
venuvaidalabhandanam lavananam
tathaiva ca |
mrinmayanam ca harane mrido bhasmana
eva ca ||
8.328
matsyanam pakshinam caiva tailasya ca
ghritasya ca |
mamsasya madhunashcaiva yaccanyat
pashusambhavam ||
8.329
anyesham caivamadinam
madyanamodanasya ca |
pakvannanam ca sarvesham tanmulyad
dviguno damah ||
8.330
pushpeshu harite dhanye
gulmavallinageshu ca |
anyeshvapariputeshu dandah syat
pancakrishnalah ||
8.331
pariputeshu dhanyeshu
shakamulaphaleshu ca |
niranvaye shatam dandah
sanvaye.ardhashatam damah ||
8.332
syat sahasam tvanvayavat prasabham
karma yat kritam |
niranvayam bhavet steyam
hritva.apavyayate ca yat ||
8.333
yastvetanyupaklptani dravyani
stenayennarah |
tamadyam dandayed raja yashcagnim
corayed grihat ||
8.334
yena yena yathangena steno nrishu
viceshöate |
tat tadeva haret tasya pratyadeshaya
parthivah ||
8.335
pita.acaryah suhritmata bharya putrah
purohitah |
nadandyo nama rajno.asti yah
svadharme na tishöhati ||
8.336
karshapanam bhaved dandyo yatranyah
prakrito janah |
tatra raja bhaved dandyah sahasramiti
dharana ||
8.337
ashöapadyam tu shudrasya steye
bhavati kilbisham |
shodashaiva tu vaishyasya dvatrimshat
kshatriyasya ca ||
8.338
brahmanasya catuhshashöih purnam
va.api shatam bhavet |
dviguna va
catuhshashöistaddoshagunavidd hi sah ||
8.339
vanaspatyam mulaphalam darvagnyartham
tathaiva ca |
trinam ca gobhyo grasarthamasteyam
manurabravit ||
8.340
yo.adattadayino hastatlipseta
brahmano dhanam |
yajanadhyapanenapi yatha
stenastathaiva sah ||
8.341
dvijo.adhvagah kshinavrittirdvavikshu
dve ca mulake |
adadanah parakshetratna dandam
datumarhati ||
8.342
asamditanam samdata samditanam ca
mokshakah |
dasashvarathaharta ca praptah
syaccorakilbisham ||
8.343
anena vidhina raja kurvanah
stenanigraham |
yasho.asmin prapnuyatloke pretya
canuttamam sukham ||
8.344
aindram
sthanamabhiprepsuryashashcakshayamavyayam |
nopeksheta kshanamapi raja sahasikam
naram ||
8.345
vagdushöat taskaraccaiva dandenaiva ca
himsatah |
sahasasya narah karta vijneyah
papakrittamah ||
8.346
sahase vartamanam tu yo marshayati
parthivah |
sa vinasham vrajatyashu vidvesham
cadhigacchati ||
8.347
na mitrakaranad raja vipulad va
dhanagamat |
samutshrijet sahasikan
sarvabhutabhayavahan ||
8.348
shastram dvijatibhirgrahyam dharmo
yatroparudhyate |
dvijatinam ca varnanam viplave
kalakarite ||
8.349
atmanashca paritrane dakshinanam ca
sangare |
striviprabhyupapattau ca ghnan
dharmena na dushyati ||
8.350
gurum va balavriddhau va brahmanam va
bahushrutam |
atatayinamayantam hanyadevavicarayan
||
8.351
natatayivadhe dosho hanturbhavati
kashcana |
prakasham va.aprakasham va manyustam
manyumricchati ||
8.352
paradarabhimarsheshu pravrittannrin
mahipatih |
udvejanakarairdandaishchinnayitva
pravasayet ||
8.353
tatsamuttho hi lokasya jayate
varnasankarah |
yena mulaharo.adharmah sarvanashaya
kalpate ||
8.354
parasya patnya purushah sambhasham
yojayan rahah |
purvamaksharito doshaih prapnuyat
purvasahasam ||
8.355
yastvanaksharitah purvamabhibhashate
karanat ??|
na dosham prapnuyat kim cinna hi
tasya vyatikramah ||
8.356
parastriyam yo.abhivadet
tirthe.aranye vane.api va |
nadinam va.api sambhede sa sangrahanamapnuyat
||
8.357
upacarakriya kelih sparsho
bhushanavasasam |
saha khaöva.asanam caiva sarvam
sangrahanam smritam ||
8.358
striyam sprishedadeshe yah sprishöo
va marshayet taya |
parasparasyanumate sarvam sangrahanam
smritam ||
8.359
abrahmanah sangrahane pranantam
dandamarhati |
caturnamapi varnanam dara
rakshyatamah sada ||
8.360
bhikshuka bandinashcaiva dikshitah
karavastatha |
sambhashanam saha stribhih
kuryuraprativaritah ||
8.361
na sambhasham parastribhih
pratishiddhah samacaret |
nishiddho bhashamanastu suvarnam
dandamarhati ||
8.362
naisha caranadareshu
vidhirnatmopajivishu |
sajjayanti hi te
narirnigudhashcarayanti ca ||
8.363
kim cideva tu dapyah syat sambhasham
tabhiracaran |
praishyasu caikabhaktasu rahah
pravrajitasu ca ||
8.364
yo.akamam dushayet kanyam sa sadyo
vadhamarhati |
sakamam dushayamstulyo na vadham
prapnuyannarah ||
8.365
kanyam bhajantimutkrishöam na kim
cidapi dapayet |
jaghanyam sevamanam tu samyatam
vasayed grihe ||
8.366
uttamam sevamanastu jaghanyo vadhamarhati
|
shulkam dadyat sevamanah samamicchet
pita yadi ||
8.367
abhishahya tu yah kanyam kuryad
darpena manavah |
tasyashu kartye angulyau dandam
carhati shaöshatam ||
8.368
sakamam dushayamstulyo
nangulichedamapnuyat |
dvishatam tu damam dapyah
prasangavinivrittaye ||
8.369
kanyaiva kanyam ya kuryat tasyah syad
dvishato damah |
shulkam ca dvigunam
dadyatshiphashcaivapnuyad dasha ||
8.370
ya tu kanyam prakuryat stri sa sadyo
maundyamarhati |
angulyoreva va chedam kharenodvahanam
tatha ||
8.371
bhartaram langhayed ya tu stri
jnatigunadarpita |
tam shvabhih khadayed raja samsthane
bahusamsthite ||
8.372
pumamsam dahayet papam shayane tapta
ayase |
abhyadadhyushca kashöhani tatra
dahyeta papakrit ||
8.373
samvatsarabhishastasya dushöasya
dviguno damah |
vratyaya saha samvase candalya
tavadeva tu ||
8.374
shudro guptamaguptam va dvaijatam
varnamavasan |
aguptamangasarvasvairguptam sarvena
hiyate ||
8.375
vaishyah sarvasvadandah syat
samvatsaranirodhatah |
sahasram kshatriyo dandyo maundyam
mutrena carhati ||
8.376
brahmanim yadyaguptam tu gacchetam
vaishyaparthivau |
vaishyam pancashatam kuryat
kshatriyam tu sahashrinam ||
8.377
ubhavapi tu taveva brahmanya guptaya
saha |
viplutau shudravad dandyau dagdhavyau
va kaöagnina ||
8.378
sahasram brahmano dandyo guptam
vipram balad vrajan |
shatani panca dandyah syadicchantya
saha sangatah ||
8.379
maundyam pranantikam dando
brahmanasya vidhiyate |
itaresham tu varnanam dandah
pranantiko bhavet ||
8.380
na jatu brahmanam hanyat
sarvapapeshvapi sthitam |
rashöradenam bahih kuryat
samagradhanamakshatam ||
8.381
na brahmanavadhad bhuyanadharmo
vidyate bhuvi |
tasmadasya vadham raja manasa.api na
cintayet ||
8.382
vaishyashcet kshatriyam guptam
vaishyam va kshatriyo vrajet |
yo brahmanyamaguptayam tavubhau
dandamarhatah ||
8.383
sahasram brahmano dandam dapyo gupte
tu te vrajan |
shudrayam kshatriyavishoh sahasro vai
bhaved damah ||
8.384
kshatriyayamaguptayam vaishye
pancashatam damah |
mutrena maundyamicchet tu kshatriyo
dandameva va ||
8.385
agupte kshatriyavaishye shudram va
brahmano vrajan |
shatani panca dandyah syat sahasram
tvantyajastriyam ||
8.386
yasya stenah pure nasti nanyastrigo
na dushöavak |
na sahasikadandaghno sa raja
shakralokabhak ||
8.387
etesham nigraho rajnah pancanam
vishaye svake |
samrajyakrit sajatyeshu loke caiva
yashaskarah ??||
8.388
ritvijam yastyajed yajyo yajyam
cartvik tyajed yadi |
shaktam karmanyadushöam ca
tayordandah shatam shatam ||
8.389
na mata na pita na stri na
putrastyagamarhati |
tyajannapatitanetan rajna dandyah
shatani shaö ||
8.390
ashrameshu dvijatinam karye vivadatam
mithah |
na vibruyannripo dharmam cikirshan
hitamatmanah ||
8.391
yatharhametanabhyarcya brahmanaih
saha parthivah |
santvena prashamayyadau svadharmam
pratipadayet ||
8.392
prativeshyanuveshyau ca kalyane
vimshatidvije |
arhavabhojayan vipro dandamarhati
mashakam ||
8.393
shrotriyah shrotriyam sadhum
bhutikrityeshvabhojayan |
tadannam dvigunam dapyo hiranyam
caiva mashakam ||
8.394
andho jadah piöhasarpi saptatya
sthavirashca yah |
shrotriyeshupakurvamshca na dapyah
kena cit karam ||
8.395
shrotriyam vyadhitartau ca
balavriddhavakincanam |
mahakulinamaryam ca raja sampujayet
sada ||
8.396
shalmaliphalake shlakshne
nenijyannejakah shanaih |
na ca vasamsi vasobhirnirharenna ca
vasayet ||
8.397
tantuvayo dashapalam
dadyadekapaladhikam |
ato.anyatha vartamano dapyo
dvadashakam damam ||
8.398
shulkasthaneshu kushalah
sarvapanyavicakshanah |
kuryurargham yathapanyam tato vimsham
nripo haret ||
8.399
rajnah prakhyatabhandani
pratishiddhani yani ca |
tani nirharato lobhat sarvaharam
harennripah ||
8.400
shulkasthanam pariharannakale
krayavikrayi |
mithyavadi ca sankhyane
dapyo.ashöagunamatyayam ||
8.401
agamam nirgamam sthanam tatha
vriddhikshayavubhau |
vicarya sarvapanyanam karayet
krayavikrayau ||
8.402
pancaratre pancaratre pakshe
pakshe.atha va gate |
kurvita caisham
pratyakshamarghasamsthapanam nripah ||
8.403
tulamanam pratimanam sarvam ca syat
sulakshitam |
shaösu shaösu ca maseshu punareva
parikshayet ||
8.404
panam yanam tare dapyam
paurusho.ardhapanam tare |
padam pashushca yoshitca padardham
riktakah puman ||
8.405
bhandapurnani yanani taryam dapyani
saratah |
riktabhandani yat kim cit
pumamsashcaparicchadah ||
8.406
dirghadhvani yathadesham yathakalam
taro bhavet |
naditireshu tad vidyat samudre nasti
lakshanam ||
8.407
garbhini tu dvimasadistatha
pravrajito munih |
brahmana linginashcaiva na
dapyastarikam tare ||
8.408
yannavi kim cid dashanam
vishiryetaparadhatah |
tad dashaireva datavyam samagamya
svato.amshatah ||
8.409
esha nauyayinamukto vyavaharasya
nirnayah |
dashaparadhatastoye daivike nasti
nigrahah ||
8.410
vanijyam karayed vaishyam kusidam
krishimeva ca |
pashunam rakshanam caiva dasyam
shudram dvijanmanam ||
8.411
kshatriyam caiva vaishyam ca brahmano
vrittikarshitau |
bibhriyadanrishamsyena svani karmani
karayet ||
8.412
dasyam tu karayanlobhad brahmanah
samskritan dvijan |
anicchatah prabhavatyad rajna dandyah
shatani shaö ||
8.413
shudram tu karayed dasyam
kritamakritameva va |
dasyayaiva hi shrishöo.asau
brahmanasya svayambhuva ||
8.414
na svamina nishrishöo.api shudro
dasyad vimucyate |
nisargajam hi tat tasya kastasmat
tadapohati ||
8.415
dhvajahrito bhaktadaso grihajah
kritadattrimau |
paitriko dandadasashca saptaite
dasayonayah ||
8.416
bharya putrashca dasashca traya
evadhanah smritah |
yat te samadhigacchanti yasya te
tasya tad dhanam ||
8.417
visrabdham brahmanah shudrad
dravyopadanamacaret |
na hi tasyasti kim cit svam
bhartriharyadhano hi sah ||
8.418
vaishyashudrau prayatnena svani
karmani karayet |
tau hi cyutau svakarmabhyah
kshobhayetamidam jagat ||
8.419
ahanyahanyaveksheta karmantan
vahanani ca |
ayavyayau ca niyatavakaran koshameva
ca ||
8.420
evam sarvaniman raja vyavaharan
samapayan |
vyapohya kilbisham sarvam prapnoti
paramam gatim ||
adhyaya 9
9.01
purushasya striyashcaiva dharme
vartmani tishöhatoh |
samyoge viprayoge ca dharman vakshyami
shashvatan ||
9.02
asvatantrah striyah karyah purushaih
svairdivanisham |
vishayeshu ca sajjantyah samsthapya
atmano vashe ||
9.03
pita rakshati kaumare bharta rakshati
yauvane |
rakshanti sthavire putra na stri
svatantryamarhati ||
9.04
kale.adata pita vacyo
vacyashcanupayan patih |
mrite bhartari putrastu vacyo
maturarakshita ||
9.05
sukshmebhyo.api prasangebhyah striyo
rakshya visheshatah |
dvayorhi kulayoh
shokamavaheyurarakshitah ||
9.06
imam hi sarvavarnanam pashyanto
dharmamuttamam |
yatante rakshitum bharyam bhartaro
durbala api ||
9.07
svam prasutim caritram ca
kulamatmanameva ca |
svam ca dharmam prayatnena jayam
rakshan hi rakshati ||
9.08
patirbharyam sampravishya garbho
bhutvaiha jayate |
jayayastad hi jayatvam yadasyam jayate
punah ||
9.09
yadrisham bhajate hi stri sutam sute
tathavidham |
tasmat prajavishuddhyartham striyam
rakshet prayatnatah ||
9.10
na kashcid yoshitah shaktah prasahya
parirakshitum |
etairupayayogaistu shakyastah
parirakshitum ||
9.11
arthasya sangrahe cainam vyaye caiva
niyojayet |
shauce dharme.annapaktyam ca
parinahyasya vekshane ||
9.12
arakshita grihe ruddhah
purushairaptakaribhih |
atmanamatmana yastu raksheyustah
surakshitah ||
9.13
panam durjanasamsargah patya ca
viraho.aöanam |
svapno.anyagehavasashca
narisamdushanani shaö ||
9.14
naita rupam parikshante nasam vayasi
samsthitih |
surupam va virupam va pumanityeva
bhunjate ||
9.15
paumshcalyaccalacittacca naisnehyacca
svabhavatah |
rakshita yatnato.apiha bhartrishveta
vikurvate ||
9.16
evam svabhavam jnatva.asam
prajapatinisargajam |
paramam yatnamatishöhet purusho
rakshanam prati ||
9.17
shayya.a.asanamalankaram kamam
krodhamanarjavam | m:anaryatam ]
drohabhavam kucaryam ca stribhyo
manurakalpayat ||
9.18
nasti strinam kriya mantrairiti
dharme vyavasthitih |
nirindriya hyamantrashca stribhyo
anritamiti sthitih ||
9.19
tatha ca shrutayo bahvyo nigita
nigameshvapi |
svalakshanyaparikshartham tasam
shrinuta nishkritih ||
9.20
yan me mata pralulubhe vicarantyapativrata
|
tan me retah pita
vrinktamityasyaitannidarshanam ||
9.21
dhyayatyanishöam yat kim cit
panigrahasya cetasa |
tasyaisha vyabhicarasya nihnavah
samyagucyate ||
9.22
yadriggunena bhartra stri samyujyeta
yathavidhi |
tadrigguna sa bhavati samudrenaiva
nimnaga ||
9.23
akshamala vasishöhena
samyukta.adhamayonija |
sharangi mandapalena
jagamabhyarhaniyatam ||
9.24
etashcanyashca
loke.asminnapakrishöaprasutayah |
utkarsham yoshitah praptah svaih
svairbhartrigunaih shubhaih ||
9.25
eshodita lokayatra nityam
stripumsayoh shubha |
pretyaiha ca sukhodarkan
prajadharmannibodhata ||
9.26
prajanartham mahabhagah pujarha
grihadiptayah |
striyah shriyashca geheshu na
vishesho.asti kashcana ||
9.27
utpadanamapatyasya jatasya
paripalanam |
pratyaham lokayatrayah pratyaksham
stri nibandhanam ||
9.28
apatyam dharmakaryani shushrusha
ratiruttama |
dara.adhinastatha svargah
pitrinamatmanashca ha ||
9.29
patim ya nabhicarati
manovagdehasamyata |
sa bhartrilokanapnoti sadbhih
sadhviiti cocyate ||
9.30
vyabhicarat tu bhartuh stri loke
prapnoti nindyatam |
shrigalayonim capnoti paparogaishca
pidyate ||
9.31
putram pratyuditam sadbhih
purvajaishca maharshibhih |
vishvajanyamimam punyamupanyasam nibodhata
||
9.32
bhartari putram vijananti
shrutidvaidham tu kartari |
ahurutpadakam ke cidapare kshetrinam
viduh ||
9.33
kshetrabhuta smrita nari bijabhutah
smritah puman |
kshetrabijasamayogat sambhavah
sarvadehinam ||
9.34
vishishöam kutra cid bijam striyonistveva
kutra cit |
ubhayam tu samam yatra sa prasutih
prashasyate ||
9.35
bijasya caiva yonyashca
bijamutkrishöamucyate |
sarvabhutaprasutirhi
bijalakshanalakshita ||
9.36
yadrisham tupyate bijam kshetre
kalopapadite |
tadrig rohati tat tasmin bijam
svairvyanjitam gunaih ||
9.37
iyam bhumirhi bhutanam shashvati
yonirucyate |
na ca yonigunan kamshcid bijam
pushyati pushöishu ||
9.38
bhumavapyekakedare kaloptani
krishivalaih |
nanarupani jayante bijaniha
svabhavatah ||
9.39
vrihayah shalayo mudgastila
mashastatha yavah |
yathabijam prarohanti
lashunanikshavastatha ||
9.40
anyaduptam
jatamanyadityetannopapadyate |
upyate yad hi yad bijam tat tadeva
prarohati ||
9.41
tat prajnena vinitena
jnanavijnanavedina |
ayushkamena vaptavyam na jatu
parayoshiti ||
9.42
atra gatha vayugitah kirtayanti
puravidah |
yatha bijam na vaptavyam pumsa
paraparigrahe ||
9.43
nashyatishuryatha viddhah khe
viddhamanuvidhyatah |
tatha nashyati vai kshipram bijam
paraparigrahe ||
9.44
prithorapimam prithivim bharyam
purvavido viduh |
sthanucchedasya kedaramahuh
shalyavato mrigam ||
9.45
etavaneva purusho yatjaya.atma
prajaiti ha |
viprah prahustatha caitad yo bharta
sa smritangana ||
9.46
na nishkrayavisargabhyam
bharturbharya vimucyate |
evam dharmam vijanimah prak
prajapatinirmitam ||
9.47
sakridamsho nipatati sakrit kanya
pradiyate |
sakridaha dadaniti trinyetani satam
sakrit ||
9.48
yatha go.ashvoshöradasishu
mahishyajavikasu ca |
notpadakah prajabhagi
tathaivanyanganasvapi ||
9.49
ye.akshetrino bijavantah
parakshetrapravapinah |
te vai sasyasya jatasya na labhante
phalam kva cit ||
9.50
yadanyagoshu vrishabho vatsanam
janayetshatam |
gominameva te vatsa mogham
skanditamarshabham ||
9.51
tathaivakshetrino bijam
parakshetrapravapinah |
kurvanti kshetrinamartham na biji
labhate phalam ||
9.52
phalam tvanabhisamdhaya kshetrinam
bijinam tatha |
pratyaksham kshetrinamartho bijad
yonirgaliyasi ??||
9.53
kriyabhyupagamat tvetad bijartham yat
pradiyate |
tasyaiha bhaginau drishöau biji
kshetrika eva ca ||
9.54
oghavatahritam bijam yasya kshetre
prarohati |
kshetrikasyaiva tad bijam na vapta labhate phalam ||
9.55
esha dharmo gavashvasya
dasyushörajavikasya ca |
vihangamahishinam ca vijneyah
prasavam prati ||
9.56
etad vah saraphalgutvam bijayonyoh
prakirtitam |
atah param pravakshyami yoshitam
dharmamapadi ||
9.57
bhraturjyeshöhasya bharya ya
gurupatnyanujasya sa |
yaviyasastu ya bharya snusha
jyeshöhasya sa smrita ||
9.58
jyeshöho yaviyaso bharyam yaviyan
va.agrajastriyam |
patitau bhavato gatva
niyuktavapyanapadi ||
9.59
devarad va sapindad va striya
samyakniyuktaya |
prajepsita.a.adhigantavya samtanasya
parikshaye ||
9.60
vidhavayam niyuktastu ghritakto
vagyato nishi |
ekamutpadayet putram na dvitiyam
katham cana ||
9.61
dvitiyameke prajanam manyante strishu
tadvidah |
anirvritam niyogartham pashyanto dharmatastayoh ||
9.62
vidhavayam niyogarthe nirvritte tu
yathavidhi |
guruvatca snushavatca varteyatam
parasparam ||
9.63
niyuktau yau vidhim hitva varteyatam
tu kamatah |
tavubhau patitau syatam
snushagagurutalpagau ||
9.64
nanyasmin vidhava nari niyoktavya
dvijatibhih |
anyasmin hi niyunjana dharmam hanyuh
sanatanam ||
9.65
nodvahikeshu mantreshu niyogah
kirtyate kva cit |
na vivahavidhavuktam vidhavavedanam
punah ||
9.66
ayam dvijairhi vidvadbhih pashudharmo
vigarhitah |
manushyanamapi prokto vene rajyam
prashasati ||
9.67
sa mahimakhilam bhunjan
rajarshipravarah pura |
varnanam sankaram cakre
kamopahatacetanah ||
9.68
tatah prabhriti yo mohat
pramitapatikam striyam |
niyojayatyapatyartham tam vigarhanti
sadhavah ||
9.69
yasya mriyeta kanyaya vaca satye
krite patih |
tamanena vidhanena nijo vindeta
devarah ||
9.70
yathavidhyadhigamyainam shuklavastram
shucivratam |
mitho bhajeta prasavat sakritsakrid
ritavritau ||
9.71
na dattva kasya cit kanyam
punardadyad vicakshanah |
dattva punah prayacchan hi prapnoti
purushanritam ||
9.72
vidhivat pratigrihyapi tyajet kanyam
vigarhitam |
vyadhitam vipradushöam va chadmana
copapaditam ||
9.73
yastu doshavatim
kanyamanakhyayaupapadayet |
tasya tad vitatham kuryat
kanyadaturduratmanah ||
9.74
vidhaya vrittim bharyayah pravaset
karyavannarah |
avrittikarshita hi stri pradushyet
sthitimatyapi ||
9.75
vidhaya proshite vrittim
jivenniyamamasthita |
proshite tvavidhayaiva
jivetshilpairagarhitaih ||
9.76
proshito dharmakaryartham
pratikshyo.ashöau narah samah |
vidyartham shad yasho.artham va
kamartham trimstu vatsaran ||
9.77
samvatsaram pratiksheta dvishantim
yoshitam patih |
urdhvam samvatsarat tvenam dayam
hritva na samvaset ||
9.78
atikramet pramattam ya mattam
rogartameva va |
sa trin masan parityajya
vibhushanaparicchada ||
9.79
unmattam patitam klibamabijam
paparoginam |
na tyago.asti dvishantyashca na ca
dayapavartanam ||
9.80
madyapa.asadhuvritta ca pratikula ca
ya bhavet |
vyadhita va.adhivettavya
himsra.arthaghni ca sarvada ||
9.81
vandhyashöame.adhivedyabde dashame tu
mritapraja |
ekadashe strijanani
sadyastvapriyavadini ||
9.82
ya rogini syat tu hita sampanna caiva
shilatah |
sa.anujnapyadhivettavya navamanya ca
karhi cit ||
9.83
adhivinna tu ya nari nirgacched
rushita grihat |
sa sadyah samniroddhavya tyajya va
kulasamnidhau ||
9.84
pratishiddha.api ced ya tu
madyamabhyudayeshvapi |
prekshasamajam gacched va sa dandya
krishnalani shaö ||
9.85
yadi svashcaparashcaiva vinderan
yoshito dvijah |
tasam varnakramena syaj jyeshöhyam
puja ca veshma ca ||
9.86
bhartuh sharirashushrusham
dharmakaryam ca naityakam |
sva caiva kuryat sarvesham nasvajatih
katham cana ||
9.87
yastu tat karayen mohat sajatya
sthitaya.anyaya |
yatha brahmanacandalah
purvadrishöastathaiva sah ||
9.88
utkrishöayabhirupaya varaya
sadrishaya ca |
apraptamapi tam tasmai kanyam dadyad
yathavidhi ||
9.89
kamamamaranat tishöhed grihe
kanyartumatyapi |
na caivainam prayacchet tu gunahinaya
karhi cit ||
9.90
trini varshanyudiksheta
kumaryartumati sati |
urdhvam tu kaladetasmad vindeta
sadrisham patim ||
9.91
adiyamana bhartaramadhigacched yadi
svayam |
nainah kim cidavapnoti na ca yam
sa.adhigacchati ||
9.92
alankaram nadadita pitryam kanya
svayamvara |
matrikam bhratridattam va stena syad
yadi tam haret ||
9.93
pitre na dadyatshulkam tu kanyam
ritumatim haran |
sa ca svamyadatikramed ritunam
pratirodhanat ||
9.94
trimshadvarsho vahet kanyam hridyam
dvadashavarshikim |
tryashöavarsho.ashöavarsham va dharme
sidati satvarah ||
9.95
devadattam patirbharyam vindate
necchaya.atmanah |
tam sadhvim bibhriyannityam devanam
priyamacaran ||
9.96
prajanartham striyah shrishöah
samtanartham ca manavah |
tasmat sadharano dharmah shrutau
patnya sahoditah ||
9.97
kanyayam dattashulkayam mriyeta yadi
shulkadah |
devaraya pradatavya yadi
kanya.anumanyate ||
9.98
adadita na shudro.api shulkam
duhitaram dadan |
shulkam hi grihnan kurute channam
duhitrivikrayam ||
9.99
etat tu na pare cakrurnapare jatu
sadhavah |
yadanyasya pratijnaya punaranyasya
diyate ||
9.100
nanushushruma jatvetat purveshvapi hi
janmasu |
shulkasamjnena mulyena channam
duhitrivikrayam ||
9.101
anyonyasyavyabhicaro
bhavedamaranantikah |
esha dharmah samasena jneyah
stripumsayoh parah ||
9.102
tatha nityam yateyatam stripumsau tu
kritakriyau |
yatha nabhicaretam tau
viyuktavitaretaram ||
9.103
esha stripumsayorukto dharmo vo
ratisamhitah |
apadyapatyapraptishca dayadharmam
nibodhata ||
9.104
urdhvam pitushca matushca sametya
bhratarah samam |
bhajeran paitrikam rikthamanishaste
hi jivatoh ||
9.105
jyeshöha eva tu grihniyat pitryam
dhanamasheshatah |
sheshastamupajiveyuryathaiva pitaram
tatha ||
9.106
jyeshöhena jatamatrena putri bhavati
manavah |
pitrinamanrinashcaiva sa tasmat
sarvamarhati ||
9.107
yasminrinam samnayati yena
canantyamashnute |
sa eva dharmajah putrah kamajanitaran
viduh ||
9.108
piteva palayet putran jyeshöho
bhratrin yaviyasah |
putravatcapi varteran jyeshöhe
bhratari dharmatah ||
9.109
jyeshöhah kulam vardhayati
vinashayati va punah |
jyeshöhah pujyatamo loke jyeshöhah
sadbhiragarhitah ||
9.110
yo jyeshöho jyeshöhavrittih syan
mataiva sa pitaiva sah |
ajyeshöhavrittiryastu syat sa
sampujyastu bandhuvat ||
9.111
evam saha vaseyurva prithag va
dharmakamyaya |
prithag vivardhate dharmastasmad
dharmya prithakkriya ||
9.112
jyeshöhasya vimsha uddharah
sarvadravyacca yad varam |
tato.ardham madhyamasya syat turiyam
tu yaviyasah ||
9.113
jyeshöhashcaiva kanishöhashca
samharetam yathoditam |
ye.anye jyeshöhakanishöhabhyam tesham
syan madhyamam dhanam ||
9.114
sarvesham
dhanajatanamadaditagryamagrajah |
yacca satishayam kim cid
dashatashcapnuyad varam ||
9.115
uddharo na dashasvasti sampannanam
svakarmasu |
yat kim cideva deyam tu jyayase
manavardhanam ||
9.116
evam samuddhritoddhare samanamshan
prakalpayet |
uddhare.anuddhrite tveshamiyam
syadamshakalpana ||
9.117
ekadhikam harej jyeshöhah
putro.adhyardham tato.anujah |
amshamamsham yaviyamsa iti dharmo
vyavasthitah ||
9.118
svebhyomshebhyastu kanyabhyah
pradadyurbhratarah prithak |
svat svadamshaccaturbhagam patitah
syuraditsavah ||
9.119
ajavikam sekashapham na jatu vishamam bhajet |
ajavikam tu vishamam jyeshöhasyaiva
vidhiyate ||
9.120
yaviyanjyeshöhabharyayam
putramutpadayed yadi |
samastatra vibhagah syaditi dharmo
vyavasthitah ||
9.121
upasarjanam pradhanasya dharmato
nopapadyate |
pita pradhanam prajane tasmad
dharmena tam bhajet ||
9.122
putrah kanishöho jyeshöhayam
kanishöhayam ca purvajah |
katham tatra vibhagah syaditi cet
samshayo bhavet ||
9.123
ekam vrishabhamuddharam samhareta sa
purvajah |
tato.apare jyeshöhavrishastadunanam
svamatritah ||
9.124
jyeshöhastu jato jyeshöhayam hared
vrishabhashodashah |
tatah svamatritah shesha bhajeranniti
dharana ||
9.125
sadrishastrishu jatanam
putranamavisheshatah |
na matrito jyaishöhyamasti janmato
jyaishöhyamucyate ||
9.126
janmajyeshöhena cahvanam
subrahmanyasvapi smritam |
yamayoshcaiva garbheshu janmato
jyeshöhata smrita ||
9.127
aputro.anena vidhina sutam kurvita
putrikam |
yadapatyam bhavedasyam tan mama syat
svadhakaram ||
9.128
anena tu vidhanena pura cakre.atha
putrikah |
vivriddhyartham svavamshasya svayam
dakshah prajapatih ||
9.129
dadau sa dasha dharmaya kashyapaya
trayodasha |
somaya rajne satkritya pritatma
saptavimshatim ||
9.130
yathaivatma tatha putrah putrena
duhita sama |
tasyamatmani tishöhantyam kathamanyo
dhanam haret ||
9.131
matustu yautakam yat syat kumaribhaga
eva sah |
dauhitra eva ca haredaputrasyakhilam
dhanam ||
9.132
dauhitro hyakhilam rikthamaputrasya
piturharet |
sa eva dadyad dvau pindau pitre
matamahaya ca ||
9.133
pautradauhitrayorloke na vishesho.asti
dharmatah |
tayorhi matapitarau sambhutau tasya
dehatah ||
9.134
putrikayam kritayam tu yadi
putro.anujayate |
samastatra vibhagah syatjyeshöhata
nasti hi striyah ||
9.135
aputrayam mritayam tu putrikayam
katham cana |
dhanam tat putrikabharta
haretaivavicarayan ||
9.136
akrita va krita va.api yam vindet
sadrishat sutam |
pautri matamahastena dadyat pindam
hared dhanam ||
9.137
putrena lokanjayati
pautrenanantyamashnute |
atha putrasya pautrena
bradhnasyapnoti vishöapam ||
9.138
punnamno narakad yasmat trayate
pitaram sutah |
tasmat putra iti proktah svayameva
svayambhuva ||
9.139
pautradauhitrayorloke vishesho
nopapadyate |
dauhitro.api hyamutrainam samtarayati
pautravat ||
9.140
matuh prathamatah pindam nirvapet putrikasutah
|
dvitiyam tu pitustasyastritiyam
tatpituh pituh ||
9.141
upapanno gunaih sarvaih putro yasya
tu dattrimah |
sa haretaiva tadriktham
samprapto.apyanyagotratah ||
9.142
gotrarikthe janayiturna hared
dattrimah kva cit |
gotrarikthanugah pindo vyapaiti
dadatah svadha ||
9.143
aniyuktasutashcaiva putrinya.aptashca
devarat |
ubhau tau narhato bhagam
jarajatakakamajau ||
9.144
niyuktayamapi pumannaryam
jato.avidhanatah |
naivarhah paitrikam riktham
patitotpadito hi sah ||
9.145
haret tatra niyuktayam jatah putro
yathaurasah |
kshetrikasya tu tad bijam dharmatah
prasavashca sah ||
9.146
dhanam yo bibhriyad bhraturmritasya
striyameva ca ??|
so.apatyam bhraturutpadya dadyat
tasyaiva taddhanam ||
9.147
ya niyukta.anyatah putram devarad
va.apyavapnuyat |
tam kamajamarikthiyam vrithotpannam
pracakshate ||
9.148
etad vidhanam vijneyam
vibhagasyaikayonishu |
bahvishu caikajatanam nanastrishu
nibodhata ||
9.149
brahmanasyanupurvyena catasrastu yadi
striyah |
tasam putreshu jateshu vibhage.ayam
vidhih smritah ||
9.150
kinasho govrisho yanamalankarashca
veshma ca |
viprasyauddharikam deyamekamshashca
pradhanatah ||
9.151
tryamsham dayad hared vipro
dvavamshau kshatriyasutah |
vaishyajah sardhamevamshamamsham
shudrasuto haret ||
9.152
sarvam va rikthajatam tad dashadha
parikalpya ca |
dharmyam vibhagam kurvita
vidhina.anena dharmavit ||
9.153
chaturanamshan hared viprastrinamshan
kshatriyasutah |
vaishyaputro hared dvyamshamamsham
shudrasuto haret ||
9.154
yadyapi syat tu
satputro.apyasatputro.api va bhavet |
nadhikam dashamad dadyatshudraputraya
dharmatah ||
9.155
brahmanakshatriyavisham shudraputro
na rikthabhak |
yadevasya pita dadyat tadevasya
dhanam bhavet ||
9.156
samavarnasu va jatah sarve putra dvijanmanam
|
uddharam jyayase dattva
bhajerannitare samam ||
9.157
shudrasya tu savarnaiva nanya bharya
vidhiyate |
tasyam jatah samamshah syuryadi
putrashatam bhavet ||
9.158
putran dvadasha yanaha nrinam
svayambhuvo manuh |
tesham shad bandhudayadah shadadayadabandhavah
||
9.159
aurasah kshetrajashcaiva dattah
kritrima eva ca |
gudhotpanno.apaviddhashca dayada
bandhavashca shaö ||
9.160
kaninashca sahodhashca kritah
paunarbhavastatha |
svayamdattashca shaudrashca
shadadayadabandhavah ||
9.161
yadrisham phalamapnoti kuplavaih
samtaranjalam |
tadrisham phalamapnoti kuputraih
samtaramstamah ||
9.162
yadyekarikthinau
syatamaurasakshetrajau sutau |
yasya yat paitrikam riktham sa tad
grihnita naitarah ||
9.163
eka evaurasah putrah pitryasya
vasunah prabhuh |
sheshanamanrishamsyartham pradadyat
tu prajivanam ||
9.164
shashöham tu kshetrajasyamsham
pradadyat paitrikad dhanat |
auraso vibhajan dayam pitryam
pancamameva va ||
9.165
aurasakshetrajau putrau
pitririkthasya bhaginau |
dashapare tu kramasho
gotrarikthamshabhaginah ||
9.166
svakshetre samskritayam tu
svayamutpadayed hi yam |
tamaurasam vijaniyat putram
prathamakalpikam ||
9.167
yastalpajah pramitasya klibasya
vyadhitasya va |
svadharmena niyuktayam sa putrah
kshetrajah smritah ||
9.168
mata pita va dadyatam yamadbhih
putramapadi |
sadrisham pritisamyuktam sa jneyo
dattrimah sutah ||
9.169
sadrisham tu prakuryad yam
gunadoshavicakshanam |
putram putragunairyuktam sa
vijneyashca kritrimah ||
9.170
utpadyate grihe yastu na ca jnayeta
kasya sah |
sa grihe gudha utpannastasya syad
yasya talpajah ||
9.171
matapitribhyamutshrishöam
tayoranyatarena va |
yam putram parigrihniyadapaviddhah sa
ucyate ||
9.172
pitriveshmani kanya tu yam putram
janayed rahah |
tam kaninam vadennamna vodhuh kanyasamudbhavam
||
9.173
ya garbhini samskriyate
jnata.ajnata.api va sati |
vodhuh sa garbho bhavati sahodha iti
cocyate ||
9.174
kriniyad yastvapatyartham
matapitroryamantikat |
sa kritakah sutastasya
sadrisho.asadrisho.api va ||
9.175
ya patya va parityakta vidhava va
svayecchaya |
utpadayet punarbhutva sa paunarbhava
ucyate ||
9.176
sa cedakshatayonih syad
gatapratyagata.api va |
paunarbhavena bhartra sa punah
samskaramarhati ||
9.177
matapitrivihino yastyakto va
syadakaranat |
atmanamarpayed yasmai svayamdattastu
sa smritah ||
9.178
yam brahmanastu shudrayam
kamadutpadayet sutam |
sa parayanneva shavastasmat
parashavah smritah ||
9.179
dasyam va dasadasyam va yah shudrasya
suto bhavet |
so.anujnato haredamshamiti dharmo
vyavasthitah ||
9.180
kshetrajadin sutanetanekadasha
yathoditan |
putrapratinidhinahuh kriyalopan
manishinah ||
9.181
ya ete.abhihitah putrah
prasangadanyabijajah |
yasya te bijato jatastasya te
naitarasya tu ||
9.182
bhratrinamekajatanamekashcet putravan
bhavet |
sarvamstamstena putrena putrino
manurabravit ||
9.183
sarvasamekapatninameka cet putrini
bhavet |
sarvastastena putrena praha
putravatirmanuh ||
9.184
shreyasah shreyaso.alabhe papiyan
rikthamarhati |
bahavashcet tu sadrishah sarve
rikthasya bhaginah ||
9.185
na bhrataro na pitarah putra
rikthaharah pituh |
pita haredaputrasya riktham bhratara
eva ca ||
9.186
trayanamudakam karyam trishu pindah
pravartate |
caturthah sampradataisham pancamo
nopapadyate ||
9.187
anantarah sapindad yastasya tasya
dhanam bhavet |
ata urdhvam sakulyah syadacaryah
shishya eva va ||
9.188
sarveshamapyabhave tu brahmana
rikthabhaginah |
traividyah shucayo dantastatha dharmo
na hiyate ||
9.189
aharyam brahmanadravyam rajna
nityamiti sthitih |
itaresham tu varnanam sarvabhave
harennripah ||
9.190
samsthitasyanapatyasya sagotrat
putramaharet ||
tatra yad rikthajatam syat tat tasmin
pratipadayet |
9.191
dvau tu yau vivadeyatam dvabhyam
jatau striya dhane |
tayoryad yasya pitryam syat tat sa
grihnita naitarah ||
9.192
jananyam samsthitayam tu samam sarve
sahodarah |
bhajeran matrikam riktham
bhaginyashca sanabhayah ||
9.193
yastasam syurduhitarastasamapi
yatharhatah |
matamahya dhanat kim cit pradeyam
pritipurvakam ||
9.194
adhyagnyadhyavahanikam dattam ca
pritikarmani |
bhratrimatripitripraptam shad vidham
stridhanam smritam ||
9.195
anvadheyam ca yad dattam patya
pritena caiva yat |
patyau jivati vrittayah prajayastad
dhanam bhavet ||
9.196
brahmadaivarshagandharvaprajapatyeshu
yad vasu |
aprajayamatitayam bhartureva
tadishyate ||
9.197
yat tvasyah syad dhanam dattam
vivaheshvasuradishu |
aprajayamatitayam
matapitrostadishyate ||
9.198
striyam tu yad bhaved vittam pitra
dattam katham cana |
brahmani tad haret kanya tadapatyasya
va bhavet ||
9.199
na nirharam striyah kuryuh kuöumbad
bahumadhyagat |
svakadapi ca vittad hi svasya
bharturanajnaya ||
9.200
patyau jivati yah stribhiralankaro
dhrito bhavet |
na tam bhajeran dayada bhajamanah
patanti te ||
9.201
anamshau klibapatitau
jatyandhabadhirau tatha |
unmattajadamukashca ye ca ke
cinnirindriyah ||
9.202
sarveshamapi tu nyayyam datum shaktya
manishina |
grasacchadanamatyantam patito
hyadadad bhavet ||
9.203
yadyarthita tu daraih syat klibadinam
katham cana |
teshamutpannatantunamapatyam
dayamarhati ||
9.204
yat kim cit pitari prete dhanam
jyeshöho.adhigacchati |
bhago yaviyasam tatra yadi
vidyanupalinah ||
9.205
avidyanam tu sarveshamihatashced
dhanam bhavet ??|
samastatra vibhagah syadapitrya iti
dharana ||
9.206
vidyadhanam tu yadyasya tat tasyaiva
dhanam bhavet |
maitryamodvahikam caiva
madhuparkikameva ca ||
9.207
bhratrinam yastu naiheta dhanam
shaktah svakarmana |
sa nirbhajyah svakadamshat kim cid
dattvopajivanam ||
9.208
anupaghnan pitridravyam shramena
yaduparjitam |
svayamihitalabdham tannakamo
datumarhati ||
9.209
paitrikam tu pita dravyamanavaptam
yadapnuyat |
na tat putrairbhajet sardhamakamah
svayamarjitam ||
9.210
vibhaktah saha jivanto vibhajeran
punaryadi |
samastatra vibhagah syaj jyaishöhyam
tatra na vidyate ||
9.211
yesham jyeshöhah kanishöho va
hiyetamshapradanatah |
mriyetanyataro va.api tasya bhago na
lupyate ||
9.212
sodarya vibhajeramstam sametya
sahitah samam |
bhrataro ye ca samshrishöa
bhaginyashca sanabhayah ||
9.213
yo jyeshöho vinikurvita lobhad
bhratrin yaviyasah |
so.ajyeshöhah syadabhagashca
niyantavyashca rajabhih ||
9.214
sarva eva vikarmastha narhanti
bhrataro dhanam |
na cadattva kanishöhebhyo jyeshöhah
kurvita yotakam ||
9.215
bhratrinamavibhaktanam yadyutthanam
bhavet saha |
na putrabhagam vishamam pita dadyat
katham cana ||
9.216
urdhvam vibhagatjatastu pitryameva
hared dhanam |
samshrishöastena va ye syurvibhajeta
sa taih saha ||
9.217
anapatyasya putrasya mata
dayamavapnuyat |
mataryapi ca vrittayam piturmata
hared dhanam ||
9.218
rine dhane ca sarvasmin pravibhakte
yathavidhi |
pashcad drishyeta yat kim cit tat
sarvam samatam nayet ||
9.219
vastram patramalankaram
kritannamudakam striyah ??|
yogakshemam pracaram ca na vibhajyam
pracakshate ||
9.220
ayamukto vibhago vah putranam ca
kriyavidhih |
kramashah kshetrajadinam dyutadharmam
nibodhata ||
9.221
dyutam samahvayam caiva raja
rashöratnivarayet |
rajantakaranavetau dvau doshau
prithivikshitam ||
9.222
prakashametat taskaryam yad
devanasamahvayau |
tayornityam pratighate
nripatiryatnavan bhavet ||
9.223
apranibhiryat kriyate tatloke
dyutamucyate |
pranibhih kriyate yastu sa vijneyah
samahvayah ||
9.224
dyutam samahvayam caiva yah kuryat
karayeta va |
tan sarvan ghatayed raja shudramshca
dvijalinginah ||
9.225
kitavan kushilavan kruran
pashandasthamshca manavan |
vikarmasthan shaundikamshca kshipram
nirvasayet purat ||
9.226
ete rashöre vartamana rajnah
pracchannataskarah |
vikarmakriyaya nityam badhante
bhadrikah prajah ||
9.227
dyutametat pura kalpe drishöam
vairakaram mahat |
tasmad dyutam na seveta hasyarthamapi
buddhiman ||
9.228
pracchannam va prakasham va
tannisheveta yo narah |
tasya dandavikalpah syad yatheshöam
nripatestatha ||
9.229
kshatravid shudrayonistu dandam
datumashaknuvan |
anrinyam karmana gacched vipro
dadyatshanaih shanaih ||
9.230
stribalonmattavriddhanam daridranam
ca roginam |
shiphavidalarajjvadyairvidadhyatnripatirdamam
||
9.231
ye niyuktastu karyeshu hanyuh karyani
karyinam |
dhanaushmana pacyamanastannihsvan
karayennripah ||
9.232
kuöashasanakartrimshca prakritinam ca
dushakan |
stribalabrahmanaghnamshca hanyad
dvish sevinastatha ??||
9.233
tiritam canushishöam ca yatra kva
cana yad bhavet |
kritam tad dharmato vidyanna tad
bhuyo nivartayet ||
9.234
amatyah pragvivako va yat kuryuh
karyamanyatha ??|
tat svayam nripatih kuryat tan
sahasram ca dandayet ||
9.235
brahmaha ca surapashca steyi ca
gurutalpagah |
ete sarve prithag jneya mahapatakino
narah ||
9.236
caturnamapi caitesham
prayashcittamakurvatam |
shariram dhanasamyuktam dandam
dharmyam prakalpayet ||
9.237
gurutalpe bhagah karyah surapane
suradhvajah |
steye ca shvapadam karyam
brahmahanyashirah puman ||
9.238
asambhojya hyasamyajya
asampaöhya.avivahinah |
careyuh prithivim dinah
sarvadharmabahishkritah ||
9.239
jnatisambandhibhistvete tyaktavyah
kritalakshanah |
nirdaya nirnamaskarastan
manoranushasanam ||
9.240
prayashcittam tu kurvanah sarvavarna
yathoditam |
nankya rajna lalaöe
syurdapyastuttamasahasam ||
9.241
agahsu brahmanasyaiva karyo
madhyamasahasah |
vivasyo va bhaved rashörat sadravyah
saparicchadah ||
9.242
itare kritavantastu
papanyetanyakamatah |
sarvasvaharamarhanti kamatastu
pravasanam ||
9.243
nadadita nripah sadhurmahapatakino
dhanam |
adadanastu tatlobhat tena doshena
lipyate ||
9.244
apsu praveshya tam dandam
varunayopapadayet |
shrutavrittopapanne va brahmane
pratipadayet ||
9.245
isho dandasya varuno rajnam
dandadharo hi sah |
ishah sarvasya jagato brahmano
vedaparagah ||
9.246
yatra varjayate raja papakridbhyo
dhanagamam |
tatra kalena jayante manava
dirghajivinah ||
9.247
nishpadyante ca sasyani yathoptani
visham prithak |
balashca na pramiyante vikritam ca na
jayate ||
9.248
brahmanan badhamanam tu
kamadavaravarnajam |
hanyaccitrairvadhopayairudvejanakarairnripah
||
9.249
yavanavadhyasya vadhe tavan vadhyasya
mokshane |
adharmo nripaterdrishöo dharmastu
viniyacchatah ||
9.250
udito.ayam vistarasho mitho
vivadamanayoh |
ashöadashasu margeshu vyavaharasya
nirnayah ||
9.251
evam dharmyani karyani samyak kurvan
mahipatih |
deshanalabdhanlipseta labdhamshca
paripalayet ||
9.252
samyagnivishöadeshastu kritadurgashca
shastratah |
kanöakoddharane nityamatishöhed
yatnamuttamam ||
9.253
rakshanadaryavrittanam kanöakanam ca
shodhanat |
narendrastridivam yanti
prajapalanatatparah ||
9.254
ashasamstaskaran yastu balim grihnati
parthivah |
tasya prakshubhyate rashöram
svargacca parihiyate ||
9.255
nirbhayam tu bhaved yasya rashöram
bahubalashritam |
tasya tad vardhate nityam sicyamana
iva drumah ||
9.256
dvividhamstaskaran vidyat
paradravyapaharakan |
prakashamshcaprakashamshca
caracakshurmahipatih ||
9.257
prakashavancakastesham
nanapanyopajivinah |
pracchannavancakastvete ye stenaöavikadayah
??||
9.258
utkocakashcopadhika vancakah
kitavastatha |
mangaladeshavrittashca
bhadrashcaikshanikaih saha ||
9.259
asamyakkarinashcaiva
mahamatrashcikitsakah |
shilpopacarayuktashca nipunah
panyayoshitah ||
9.260
evamadin vijaniyat
prakashamllokakanöakan |
nigudhacarinashcanyananaryanaryalinginah
||
9.261
tan viditva
sucaritairgudhaistatkarmakaribhih |
caraishcanekasamsthanaih protsadya
vashamanayet ||
9.262
tesham doshanabhikhyapya sve sve
karmani tattvatah |
kurvita shasanam raja samyak
saraparadhatah ||
9.263
na hi dandad rite shakyah kartum
papavinigrahah |
stenanam papabuddhinam nibhritam
caratam kshitau ||
9.264
sabhaprapa.apupashalaveshamadyannavikrayah
|
catushpathamshcaityavrikshah samajah
prekshanani ca ||
9.265
jirnodyananyaranyani karukaveshanani
ca |
shunyani capyagarani vananyupavanani
ca ||
9.266
evamvidhannripo deshan gulmaih
sthavarajangamaih |
taskarapratishedhartham
caraishcapyanucarayet ||
9.267
tatsahayairanugatairnanakarmapravedibhih
|
vidyadutsadayeccaiva nipunaih
purvataskaraih ||
9.268
bhakshyabhojyopadeshaishca
brahmananam ca darshanaih |
shauryakarmapadeshaishca kuryustesham
samagamam ||
9.269
ye tatra
nopasarpeyurmulapranihitashca ye |
tan prasahya nripo hanyat
samitrajnatibandhavan ||
9.270
na hodhena vina cauram ghatayed
dharmiko nripah |
sahodham sopakaranam
ghatayedavicarayan ||
9.271
grameshvapi ca ye ke ciccauranam
bhaktadayakah |
bhandavakashadashcaiva sarvamstanapi
ghatayet ||
9.272
rashöreshu rakshadhikritan samantamshcaiva
coditan |
abhyaghateshu madhyasthana
shishyaccauraniva drutam ||
9.273
yashcapi dharmasamayat pracyuto
dharmajivanah |
dandenaiva tamapyoshet svakad dharmad
hi vicyutam ||
9.274
gramaghate hitabhange pathi
moshabhidarshane |
shaktito nabhidhavanto nirvasyah
saparicchadah ||
9.275
rajnah koshapahartrimshca pratikuleshu ca sthitan |
ghatayed vividhairdandairarinam
copajapakan ||
9.276
samdhim chittva tu ye cauryam ratrau kurvanti
taskarah |
tesham chittva nripo hastau tikshne
shule niveshayet ||
9.277
angulirgranthibhedasya chedayet
prathame grahe |
dvitiye hastacaranau tritiye
vadhamarhati ||
9.278
agnidan bhaktadamshcaiva tatha
shastravakashadan |
samnidhatrimshca moshasya
hanyaccauramiveshvarah ||
9.279
tadagabhedakam hanyadapsu
shuddhavadhena va |
yad va.api pratisamskuryad
dapyastuttamasahasam ||
9.280
koshöhagarayudhagaradevatagarabhedakan
|
hastyashvarathahartrimshca
hanyadevavicarayan ||
9.281
yastu purvanivishöasya tadagasyodakam
haret |
agamam va.apyapam bhindyat sa dapyah
purvasahasam ||
9.282
samutshrijed rajamarge
yastvamedhyamanapadi |
sa dvau karshapanau dadyadamedhyam
cashu shodhayet ||
9.283
apadgato.atha va vriddha garbhini
bala eva va |
paribhashanamarhanti tacca
shodhyamiti sthitih ||
9.284
cikitsakanam sarvesham
mithyapracaratam damah |
amanusheshu prathamo manusheshu tu
madhyamah ||
9.285
sankramadhvajayashöinam pratimanam ca
bhedakah |
pratikuryacca tat sarvam panca
dadyatshatani ca ||
9.286
adushitanam dravyanam dushane bhedane
tatha |
maninamapavedhe ca dandah
prathamasahasah ||
9.287
samairhi vishamam yastu cared vai
mulyato.api va |
samapnuyad damam purvam naro
madhyamameva va ||
9.288
bandhanani ca sarvani raja marge
niveshayet |
duhkhita yatra drishyeran vikritah
papakarinah ||
9.289
prakarasya ca bhettaram parikhanam ca
purakam |
dvaranam caiva bhanktaram kshiprameva
pravasayet ||
9.290
abhicareshu sarveshu kartavyo
dvishato damah |
mulakarmani canapteh krityasu
vividhasu ca ||
9.291
abijavikrayi caiva bijotkrishöa
tathaiva ca |
maryadabhedakashcaiva vikritam
prapnuyad vadham ||
9.292
sarvakanöakapapishöham hemakaram tu
parthivah |
pravartamanamanyaye chedayetlavashah
kshuraih ||
9.293
sitadravyapaharane
shastranamaushadhasya ca |
kalamasadya karyam ca raja dandam
prakalpayet ||
9.294
svamya.amatyau puram rashöram
koshadandau suhrit tatha |
sapta prakritayo hyetah saptangam
rajyamucyate ||
9.295
saptanam prakritinam tu rajyasyasam
yathakramam |
purvam purvam gurutaram janiyad
vyasanam mahat ||
9.296
saptangasyaiha rajyasya vishöabdhasya
tridandavat |
anyonyagunavaisheshyatna kim
cidatiricyate ||
9.297
teshu teshu tu krityeshu tat tadangam
vishishyate |
yena yat sadhyate karyam tat tasmimshreshöhamucyate
||
9.298
carenotsahayogena kriyayaiva ca
karmanam |
svashaktim parashaktim ca nityam
vidyanmahipatih ||
9.299
pidanani ca sarvani vyasanani
tathaiva ca |
arabheta tatah karyam sancintya
gurulaghavam ||
9.300
arabhetaiva karmani shrantah shrantah
punah punah |
karmanyarabhamanam hi purusham
shrirnishevate ||
9.301
kritam tretayugam caiva dvaparam
kalireva ca |
rajno vrittani sarvani raja hi
yugamucyate ||
9.302
kalih prasupto bhavati sa jagrad
dvaparam yugam |
karmasvabhyudyatastreta vicaramstu
kritam yugam ||
9.303
indrasyarkasya vayoshca yamasya
varunasya ca |
candrasyagneh prithivyashca
tejovrittam nripashcaret ||
9.304
varshikamshcaturo masan
yathendro.abhipravarshati |
tatha.abhivarshet svam rashöram kamairindravratam
caran ||
9.305
ashöau masan yatha.adityastoyam
harati rashmibhih |
tatha haret karam
rashöratnityamarkavratam hi tat ||
9.306
pravishya sarvabhutani yatha carati
marutah |
tatha caraih praveshöavyam vratametad
hi marutam ||
9.307
yatha yamah priyadveshyau prapte kale
niyacchati |
tatha rajna niyantavyah prajastad hi
yamavratam ||
9.308
varunena yatha pashairbaddha
evabhidrishyate |
tatha papannigrihniyad vratametad hi
varunam ||
9.309
paripurnam yatha candram drishöva
hrishyanti manavah |
tatha prakritayo yasmin sa
candravratiko nripah ||
9.310
pratapayuktastejasvi nityam syat
papakarmasu |
dushöasamantahimsrashca tadagneyam
vratam smritam ||
9.311
yatha sarvani bhutani dhara dharayate
samam |
tatha sarvani bhutani bibhratah parthivam
vratam ||
9.312
etairupayairanyaishca yukto
nityamatandritah |
stenan raja nigrihniyat svarashöre
para eva ca ||
9.313
paramapyapadam prapto brahmananna
prakopayet |
te hyenam kupita hanyuh sadyah
sabalavahanam ||
9.314
yaih kritah
sarvabhakshyo.agnirapeyashca mahodadhih |
kshayi capyayitah somah ko na nashyet
prakopya tan ||
9.315
lokananyan shrijeyurye lokapalamshca
kopitah |
devan kuryuradevamshca kah
kshinvamstan samridhnuyat ||
9.316
yanupashritya tishöhanti loka devashca
sarvada |
brahma caiva dhanam yesham ko himsyat
tanjijivishuh ||
9.317
avidvamshcaiva vidvamshca brahmano
daivatam mahat |
pranitashcapranitashca
yatha.agnirdaivatam mahat ||
9.318
shmashaneshvapi tejasvi pavako naiva
dushyati |
huyamanashca yajneshu bhuya
evabhivardhate ||
9.319
evam yadyapyanishöeshu vartante
sarvakarmasu |
sarvatha brahmanah pujyah paramam
daivatam hi tat ||
9.320
kshatrasyatipravriddhasya brahmanan
prati sarvashah |
brahmaiva samniyantri syat kshatram
hi brahmasambhavam ||
9.321
adbhyo.agnirbrahmatah kshatramashmano
lohamutthitam |
tesham sarvatragam tejah svasu
yonishu shamyati ||
9.322
nabrahma kshatram ridhnoti nakshatram
brahma vardhate |
brahma kshatram ca sampriktamiha
camutra vardhate ||
9.323
dattva dhanam tu viprebhyah
sarvadandasamutthitam |
putre rajyam samashrijya kurvita
prayanam rane ||
9.324
evam caran sada yukto rajadharmeshu
parthivah |
hiteshu caiva lokasya sarvan
bhrityanniyojayet ||
9.325
esho.akhilah karmavidhirukto rajnah
sanatanah |
imam karmavidhim vidyat kramasho
vaishyashudrayoh ||
9.326
vaishyastu kritasamskarah kritva
daraparigraham |
vartayam nityayuktah syat pashunam
caiva rakshane ||
9.327
prajapatirhi vaishyaya shrishöva
paridade pashun |
brahmanaya ca rajne ca sarvah paridade
prajah ||
9.328
na ca vaishyasya kamah syanna
raksheyam pashuniti |
vaishye cecchati nanyena rakshitavyah
katham cana ||
9.329
manimuktapravalanam lohanam
tantavasya ca |
gandhanam ca rasanam ca
vidyadarghabalabalam ||
9.330
bijanamuptivid ca syat kshetradoshagunasya
ca |
manayogam ca janiyat tulayogamshca
sarvashah ||
9.331
sarasaram ca bhandanam deshanam ca
gunagunan |
labhalabham ca panyanam pashunam
parivardhanam ||
9.332
bhrityanam ca bhritim vidyad
bhashashca vividha nrinam |
dravyanam sthanayogamshca
krayavikrayameva ca ||
9.333
dharmena ca dravyavriddhavatishöhed
yatnamuttamam |
dadyacca sarvabhutanamannameva
prayatnatah ||
9.334
vipranam vedavidusham grihasthanam
yashasvinam |
shushrushaiva tu shudrasya dharmo
naishreyasah parah ||
9.335
shucirutkrishöashushrushurmriduvaganahankritah
|
brahmanadyashrayo nityamutkrishöam jatimashnute ||
9.336
esho.anapadi varnanamuktah
karmavidhih shubhah |
apadyapi hi yastesham
kramashastannibodhata ||
adhyaya 10
10.01
adhiyiramstrayo varnah svakarmastha
dvijatayah |
prabruyad brahmanastvesham netaraviti
nishcayah ||
10.02
sarvesham brahmano vidyad
vrittyupayan yathavidhi |
prabruyaditarebhyashca svayam caiva
tatha bhavet ||
10.03
vaisheshyat
prakritishraishöhyanniyamasya ca dharanat |
samskarasya visheshacca varnanam
brahmanah prabhuh ||
10.04
brahmanah kshatriyo vaishyastrayo
varna dvijatayah |
caturtha ekajatistu shudro nasti tu
pancamah ||
10.05
sarvavarneshu tulyasu
patnishvakshatayonishu |
anulomyena sambhuta jatya jneyasta
eva te ||
10.06
strishvanantarajatasu
dvijairutpaditan sutan |
sadrishaneva
tanahurmatridoshavigarhitan ||
10.07
anantarasu jatanam vidhiresha
sanatanah |
dvyekantarasu jatanam dharmyam
vidyadimam vidhim ||
10.08
brahmanad vaishyakanyayamambashöho
nama jayate |
nishadah shudrakanyayam yah parashava
ucyate ||
10.09
kshatriyatshudrakanyayam
kruracaraviharavan |
kshatrashudravapurjanturugro nama
prajayate ||
10.10
viprasya trishu varneshu
nripatervarnayordvayoh |
vaishyasya varne caikasmin
shadete.apasadah smritah ||
10.11
kshatriyad viprakanyayam suto bhavati
jatitah |
vaishyan magadhavaidehau
rajavipranganasutau ||
10.12
shudradayogavah kshatta
candalashcadhamo nrinam |
vaishyarajanyaviprasu jayante
varnasankarah ||
10.13
ekantare tvanulomyadambashöhograu
yatha smritau |
kshattrivaidehakau tadvat
pratilomye.api janmani ||
10.14
putra ye.anantarastrijah kramenokta
dvijanmanam |
tananantaranamnastu matridoshat
pracakshate ||
10.15
brahmanadugrakanyayamavrito nama
jayate |
abhiro.ambashöhakanyayamayogavyam tu
dhigvanah ||
10.16
ayogavashca kshatta ca
candalashcadhamo nrinam |
pratilomyena jayante
shudradapasadastrayah ||
10.17
vaishyan magadhavaidehau kshatriyat
suta eva tu |
pratipamete jayante
pare.apyapasadastrayah ||
10.18
jato nishadatshudrayam jatya bhavati
pukkasah |
shudraj jato nishadyam tu sa vai
kukkuöakah smritah ||
10.19
kshatturjatastathograyam shvapaka iti
kirtyate |
vaidehakena tvambashöhyamutpanno vena
ucyate ||
10.20
dvijatayah savarnasu
janayantyavratamstu yan |
tan savitriparibhrashöan vratyaniti
vinirdishet ||
10.21
vratyat tu jayate viprat papatma bhurjakanöakah |
avantyavaöadhanau ca pushpadhah
shaikha eva ca ||
10.22
jhallo mallashca rajanyad
vratyatnicchivireva ca |
naöashca karanashcaiva khaso dravida
eva ca ||
10.23
vaishyat tu jayate vratyat
sudhanva.acarya eva ca |
karushashca vijanma ca maitrah
satvata eva ca ||
10.24
vyabhicarena varnanamavedyavedanena
ca |
svakarmanam ca tyagena jayante
varnasankarah ||
10.25
sankirnayonayo ye tu
pratilomanulomajah |
anyonyavyatishaktashca tan
pravakshyamyasheshatah ||
10.26
suto vaidehakashcaiva candalashca
naradhamah |
magadhah tatha.ayogava eva ca kshatrajatishca ??||
10.27
ete shaö sadrishan varnanjanayanti
svayonishu |
matrijatyam prasuyante pravarasu ca
yonishu ||
10.28
yatha trayanam varnanam
dvayoratma.asya jayate |
anantaryat svayonyam tu tatha
bahyeshvapi kramat ||
10.29
te capi bahyan
subahumstato.apyadhikadushitan |
parasparasya dareshu janayanti
vigarhitan ||
10.30
yathaiva shudro brahmanyam bahyam
jantum prasuyate |
tatha bahyataram bahyashcaturvarnye
prasuyate ||
10.31
pratikulam vartamana bahya bahyataran
punah |
hina hinan prasuyante varnan
pancadashaiva tu ||
10.32
prasadhanopacarajnamadasam
dasajivanam |
sairindhram vaguravrittim sute
dasyurayogave ||
10.33
maitreyakam tu vaideho madhukam
samprasuyate |
nrin prashamsatyajasram yo
ghanöatado.arunodaye ||
10.34
nishado margavam sute dasam
naukarmajivinam |
kaivartamiti yam
prahuraryavartanivasinah ||
10.35
mritavastrabhritsvanarishu
garhitannashanasu ca |
bhavantyayogavishvete jatihinah
prithak trayah ||
10.36
karavaro nishadat tu carmakarah
prasuyate |
vaidehikadandhramedau
bahirgramapratishrayau ||
10.37
candalat
pandusopakastvaksaravyavaharavan |
ahindiko nishadena vaidehyameva
jayate ||
10.38
candalena tu sopako
mulavyasanavrittiman |
pukkasyam jayate papah sada
sajjanagarhitah ||
10.39
nishadastri tu candalat
putramantyavasayinam |
shmashanagocaram sute bahyanamapi
garhitam ||
10.40
sankare jatayastvetah
pitrimatripradarshitah |
pracchanna va prakasha va veditavyah
svakarmabhih ||
10.41
svajatijanantarajah shaö suta
dvijadharminah |
shudranam tu sadharmanah
sarve.apadhvamsajah smritah ||
10.42
tapobijaprabhavaistu te gacchanti
yuge yuge |
utkarsham capakarsham ca
manushyeshviha janmatah ||
10.43
shanakaistu kriyalopadimah
kshatriyajatayah |
vrishalatvam gata loke
brahmanadarshanena ca ||
10.44
paundrakashcaudradravidah kamboja yavanah shakah |
paradapahlavashcinah kirata daradah
khashah ||
10.45
mukhabahurupadjanam ya loke jatayo
bahih |
mlecchavacashcaryavacah sarve te
dasyavah smritah ||
10.46
ye dvijanamapasada ye capadhvamsajah
smritah |
te ninditairvartayeyurdvijanameva
karmabhih ||
10.47
sutanamashvasarathyamambashöhanam
cikitsanam |
vaidehakanam strikaryam magadhanam
vanikpathah ||
10.48
matsyaghato nishadanam
tvashöistvayogavasya ca |
medandhracuncumadgunamaranyapashuhimsanam
||
10.49
kshattryugrapukkasanam tu
bilaukovadhabandhanam |
dhigvananam carmakaryam venanam
bhandavadanam ||
10.50
caityadrumashmashaneshu
shaileshupavaneshu ca |
vaseyurete vijnata vartayantah
svakarmabhih ||
10.51
candalashvapacanam tu bahirgramat
pratishrayah |
apapatrashca kartavya dhanamesham
shvagardabham ||
10.52
vasamsi mritacailani bhinnabhandeshu
bhojanam |
karshnayasamalankarah parivrajya ca
nityashah ||
10.53
na taih samayamanvicchet purusho
dharmamacaran |
vyavaharo mithastesham vivahah
sadrishaih saha ||
10.54
annamesham paradhinam deyam syad
bhinnabhajane |
ratrau na vicareyuste grameshu
nagareshu ca ||
10.55
diva careyuh karyartham cihnita
rajashasanaih |
abandhavam shavam caiva nirhareyuriti
sthitih ||
10.56
vadhyamshca hanyuh satatam
yathashastram nripajnaya |
vadhyavasamsi grihniyuh
shayyashcabharanani ca ||
10.57
varnapetamavijnatam naram
kalushayonijam |
aryarupamivanaryam karmabhih
svairvibhavayet ||
10.58
anaryata nishöhurata krurata
nishkriyatmata |
purusham vyanjayantiha loke
kalushayonijam ||
10.59
pitryam va bhajate shilam
maturvobhayameva va |
na katham cana duryonih prakritim
svam niyacchati ||
10.60
kule mukhye.api jatasya yasya syad
yonisankarah |
samshrayatyeva tatshilam
naro.alpamapi va bahu ||
10.61
yatra tvete paridhvamsaj jayante
varnadushakah |
rashörikaih saha tad rashöram
kshiprameva vinashyati ||
10.62
brahmanarthe gavarthe va dehatyago.anupaskritah
|
stribalabhyupapattau ca bahyanam
siddhikaranam ||
10.63
ahimsa satyamasteyam
shaucamindriyanigrahah |
etam samasikam dharmam
caturvarnye.abravin manuh ||
10.64
shudrayam brahmanaj jatah shreyasa
cet prajayate |
ashreyan shreyasim jatim gacchatya
saptamad yugat ||
10.65
shudro brahmanatameti brahmanashcaiti
shudratam |
kshatriyaj jatamevam tu vidyad
vaishyat tathaiva ca ||
10.66
anaryayam samutpanno brahmanat tu
yadricchaya |
brahmanyamapyanaryat tu shreyastvam
kveti ced bhavet||
10.67
jato naryamanaryayamaryadaryo bhaved
gunaih |
jato.apyanaryadaryayamanarya iti
nishcayah ||
10.68
tavubhavapyasamskaryaviti dharmo
vyavasthitah |
vaigunyaj janmanah purva uttarah
pratilomatah ||
10.69
subijam caiva sukshetre jatam
sampadyate yatha |
tatha.aryaj jata aryayam sarvam
samskaramarhati ||
10.70
bijameke prashamsanti kshetramanye
manishinah |
bijakshetre tathaivanye tatraiyam tu
vyavasthitih ||
10.71
akshetre bijamutshrishöamantaraiva
vinashyati |
abijakamapi kshetram kevalam
sthandilam bhavet ||
10.72
yasmad bijaprabhavena tiryagja
rishayo.abhavan |
pujitashca prashastashca tasmad bijam
prashasyate ||
10.73
anaryamaryakarmanamaryam
canaryakarminam |
sampradharyabravid dhata na samau
nasamaviti ||
10.74
brahmana brahmayonistha ye
svakarmanyavasthitah |
te samyagupajiveyuh shaö karmani
yathakramam ||
10.75
adhyapanamadhyayanam yajanam yajanam
tatha |
danam pratigrahashcaiva shaö
karmanyagrajanmanah ||
10.76
shanëam tu karmaëamasya triëi karmaëi
jivika |
yajanadhyapane caiva vishuddhacca
pratigrahah ||
10.77
trayo dharma nivartante brahmaëat
kshatriyam prati |
adhyapanam yajanam ca tritiyashca
pratigrahah ||
10.78
vaishyam prati tathaivaite
nivarteranniti sthitih |
na tau prati hi tan dharman manuraha
prajapatih ||
10.79
shastrastrabhrittvam kshatrasya
vaëikpashukrishirvishah |
ajivanartham dharmastu
danamadhyayanam yajih ||
10.80
vedabhyaso brahmaëasya kshatriyasya
ca rakshaëam |
vartakarmaiva vaishyasya vishishöani
svakarmasu ||
10.81
ajivamstu yathoktena brahmaëah svena
karmaëa |
jivet kshatriyadharmeëa sa hyasya
pratyanantarah ||
10.82
ubhabhyamapyajivamstu katham syaditi
ced bhavet |
krishigorakshamasthaya jived
vaishyasya jivikam ||
10.83
vaishyavrittya.api jivamstu brahmaëah
kshatriyo.api va |
himsaprayam paradhinam krishim
yatnena varjayet ||
10.84
krishim sadhuiti manyante sa vrittih
sadvigarhitah |
bhumim bhumishayamshcaiva hanti
kashöhamayomukham ||
10.85
idam tu vrittivaikalyat tyajato
dharmanaipuëam |
viöpaëyamuddhritoddharam vikreyam
vittavardhanam ||
10.86
sarvan rasanapoheta kritannam ca
tilaih saha |
ashmano lavaëam caiva pashavo ye ca
manushah ||
10.87
sarvam ca tantavam raktam
shaëakshaumavikani ca |
api cet syuraraktani phalamule
tathaushadhih ||
10.88
apah shastram visham mamsam somam
gandhamshca sarvashah |
kshiram kshaudram dadhi ghritam
tailam madhu gudam kushan ||
10.89
araëyamshca pashun sarvan
damshöriëashca vayamsi ca |
madyam nilim ca laksham ca
sarvamshcaikashaphamstatha ||
10.90
kamamutpadya krishyam tu svayameva
krishivalah |
vikriëita tilamshudran
dharmarthamacirasthitan ||
10.91
bhojanabhyanjanad danad yadanyat
kurute tilaih |
krimibhutah shvavishöhayam pitribhih
saha majjati ||
10.92
sadyah patati mamsena lakshaya lavaëena
ca |
tryaheëa shudro bhavati brahmaëah
kshiravikrayat ||
10.93
itaresham tu paëyanam vikrayadiha
kamatah |
brahmaëah saptaratreëa vaishyabhavam
niyacchati ||
10.94
rasa rasairnimatavya na tveva lavaëam
rasaih |
kritannam ca kritannena tila dhanyena tatsamah ||
10.95
jivedetena rajanyah sarveëapyanayam
gatah |
na tveva jyayamsim vrittimabhimanyeta
karhi cit ||
10.96
yo lobhadadhamo jatya
jivedutkrishöakarmabhih |
tam raja nirdhanam kritva kshiprameva
pravasayet ||
10.97
varam svadharmo viguëo na parakyah
svanushöhitah |
paradharmeëa jivan hi sadyah patati
jatitah ||
10.98
vaishyo.ajivan svadharmeëa
shudravrittya.api vartayet |
anacarannakaryaëi nivarteta ca
shaktiman ||
10.99
ashaknuvamstu shushrusham shudrah
kartum dvijanmanam |
putradaratyayam prapto jivet
karukakarmabhih ||
10.100
yaih karmabhih pracaritaih
shushrushyante dvijatayah |
tani karukakarmaëi shilpani vividhani
ca ||
10.101
vaishyavrittimanatishöhan brahmaëah
sve pathi sthitah |
avrittikarshitah sidannimam dharmam samacaret
||
10.102
sarvatah pratigrihëiyad
brahmaëastvanayam gatah |
pavitram dushyatityetad dharmato
nopapadyate ||
10.103
nadhyapanad yajanad va garhitad va
pratigrahat |
dosho bhavati vipraëam jvalanambusama
hi te ||
10.104
jivitatyayamapanno yo.annamatti
tatastatah |
akashamiva pankena na sa papena
lipyate ||
10.105
ajigartah sutam hantumupasarpad
bubhukshitah |
na calipyata papena
kshutpratikaramacaran ||
10.106
shvamamsamicchanarto.attum
dharmadharmavicakshaëah |
praëanam parirakshartham vamadevo na
liptavan ||
10.107
bharadvajah kshudhartastu saputro
vijane vane |
bahvirgah pratijagraha vridhostakshëo
mahatapah ||
10.108
kshudhartashcattumabhyagad
vishvamitrah shvajaghanim |
caëdalahastadadaya
dharmadharmavicakshaëah ||
10.109
pratigrahad yajanad va
tathaivadhyapanadapi |
pratigrahah pratyavarah pretya
viprasya garhitah ||
10.110
yajanadhyapane nityam kriyete
samskritatmanam |
pratigrahastu kriyate
shudradapyantyajanmanah ||
10.111
japahomairapetyeno yajanadhyapanaih
kritam |
pratigrahanimittam tu tyagena
tapasaiva ca ||
10.112
shilaunchamapyadadita vipro.ajivan
yatastatah |
pratigrahat shilah
shreyamstato.apyunchah prashasyate ||
10.113
sidadbhih kupyamicchadbhirdhane va
prithivipatih |
yacyah syat
snatakairviprairaditsamstyagamarhati ||
10.114
akritam ca kritat kshetrad
gaurajavikameva ca |
hiraëyam dhanyamannam ca purvam
purvamadoshavat ||
10.115
sapta vittagama dharmya dayo labhah
krayo jayah |
prayogah karmayogashca satpratigraha
eva ca ||
10.116
vidya shilpam bhritih seva gorakshyam
vipaëih krishih |
dhritirbhaiksham kusidam ca dasha
jivanahetavah ||
10.117
brahmaëah kshatriyo va.api vriddhim
naiva prayojayet |
kamam tu khalu dharmartham dadyat
papiyase.alpikam ||
10.118
caturthamadadano.api kshatriyo
bhagamapadi |
praja rakshan param shaktya kilbishat
pratimucyate ||
10.119
svadharmo vijayastasya nahave syat
paranmukhah |
shastreëa vaishyan rakshitva
dharmyamaharayed balim ||
10.120
dhanye.ashöamam visham shulkam vimsham
karshapaëavaram |
karmopakaraëah shudrah karavah
shilpinastatha ||
10.121
shudrastu vrittimakankshan
kshatramaradhayed yadi |
dhaninam va.apyuparadhya vaishyam
shudro jijivishet ||
10.122
svargarthamubhayartham va
vipranaradhayet tu sah |
jatabrahmaëashabdasya sa hyasya
kritakrityata ||
10.123
viprasevaiva shudrasya vishishöam
karma kirtyate |
yadato.anyad hi kurute tad
bhavatyasya nishphalam ||
10.124
prakalpya tasya tairvrittih
svakuöumbad yatharhatah |
shaktim cavekshya dakshyam ca
bhrityanam ca parigraham ||
10.125
ucchishöamannam datavyam jirëani
vasanani ca |
pulakashcaiva dhanyanam jirëashcaiva
paricchadah ||
10.126
na shudre patakam kim cinna ca
samskaramarhati |
nasyadhikaro dharme.asti na dharmat
pratishedhanam ||
10.127
dharmaipsavastu dharmajnah satam
vrittamanushöhitah |
mantravarjyam na dushyanti prashamsam
prapnuvanti ca ||
10.128
yatha yatha hi
sadvrittamatishöhatyanasuyakah |
tatha tathaimam camum ca lokam
prapnotyaninditah ||
10.129
shaktenapi hi shudreëa na karyo
dhanasancayah |
shudro hi dhanamasadya brahmaëaneva
badhate ||
10.130
ete caturëam varëanamapaddharmah
prakirtitah |
yan samyaganutishöhanto vrajanti
paramam gatim ||
10.131
esha dharmavidhih kritsnashcaturvarëyasya
kirtitah |
atah param pravakshyami
prayashcittavidhim shubham ||
adhyaya 11
11.01
santanikam yakshyamaëamadhvagam
sarvavedasam |
gurvartham pitrimatryartham
svadhyayarthyupatapinah ||
11.02
na vai tan snatakan vidyad brahmaëan
dharmabhikshukan |
nihsvebhyo deyametebhyo danam
vidyavisheshatah ||
11.03
etebhyo hi dvijagryebhyo deyamannam
sadakshiëam |
itarebhyo bahirvedi kritannam
deyamucyate ||
11.04
sarvaratnani raja tu yatharham
pratipadayet |
brahmaëan vedavidusho yajnartham
caiva dakshiëam ||
11.05
kritadaro.aparan daran bhikshitva
yo.adhigacchati |
ratimatram phalam tasya dravyadatustu
samtatih ||
11.06
dhanani tu yathashakti vipreshu
pratipadayet |
vedavitsu vivikteshu pretya svargam
samashnute ||
11.07
yasya traivarshikam bhaktam paryaptam
bhrityavrittaye |
adhikam va.api vidyeta sa somam
patumarhati ||
11.08
atah svalpiyasi dravye yah somam
pibati dvijah |
sa pitasomapurvo.api na tasyapnoti
tatphalam ||
11.09
shaktah parajane data svajane
duhkhajivini |
madhvapato vishasvadah sa
dharmapratirupakah ||
11.10
bhrityanamuparodhena yat
karotyaurdhvadehikam |
tad bhavatyasukhaudarkam jivatashca
mritasya ca ||
11.11
yajnashcet pratiruddhah
syadekenangena yajvanah |
brahmaëasya visheshena dharmike sati
rajani ||
11.12
yo vaishyah syad
bahupashurhinakraturasomapah |
kuöumbat tasya tad dravyamahared
yajnasiddhaye ||
11.13
aharet triëi va dve va kamam
shudrasya veshmanah |
na hi shudrasya yajneshu kashcidasti
parigrahah ||
11.14
yo.anahitagnih shatagurayajva ca
sahasraguh |
tayorapi kuöumbabhyamaharedavicarayan
||
11.15
adananityaccadaturaharedaprayacchatah
|
tatha yasho.asya prathate
dharmashcaiva pravardhate ||
11.16
tathaiva saptame bhakte bhaktani
shadanashnata |
ashvastanavidhanena hartavyam
hinakarmaëah ||
11.17
khalat kshetradagarad va yato
va.apyupalabhyate |
akhyatavyam tu tat tasmai pricchate
yadi pricchati ||
11.18
brahmaëasvam na hartavyam kshatriyeëa
kada cana |
dasyunishkriyayostu svamajivan
hartumarhati ||
11.19
yo.asadhubhyo.arthamadaya sadhubhyah
samprayacchati |
sa kritva plavamatmanam samtarayati
tavubhau ||
11.20
yad dhanam yajnashilanam devasvam tad
vidurbudhah |
ayajvanam tu yad vittamasurasvam
taducyate ||
11.21
na tasmin dharayed daëdam dharmikah
prithivipatih |
kshatriyasya hi balishyad brahmaëah
sidati kshudha ||
11.22
tasya bhrityajanam jnatva svakuöumban
mahipatih |
shrutashile ca vijnaya vrittim
dharmyam prakalpayet ||
11.23
kalpayitva.asya vrittim ca
rakshedenam samantatah |
raja hi dharmashadbhagam tasmat
prapnoti rakshitat ||
11.24
na yajnartham dhanam shudrad vipro
bhiksheta karhi cit |
yajamano hi bhikshitva caëdalah
pretya jayate ||
11.25
yajnarthamartham bhikshitva yo na
sarvam prayacchati |
sa yati bhasatam viprah kakatam va
shatam samah ||
11.26
devasvam brahmaëasvam va
lobhenopahinasti yah |
sa papatma pare loke
gridhraucchishöena jivati ||
11.27
ishöim vaishvanarim nityam
nirvapedabdaparyaye |
klptanam pashusomanam
nishkrityarthamasambhave ||
11.28
apatkalpena yo dharmam kurute.anapadi
dvijah |
sa napnoti phalam tasya paratreti
vicaritam ||
11.29
vishvaishca devaih sadhyaishca
brahmaëaishca maharshibhih |
apatsu maraëad bhitairvidheh
pratinidhih kritah ||
11.30
prabhuh prathamakalpasya
yo.anukalpena vartate |
na samparayikam tasya durmatervidyate
phalam ||
11.31
na brahmaëo vedayeta kimcid rajani
dharmavit |
svaviryeëaiva tamshishyan
manavanapakariëah ||
11.32
svaviryad rajaviryacca svaviryam
balavattaram |
tasmat svenaiva viryeëa
nigrihëiyadarin dvijah ||
11.33
shrutiratharvangirasih
kuryadityavicarayan |
vakshastram vai brahmaëasya tena
hanyadarin dvijah ||
11.34
kshatriyo bahuviryeëa
taredapadamatmanah |
dhanena vaishyashudrau tu
japahomairdvijottamah ||
11.35
vidhata shasita vakta maitro brahmaëa
ucyate |
tasmai nakushalam bruyanna shushkam
giramirayet ||
11.36
na vai kanya na yuvatirnalpavidyo na
balishah |
hota syadagnihotrasya narto
nasamskritastatha ||
11.37
narake hi patantyete juhvantah sa ca
yasya tat |
tasmad vaitanakushalo hota syad
vedaparagah ||
11.38
prajapatyamadattva.ashvamagnyadheyasya
dakshiëam |
anahitagnirbhavati brahmaëo vibhave
sati ||
11.39
puëyanyanyani kurvita shraddadhano
jitendriyah |
na tvalpadakshiëairyajnairyajeteha
katham cana ||
11.40
indriyaëi yashah svargamayuh kirtim
prajah pashun |
hantyalpadakshiëo
yajnastasmannalpadhano yajet ||
11.41
agnihotryapavidhyagnin brahmaëah
kamakaratah |
candrayaëam caren masam
virahatyasamam hi tat ||
11.42
ye
shudradadhigamyarthamagnihotramupasate |
ritvijaste hi shudraëam brahmavadishu
garhitah ||
11.43
tesham satatamajnanam
vrishalagnyupasevinam |
pada mastakamakramya data durgaëi
samtaret ||
11.44
akurvan vihitam karma ninditam ca
samacaran |
prasaktashcaindriyartheshu
prayashcittiyate narah ||
11.45
akamatah krite pape prayashcittam
vidurbudhah |
kamakarakrite.apyahureke
shrutinidarshanat ||
11.46
akamatah kritam papam vedabhyasena
shudhyati |
kamatastu kritam mohat prayashcittaih
prithagvidhaih ||
11.47
prayashcittiyatam prapya daivat
purvakritena va |
na samsargam vrajet sadbhih
prayashcitte.akrite dvijah ||
11.48
iha dushcaritaih ke cit ke cit
purvakritaistatha |
prapnuvanti duratmano nara
rupaviparyayam ||
11.49
suvarëacaurah kaunakhyam surapah
shyavadantatam |
brahmaha kshayarogitvam daushcarmyam
gurutalpagah ||
11.50
pishunah pautinasikyam sucakah
putivaktratam |
dhanyacauro.angahinatvamatiraikyam tu
mishrakah ||
11.51
annaharta.amayavitvam maukyam
vagapaharakah |
vastrapaharakah shvaitryam
pangutamashvaharakah ||
11.52
evam karmavishesheëa jayante
sadvigarhitah |
jadamukandhabadhira
vikritakritayastatha ||
11.53
caritavyamato nityam prayashcittam
vishuddhaye |
nindyairhi lakshaëairyukta
jayante.anishkritenasah ||
11.54
brahmahatya surapanam steyam
gurvanganagamah |
mahanti patakanyahuh samsargashcapi
taih saha ||
11.55
anritam ca samutkarshe rajagami ca
paishunam |
guroshcalikanirbandhah samani
brahmahatyaya ||
11.56
brahmojjhata vedaninda kauöasakshyam
suhridvadhah |
garhitanadyayorjagdhih surapanasamani
shaö ||
11.57
nikshepasyapaharaëam
narashvarajatasya ca |
bhumivajramaëinam ca rukmasteyasamam
smritam ||
11.58
retahsekah svayonishu
kumarishvantyajasu ca |
sakhyuh putrasya ca strishu
gurutalpasamam viduh ||
11.59
govadho.ayajyasamyajyam
paradaryatmavikrayah |
gurumatripitrityagah svadhyayagnyoh
sutasya ca ||
11.60
parivittita.anuje.anudhe
parivedanameva ca |
tayordanam ca kanyayastayoreva ca
yajanam ||
11.61
kanyaya dushaëam caiva vardhushyam
vratalopanam |
tadagaramadaraëamapatyasya ca
vikrayah ||
11.62
vratyata bandhavatyago
bhrityadhyapanameva ca |
bhritya cadhyayanadanamapaëyanam ca
vikrayah ||
11.63
sarvakareshvadhikaro
mahayantrapravartanam |
himsaushadhinam stryajivo.abhicaro
mulakarma ca ||
11.64
indhanarthamashushkaëam
drumaëamavapatanam |
atmartham ca kriyarambho
ninditannadanam tatha ||
11.65
anahitagnita steyam riëanamanapakriya
|
asatshastradhigamanam kaushilavyasya
ca kriya ||
11.66
dhanyakupyapashusteyam
madyapastrinishevaëam |
strishudraviökshatravadho nastikyam
copapatakam ||
11.67
brahmaëasya rujah kritva ghratiraghreyamadyayoh |
jaihmyam ca maithunam pumsi
jatibhramshakaram smritam ||
11.68
kharashvoshöramrigaibhanamajavikavadhastatha
|
sankarikaraëam jneyam
minahimahishasya ca ||
11.69
ninditebhyo dhanadanam vaëijyam
shudrasevanam |
apatrikaraëam jneyamasatyasya ca
bhashaëam ||
11.70
krimikiöavayohatya
madyanugatabhojanam |
phaledhah.kusumasteyamadhairyam ca
malavaham ||
11.71
etanyenamsi sarvaëi yathoktani
prithak prithak |
yairyairvratairapohyante tani samyag
nibodhata ||
11.72
brahmaha dvadasha samah kuöim kritva
vane vaset |
bhaikshashyatmavishuddhyartham kritva
shavashiro dhvajam ||
11.73
lakshyam shastrabhritam va syad
vidushamicchaya.atmanah |
prasyedatmanamagnau va samiddhe
triravakshirah ||
11.74
yajeta va.ashvamedhena svarjita
gosavena va |
abhijidvishvajidbhyam va
trivrita.agnishöuta.api va ||
11.75
japan va.anyatamam vedam yojananam
shatam vrajet |
brahmahatyapanodaya
mitabhujniyatendriyah ||
11.76
sarvasvam vedavidushe
brahmaëayopapadayet |
dhanam hi jivanayalam griham va
saparicchadam ||
11.77
havishyabhug va.anusaret pratisrotah
sarasvatim |
japed va niyataharastrirvai vedasya
samhitam ||
11.78
kritavapano nivased gramante
govraje.api va |
ashrame vrikshamule va gobrahmaëahite
ratah ||
11.79
brahmaëarthe gavarthe va sadyah
praëan parityajet |
mucyate brahmahatyaya gopta
gorbrahmaëasya ca ||
11.80
trivaram pratiroddha va
sarvasvamavajitya va |
viprasya tannimitte va praëalabhe
vimucyate ||
11.81
evam dridhavrato nityam brahmacari
samahitah |
samapte dvadashe varshe brahmahatyam
vyapohati ||
11.82
shishöva va bhumidevanam
naradevasamagame |
svameno.avabhrithasnato hayamedhe
vimucyate ||
11.83
dharmasya brahmaëo mulamagram rajanya
ucyate |
tasmat samagame teshameno vikhyapya
shudhyati ||
11.84
brahmaëah sambhavenaiva devanamapi
daivatam |
pramaëam caiva lokasya brahmatraiva
hi karaëam ||
11.85
tesham vedavido bruyustrayo.apyenah
sunishkritim |
sa tesham pavanaya syat pavitra
vidusham hi vak ||
11.86
ato.anyatamamasthaya vidhim viprah
samahitah |
brahmahatyakritam papam
vyapohatyatmavattaya ||
11.87
hatva garbhamavijnatametadeva vratam
caret |
rajanyavaishyau caijanavatreyimeva ca
striyam ||
11.88
uktva caivanritam sakshye pratirudhya
gurum tatha |
apahritya ca nihkshepam kritva ca
strisuhritvadham ||
11.89
iyam vishuddhirudita pramapyakamato
dvijam |
kamato brahmaëavadhe nishkritirna
vidhiyate ||
11.90
suram pitva dvijo mohadagnivarëam
suram pibet |
taya sa kaye nirdagdhe mucyate
kilbishat tatah ||
11.91
gomutramagnivarëam va pibedudakameva
va |
payo ghritam va.a maraëad
goshakridrasameva va ||
11.92
kaëan va bhakshayedabdam piëyakam va
sakritnishi |
surapanapanuttyartham valavasa jaöi
dhvaji ||
11.93
sura vai malamannanam papma ca
malamucyate |
tasmad brahmaëarajanyau vaishyashca
na suram pibet ||
11.94
gaudi paishöi ca madhvi ca vijneya
trividha sura |
yathaivaika tatha sarva na patavya
dvijottamaih ||
11.95
yaksharakshah.pishacannam madyam
mamsam surasavam |
tad brahmaëena nattavyam
devanamashnata havih ||
11.96
amedhye va paten matto vaidikam
va.apyudaharet |
akaryamanyat kuryad va brahmaëo
madamohitah ||
11.97
yasya kayagatam brahma
madyenaplavyate sakrit |
tasya vyapaiti brahmaëyam shudratvam
ca sa gacchati ||
11.98
esha vicitrabhihita surapanasya
nishkritih |
ata urdhvam pravakshyami
suvarëasteyanishkritim ||
11.99
suvarëasteyakrid vipro rajanamabhigamya
tu |
svakarma khyapayan bruyatmam
bhavananushastviti ||
11.100
grihitva musalam raja sakridd hanyat
tu tam svayam |
vadhena shudhyati steno
brahmaëastapasaiva tu ||
11.101
tapasapanunutsustu suvarëasteyajam
malam |
ciravasa dvijo.araëye cared brahmahano
vratam ||
11.102
etairvratairapoheta papam steyakritam
dvijah |
gurustrigamaniyam tu
vratairebhirapanudet ||
11.103
gurutalpyabhibhashyainastapte
svapyadayomaye |
surmim jvalantim svashlishyen
mrityuna sa vishudhyati ||
11.104
svayam va shishëavrishaëavutkrityadhaya
canjalau |
naira{ri}tim dishamatishöheda
nipatadajihmagah ||
11.105
khaövangi ciravasa va shmashrulo
vijane vane |
prajapatyam caret kricchramabdamekam
samahitah ||
11.106
candrayaëam va trin
masanabhyasyenniyataindriyah |
havishyeëa yavagva va
gurutalpapanuttaye ||
11.107
etairvratairapoheyurmahapatakino
malam |
upapatakinastvevamebhirnanavidhairvrataih
||
11.108
upapatakasamyukto goghno masam yavan
pibet |
kritavapo vased goshöhe carmaëa tena
samvritah ||
11.109
caturthakalamashniyadaksharalavaëam
mitam |
gomutreëacaret snanam dvau masau
niyatendriyah ||
11.110
diva.anugacched gastastu
tishöhannurdhvam rajah pibet |
shushrushitva namaskritya ratrau
virasanam vaset ||
11.111
tishöhantishvanutishöhet tu vrajantishvapyanuvrajet
|
asinasu tatha.asino niyato
vitamatsarah ||
11.112
aturamabhishastam va
cauravyaghradibhirbhayaih |
patitam pankalagnam va sarvaupayaira
vimocayet ||
11.113
ushëe varshati shite va marute vati
va bhrisham |
na kurvitatmanastraëam gorakritva tu
shaktitah ||
11.114
atmano yadi va.anyesham grihe
kshetre.atha va khale |
bhakshayantim na kathayet pibantam
caiva vatsakam ||
11.115
anena vidhina yastu goghno
gamanugacchati |
sa gohatyakritam papam
tribhirmasairvyapohati ||
11.116
vrishabhaikadasha gashca dadyat
sucaritavratah |
avidyamane sarvasvam vedavidbhyo
nivedayet ||
11.117
etadeva vratam kuryurupapatakino
dvijah |
avakirëivarjyam shuddhyartham
candrayaëamathapi va ||
11.118
avakirëi tu kaëena gardabhena
catushpathe |
pakayajnavidhanena yajeta nira{ri}tim
nishi ||
11.119
hutva.agnau vidhivad homanantatashca
samityrica |
vatendraguruvahninam juhuyat
sarpisha.ahutih ||
11.120
kamato retasah sekam vratasthasya
dvijanmanah |
atikramam vratasyahurdharmajna
brahmavadinah ||
11.121
marutam puruhutam ca gurum pavakameva
ca |
caturo vratino.abhyeti brahmam
tejo.avakirëinah ||
11.122
etasminnenasi prapte vasitva
gardabhajinam |
saptagaramshcared bhaiksham svakarma
parikirtayan ||
11.123
tebhyo labdhena bhaiksheëa
vartayannekakalikam |
upasprishamstrishavaëam tvabdena sa
vishudhyati ||
11.124
jatibhramshakaram karma
kritva.anyatamamicchaya |
caret samtapanam kricchram
prajapatyamanicchaya ||
11.125
sankarapatrakrityasu masam
shodhanamaindavam |
malinikaraëiyeshu taptah syad
yavakaistryaham ||
11.126
turiyo brahmahatyayah kshatriyasya
vadhe smritah |
vaishye.ashöamamsho vrittasthe shudre
jneyastu shodashah ||
11.127
akamatastu rajanyam vinipatya
dvijottamah |
vrishabhaikasahasra ga dadyat
sucaritavratah ||
11.128
tryabdam cared va niyato jaöi
brahmahano vratam |
vasan duratare gramad
vrikshamulaniketanah ||
11.129
etadeva caredabdam prayashcittam
dvijottamah |
pramapya vaishyam vrittastham dadyaccaikashatam gavama ||
11.130
etadeva vratam kritsnam shaëmasamshudraha
caret )|
vrishabhekadasha va.api dadyad vipraya gah
sitah ||
11.131
marjaranakulau hatva casham
maëdukameva ca |
shvagodhaulukakakamshca
shudrahatyavratam caret ||
11.132
payah pibet triratram va yojanam
va.adhvano vrajet |
upasprishet sravantyam va suktam
va.aba.daivatam japet ||
11.133
abhrim karshëayasim dadyat sarpam
hatva dvijottamah |
palalabharakam shaëdhe saisakam
caikamashakam ||
11.134
ghritakumbham varahe tu tiladroëam tu
tittirau |
shuke dvihayanam vatsam krauncam
hatva trihayanam ||
11.135
hatva hamsam balakam ca bakam
barhiëameva ca |
vanaram shyenabhasau ca sparshayed
brahmaëaya gam ||
11.136
vaso dadyad hayam hatva panca nilan
vrishan gajam |
ajameshavanadvaham kharam hatvaikahayanam
||
11.137
kravyadamstu mrigan hatva dhenum
dadyat payasvinim |
akravyadan vatsatarimushöram hatva tu
krishëalam ||
11.138
jinakarmukabastavin prithag dadyad
vishuddhaye |
caturëamapi varëanam
narirhatva.anavasthitah ||
11.139
danena vadhanirëekam
sarpadinamashaknuvan |
ekaikashashcaret kricchram dvijah
papapanuttaye ||
11.140
asthimatam tu sattvanam sahasrasya
pramapaëe |
purëe canasyanasthnam tu
shudrahatyavratam caret ||
11.141
kim cideva tu vipraya
dadyadasthimatam vadhe |
anasthnam caiva himsayam praëayamena
shudhyati ||
11.142
phaladanam tu vrikshaëam chedane
japyamricshatam |
gulmavallilatanam ca pushpitanam ca
virudham ||
11.143
annadyajanam sattvanam rasajanam ca
sarvashah |
phalapushpodbhavanam ca ghritaprasho
vishodhanam ||
11.144
krishtajanamoshadhinam jatanam ca
svayam vane |
vrithalambhe.anugacched gam dinamekam
payovratah ||
11.145
etairvratairapohyam syadeno
himsasamudbhavam |
jnanajnanakritam kritsnam
shriëutanadyabhakshaëe ||
11.146
ajnanad varuëim pitva samskareëaiva
shudhyati |
matipurvamanirdeshyam praëantikamiti
sthitih ||
11.147
apah surabhajanastha
madyabhaëdasthitastatha |
pancaratram pibet pitva
shankhapushpishritam payah ||
11.148
sprishöva dattva ca madiram vidhivat
pratigrihya ca |
shudrocchishöashca pitva.apah
kushavari pibet tryaham ||
11.149
brahmaëastu surapasya gandhamaghraya
somapah |
praëanapsu trirayamya ghritam prashya
vishudhyati ||
11.150
ajnanat prashya viëmutram
surasamsprishöameva ca |
punah samskaramarhanti trayo varëa
dvijatayah ||
11.151
vapanam mekhala daëdo bhaikshacarya
vratani ca |
nivartante dvijatinam
punahsamskarakarmaëi ||
11.152
abhojyanam tu bhuktva.annam
strishudrocchishöameva ca |
{m11.152[151mca]/} jagdhva
mamsamabhakshyam ca saptaratram yavan pibet ||
11.153
shuktani ca kashayamshca pitva
medhyanyapi dvijah |
tavad bhavatyaprayato yavat tanna
vrajatyadhah ||
11.154
vidvarahakharoshöraëam gomayoh
kapikakayoh |
prashya mutrapurishaëi
dvijashcandrayaëam caret ||
11.155
shushkaëi bhuktva mamsani bhaumani
kavakani ca |
ajnatam caiva sunasthametadeva vratam
caret ||
11.156
kravyadasukaroshöraëam kukkuöanam ca
bhakshaëe |
narakakakharaëam ca taptakricchram
vishodhanam ||
11.157
masikannam tu yo.ashniyadasamavartako
dvijah |
sa triëyahanyupavasedekaham codake
vaset ||
11.158
brahmacari tu yo.ashniyan madhu
mamsam katham cana |
sa kritva prakritam kricchram
vratashesham samapayet ||
11.159
bidalakakakhucchishöam jagdhva
shvanakulasya ca |
keshakiöavapannam ca pibed
brahmasuvarcalam ||
11.160
abhojyamannam nattavyamatmanah
shuddhimicchata |
ajnanabhuktam tuttaryam shodhyam
va.apyashu shodhanaih ||
11.161
esho.anadyadanasyokto vratanam
vividho vidhih |
steyadoshapahartriëam vratanam
shruyatam vidhih ||
11.162
dhanyannadhanacauryaëi kritva kamad
dvijottamah |
svajatiyagrihadeva kricchrabdena
vishudhyati ||
11.163
manushyaëam tu haraëe striëam
kshetragrihasya ca |
kupavapijalanam ca
shuddhishcandrayaëam smritam ||
11.164
dravyaëamalpasaraëam steyam kritva.anyaveshmatah |
caret samtapanam kricchram
tanniryatyatmashuddhaye ||
11.165
bhakshyabhojyapaharaëe
yanashayya.a.asanasya ca |
pushpamulaphalanam ca pancagavyam
vishodhanam ||
11.166
triëakashöhadrumaëam ca shushkannasya
gudasya ca |
celacarmamishaëam ca triratram
syadabhojanam ||
11.167
maëimuktapravalanam tamrasya
rajatasya ca |
ayah.kamsyaupalanam ca dvadashaham
kaëannata ||
11.168
karpasakiöajorëanam
dvishaphekashaphasya ca |
pakshigandhaushadhinam ca
rajjvashcaiva tryaham payah ||
11.169
etairvratairapoheta papam steyakritam
dvijah |
agamyagamaniyam tu
vratairebhirapanudet ||
11.170
gurutalpavratam kuryad retah siktva
svayonishu |
sakhyuh putrasya ca strishu
kumarishvantyajasu ca ||
11.171
paitrisvaseyim bhaginim svashriyam
matureva ca |
matushca bhratustanayam gatva candrayaëam caret ||
11.172
etastisrastu bharyarthe nopayacchet
tu buddhiman |
jnatitvenanupeyastah patati
hyupayannadhah ||
11.173
amanushishu purusha udakyayamayonishu
|
retah siktva jale caiva kricchram
samtapanam caret ||
11.174
maithunam tu samasevya pumsi yoshiti
va dvijah |
goyane.apsu diva caiva savasah
snanamacaret ||
11.175
caëdalantyastriyo gatva bhuktva ca
pratigrihya ca |
patatyajnanato vipro jnanat samyam tu
gacchati ||
11.176
vipradushöam striyam bharta
nirundhyadekaveshmani |
yat pumsah paradareshu taccainam
carayed vratam ||
11.177
sa cet punah pradushyet tu
sadrishenopamantrita |
kricchram candrayaëam caiva tadasyah
pavanam smritam ||
11.178
yat karotyekaratreëa vrishalisevanad
dvijah |
tad bhaikshabhujjapannityam
tribhirvarshairvyapohati ||
11.179
esha papakritamukta caturëamapi
nishkritih |
patitaih samprayuktanamimah shriëuta
nishkritih ||
11.180
samvatsareëa patati patitena
sahacaran |
yajanadhyapanad yaunanna tu
yanasanashanat ||
11.181
yo yena patitenaisham samsargam yati
manavah |
sa tasyaiva vratam kuryat
tatsamsargavishuddhaye ||
11.182
patitasyodakam karyam
sapiëdairbandhavairbahih |
nindite.ahani sayahne
jnatirtviggurusamnidhau ||
11.183
dasi ghaöamapam purëam paryasyet
pretavat pada |
ahoratramupasirannashaucam bandhavaih
saha ||
11.184
nivarteramshca tasmat tu
sambhashaëasahasane |
dayadyasya pradanam ca yatra caiva hi
laukiki ||
11.185
jyeshöhata ca nivarteta
jyeshöhavapyam ca yad dhanam |
jyeshöhamsham prapnuyaccasya yaviyan
guëato.adhikah ||
11.186
prayashcitte tu carite
purëakumbhamapam navam |
tenaiva sardham prasyeyuh snatva
puëye jalashaye ||
11.187
sa tvapsu tam ghaöam prasya pravishya
bhavanam svakam |
sarvaëi jnatikaryaëi yathapurvam
samacaret ||
11.188
etadeva vidhim kuryad yoshitsu
patitasvapi |
vastrannapanam deyam tu vaseyushca
grihantike ||
11.189
enasvibhiranirëiktairnartham kim cit
sahacaret |
kritanirëejanamshcaiva na jugupseta
karhi cit ||
11.190
balaghnamshca kritaghnamshca
vishuddhanapi dharmatah |
sharaëagatahantrimshca
strihantrimshca na samvaset ||
11.191
yesham dvijanam savitri nanucyeta
yathavidhi |
tamshcarayitva trin kricchran
yathavidhyopanayayet ||
11.192
prayashcittam cikirshanti vikarmasthastu
ye dvijah |
brahmaëa ca
parityaktasteshamapyetadadishet ||
11.193
yad garhitenarjayanti karmaëa
brahmaëa dhanam |
tasyotsargeëa shudhyanti japyena
tapasaiva ca ||
11.194
japitva triëi savitryah sahasraëi
samahitah |
masam goshöhe payah pitva
mucyate.asatpratigrahat ||
11.195
upavasakrisham tam tu govrajat
punaragatam |
praëatam prati priccheyuh samyam
saumyaicchasiti kim ||
11.196
satyamuktva tu vipreshu vikired
yavasam gavam |
gobhih pravartite tirthe kuryustasya
parigraham ||
11.197
vratyanam yajanam kritva
pareshamantyakarma ca |
abhicaramahinam ca tribhih
kricchrairvyapohati ||
11.198
sharaëagatam parityajya vedam
viplavya ca dvijah |
samvatsaram yavaharastat
papamapasedhati ||
11.199
shvashrigalakharairdashöo gramyaih kravyadbhireva
ca |
narashvoshöravarahaishca praëayamena
shudhyati ||
11.200
shashöhannakalata masam samhitajapa
eva va |
homashca sakala nityamapanktyanam vishodhanam
||
11.201
ushörayanam samaruhya kharayanam tu
kamatah |
snatva tu vipro digvasah praëayamena
shudhyati ||
11.202
vina.adbhirapsu va.apyartah shariram
samnishevya ca |
sacailo bahiraplutya gamalabhya
vishudhyati ||
11.203
vedoditanam nityanam karmaëam
samatikrame |
snatakavratalope ca
prayashcittamabhojanam ||
11.204
hunkaram brahmaëasyoktva tvankaram ca
gariyasah |
snatva.anashnannahah sheshamabhivadya
prasadayet ||
11.205
tadayitva triëenapi kaëöhe va.abadhya
vasasa |
vivade va vinirjitya praëipatya
prasadayet ||
11.206
avagurya tvabdashatam
sahasramabhihatya ca |
jighamsaya brahmaëasya narakam
pratipadyate ||
11.207
shoëitam yavatah pamsun sangrihëati
mahitale |
tavantyabdasahasraëi tatkarta narake
vaset ||
11.208
avagurya caret kricchramatikricchram
nipatane |
kricchratikricchrau kurvita
viprasyotpadya shoëitam ||
11.209
anuktanishkritinam tu
papanamapanuttaye |
shaktim cavekshya papam ca
prayashcittam prakalpayet ||
11.210
yairabhyupayairenamsi manavo
vyapakarshati |
tan vo.abhyupayan vakshyami
devarshipitrisevitan ||
11.211
tryaham pratastryaham sayam
tryahamadyadayacitam |
tryaham param ca nashniyat
prajapatyam caran dvijah ||
11.212
gomutram gomayam kshiram dadhi sarpih
kushodakam |
ekaratropavasashca kricchram
samtapanam smritam ||
11.213
ekaikam grasamashniyat tryahaëi triëi
purvavat |
tryaham copavasedantyamatikricchram
caran dvijah ||
11.214
taptakricchram caran vipro
jalakshiraghritanilan |
pratitryaham pibedushëan sakritsnayi
samahitah ||
11.215
yatatmano.apramattasya
dvadashahamabhojanam |
parako nama kricchro.ayam
sarvapapapanodanah ||
11.216
ekaikam hrasayet piëdam krishëe
shukle ca vardhayet |
upasprishamstrishavaëametatcaëdrayaëam
smritam ||
11.217
etameva vidhim kritsnamacared
yavamadhyame |
shuklapakshadiniyatashcaramshcandrayaëam
vratam ||
11.218
ashöavashöau samashniyat piëdan
madhyamdine sthite |
niyatatma havishyashi yaticandrayaëam
caran ||
11.219
chaturah pratarashniyat piëdan viprah
samahitah |
caturo.astamite surye
shishucandrayaëam smritam ||
11.220
yatha katham cit piëdanam
tisro.ashitih samahitah |
masenashnan havishyasya candrasyaiti
salokatam ||
11.221
etad rudrastatha.aditya
vasavashcacaran vratam |
sarvakushalamokshaya marutashca
maharshibhih ||
11.222
mahavyahritibhirhomah kartavyah
svayamanvaham |
ahimsa satyamakrodhamarjavam ca
samacaret ||
11.223
trirahnastrirnishayam ca savasa
jalamavishet |
strishudrapatitamshcaiva nabhibhasheta karhi
cit ||
11.224
sthanasanabhyam viharedashakto.adhah
shayita va |
brahmacari vrati ca syad
gurudevadvijarcakah ||
11.225
savitrim ca japennityam pavitraëi ca
shaktitah |
sarveshveva vrateshvevam
prayashcittarthamadritah ||
11.226
etairdvijatayah shodhya
vratairavishkritenasah |
anavishkritapapamstu
mantrairhomaishca shodhayet ||
11.227
khyapanenanutapena tapasa.adhyayanena
ca |
papakritmucyate papat tatha danena
capadi ||
11.228
yatha yatha naro.adharmam svayam
kritva.anubhashate |
tatha tatha tvacaivahistenadharmeëa
mucyate ||
11.229
yatha yatha manastasya dushkritam
karma garhati |
tatha tatha shariram tat tenadharmeëa
mucyate ||
11.230
kritva papam hi samtapya tasmat papat
pramucyate |
naivam kuryam punariti nivrittya
puyate tu sah ||
11.231
evam sancintya manasa pretya
karmaphalodayam |
manovanmurtibhirnityam shubham karma
samacaret ||
11.232
ajnanad yadi va jnanat kritva karma
vigarhitam |
tasmad vimuktimanvicchan dvitiyam na
samacaret ||
11.233
yasmin karmaëyasya krite manasah
syadalaghavam |
tasmimstavat tapah kuryad yavat
tushöikaram bhavet ||
11.234
tapomulamidam sarvam daivamanushakam
sukham |
tapomadhyam budhaih proktam
tapo.antam vedadarshibhih ||
11.235
brahmaëasya tapo jnanam tapah
kshatrasya rakshaëam |
vaishyasya tu tapo varta tapah
shudrasya sevanam ||
11.236
rishayah samyatatmanah
phalamulanilashanah |
tapasaiva prapashyanti trailokyam
sacaracaram ||
11.237
aushadhanyagado vidya daivi ca
vividha sthitih |
tapasaiva prasidhyanti tapastesham hi
sadhanam ||
11.238
yad dustaram yad durapam yad durgam
yacca dushkaram |
sarvam tu tapasa sadhyam tapo hi
duratikramam ||
11.239
mahapatakinashcaiva
sheshashcakaryakariëah |
tapasaiva sutaptena mucyante
kilbishat tatah ||
11.240
kiöashcahipatangashca pashavashca
vayamsi ca |
sthavaraëi ca bhutani divam yanti
tapobalat ||
11.241
yat kim cidenah kurvanti
manovanmurtibhirjanah |
tat sarvam nirdahantyashu tapasaiva
tapodhanah ||
11.242
tapasaiva vishuddhasya brahmaëasya
divaukasah |
ijyashca pratigrihëanti kaman
samvardhayanti ca ||
11.243
prajapatiridam shastram
tapasaivashrijat prabhuh |
tathaiva vedan rishayastapasa
pratipedire ||
11.244
ityetat tapaso deva mahabhagyam
pracakshate |
sarvasyasya prapashyantastapasah
puëyamuttamam ||
11.245
vedabhyaso.anvaham shaktya
mahayajnakriya kshama |
nashayantyashu papani
mahapatakajanyapi ||
11.246
yathaidhastejasa vahnih praptam nirdahati
kshaëat |
tatha jnanagnina papam sarvam dahati
vedavit ||
11.247
ityetadenasamuktam prayashcittam
yathavidhi |
ata urdhvam rahasyanam prayashcittam
nibodhata ||
11.248
savyahritipraëavakah praëayamastu
shodasha |
api bhruëahanam masat punantyaharahah
kritah ||
11.249
kautsam japtva.apa ityetad vasishöham
ca pratitya ricam |
mahitram shuddhavatyashca surapo.api
vishudhyati ||
11.250
sakritjaptva.asyavamiyam
shivasankalpameva ca |
apahritya suvarëam tu kshaëad bhavati
nirmalah ||
11.251
havishpantiyamabhyasya na tamam ha
ititi ca |
japitva paurusham suktam mucyate
gurutalpagah |
11.252
enasam sthulasukshmaëam
cikirshannapanodanam |
avetyarcam japedabdam yat kim
cedamititi va ??||
11.253
pratigrihyapratigrahyam bhuktva
cannam vigarhitam |
japamstaratsamandiyam puyate
manavastryahat ||
11.254
somaraudram tu bahvenah
masamabhyasya shudhyati |
sravantyamacaran snanamaryamëamiti ca
tricam ||
11.255
abdardhamindramityetadenasvi saptakam
japet |
aprashastam tu kritva.apsu masamasita
bhaikshabhuk ||
11.256
mantraih shakalahomiyairabdam hutva
ghritam dvijah |
sugurvapyapahantyeno japtva va nama
ityricam ||
11.257
mahapatakasamyukto.anugacched gah
samahitah |
abhyasyabdam pavamanirbhaikshaharo
vishudhyati ||
11.258
araëye va trirabhyasya prayato
vedasamhitam |
mucyate patakaih sarvaih parakaih
shodhitastribhih ||
11.259
tryaham tupavased
yuktastrirahno.abhyupayannapah |
mucyate patakaih
sarvaistrirjapitva.aghamarshaëam ||
11.260
yatha.ashvamedhah kraturad
sarvapapapanodanah |
tatha.aghamarshaëam suktam
sarvapapapanodanam ||
11.261
hatva lokanapimamstrinashnannapi
yatastatah |
rigvedam dharayan vipro nainah
prapnoti kim cana ||
11.262
riksamhitam trirabhyasya yajusham va
samahitah |
samnam va sarahasyanam sarvapapaih
pramucyate ||
11.263
yatha mahahradam prapya kshiptam
loshöam vinashyati |
tatha dushcaritam sarvam vede
trivriti majjati ||
11.264
rico yajumshi canyani samani
vividhani ca |
esha jneyastrivridvedo yo vedainam sa
vedavit ||
11.265
adyam yat tryaksharam brahma trayi
yasmin pratishöhita |
sa guhyo.anyastrivridvedo yastam veda
sa vedavit ||
adhyaya 12
12.01
caturvarëyasya kritsno.ayamukto
dharmastvaya.anaghah |
karmaëam phalanirvrittim shamsa
nastattvatah param ||
12.02
sa tanuvaca dharmatma maharshin
manavo bhriguh |
asya sarvasya shriëuta karmayogasya
nirëayam ||
12.03
shubhashubhaphalam karma
manovagdehasambhavam |
karmaja gatayo
nriëamuttamadhamamadhyamah ||
12.04
tasyaiha trividhasyapi
tryadhishöhanasya dehinah |
dashalakshaëayuktasya mano vidyat
pravartakam ||
12.05
paradravyeshvabhidhyanam
manasa.anishöacintanam |
vitathabhiniveshashca trividham karma
manasam ||
12.06
parushyamanritam caiva paishunyam
capi sarvashah |
asambaddhapralapashca vanmayam
syaccaturvidham ||
12.07
adattanamupadanam himsa
caivavidhanatah |
paradaropaseva ca shariram trividham
smritam ||
12.08
manasam manasevayamupabhunkte
shubhashubham |
vaca vaca kritam karma kayeneva ca
kayikam ||
12.09
sharirajaih karmadoshairyati
sthavaratam narah |
vacikaih pakshimrigatam
manasairantyajatitam ||
12.10
vagdaëdo.atha manodaëdah
kayadaëdastathaiva ca |
yasyaite nihita buddhau tridaëditi sa
ucyate ||
12.11
tridaëdametannikshipya sarvabhuteshu
manavah |
kamakrodhau tu samyamya tatah siddhim
niyacchati ||
12.12
yo.asyatmanah karayita tam
kshetrajnam pracakshate |
yah karoti tu karmaëi sa
bhutatmocyate budhaih ||
12.13
jivasamjno.antaratma.anyah sahajah
sarvadehinam |
yena vedayate sarvam sukham duhkham
ca janmasu ||
12.14
tavubhau bhutasampriktau mahan
kshetrajna eva ca |
uccavaceshu bhuteshu sthitam tam
vyapya tishöhatah ||
12.15
asankhya murtayastasya nishpatanti
shariratah |
uccavacani bhutani satatam
ceshöayanti yah ||
12.16
pancabhya eva matrabhyah pretya
dushkritinam nriëam |
shariram yatanarthiyamanyadutpadyate
dhruvam ||
12.17
tenanubhuya ta yamih sharireëaiha
yatanah |
tasveva bhutamatrasu praliyante
vibhagashah ||
12.18
so.anubhuyasukhodarkan doshan
vishayasangajan |
vyapetakalmasho.abhyeti tavevobhau
mahaujasau ||
12.19
tau dharmam pashyatastasya papam
catandritau saha |
yabhyam prapnoti sampriktah pretyeha
ca sukhasukham ||
12.20
yadyacarati dharmam sa
prayasho.adharmamalpashah |
taireva cavrito bhutaih svarge
sukhamupashnute ||
12.21
yadi tu prayasho.adharmam sevate
dharmamalpashah |
tairbhutaih sa parityakto yamih
prapnoti yatanah ||
12.22
yamista yatanah prapya sa jivo
vitakalmashah |
tanyeva panca bhutani punarapyeti
bhagashah ||
12.23
eta drishöva.asya jivasya gatih
svenaiva cetasa |
dharmato.adharmatashcaiva dharme
dadhyat sada manah ||
12.24
sattvam rajastamashcaiva trin
vidyadatmano guëan |
yairvyapyaiman sthito bhavan mahan
sarvanasheshatah ||
12.25
yo yadesham guëo dehe
sakalyenatiricyate |
sa tada tadguëaprayam tam karoti shaririëam
||
12.26
sattvam jnanam tamo.ajnanam
ragadveshau rajah smritam |
etad vyaptimadetesham
sarvabhutashritam vapuh ||
12.27
tatra yat pritisamyuktam kim
cidatmani lakshayet |
prashantamiva shuddhabham sattvam
tadupadharayet ||
12.28
yat tu
duhkhasamayuktamapritikaramatmanah |
tad rajo pratipam vidyat satatam hari
dehinam ||
12.29
yat tu syan mohasamyuktamavyaktam
vishayatmakam |
apratarkyamavijneyam
tamastadupadharayet ||
12.30
trayaëamapi caitesham guëanam yah
phalodayah |
agryo madhyo jaghanyashca tam
pravakshyamyasheshatah ||
12.31
vedabhyasastapo jnanam
shaucamindriyanigrahah |
dharmakriya.atmacinta ca sattvikam
guëalakshaëam ||
12.32
arambharucita.adhairyamasatkaryaparigrahah
|
vishayopaseva cajasram rajasam
guëalakshaëam ||
12.33
lobhah svapno.adhritih krauryam
nastikyam bhinnavrittita |
yacishëuta pramadashca tamasam
guëalakshaëam ||
12.34
trayaëamapi caitesham guëanam trishu
tishöhatam |
idam samasikam jneyam kramasho
guëalakshaëam ||
12.35
yat karma kritva kurvamshca karishyamshcaiva
lajjati |
taj jneyam vidusha sarvam tamasam
guëalakshaëam ||
12.36
yenasmin karmaëa loke khyatimicchati
pushkalam |
na ca shocatyasampattau tad vijneyam
tu rajasam ||
12.37
yat sarveëecchati jnatum yanna
lajjati cacaran |
yena tushyati catma.asya tat
sattvaguëalakshaëam ||
12.38
tamaso lakshaëam kamo rajasastvartha
ucyate |
sattvasya lakshaëam dharmah
shraishöhyamesham yathottaram ||
12.39
yena yastu guëenaisham samsaran
pratipadyate |
tan samasena vakshyami sarvasyasya
yathakramam ||
12.40
devatvam sattvika yanti manushyatvam
ca rajasah |
tiryaktvam tamasa nityamityesha
trividha gatih ||
12.41
trividha trividhaisha tu vijneya
gauëiki gatih |
adhama madhyamagrya ca
karmavidyavisheshatah ||
12.42
sthavarah krimikiöashca matsyah
sarpah sakacchapah |
pashavashca mrigashcaiva jaghanya
tamasi gatih ||
12.43
hastinashca turangashca shudra
mlecchashca garhitah |
simha vyaghra varahashca madhyama
tamasi gatih ||
12.44
caraëashca suparëashca purushashcaiva
dambhikah |
rakshamsi ca pishacashca tamasishuttama
gatih ||
12.45
jhalla malla naöashcaiva purushah
shastravrittayah |
dyutapanaprasaktashca jaghanya rajasi
gatih ||
12.46
rajanah kshatriyashcaiva rajnam caiva
purohitah |
vadayuddhapradhanashca madhyama
rajasi gatih ||
12.47
gandharva guhyaka yaksha
vibudhanucarashca ye |
tathaivapsarasah sarva rajasishuttama
gatih ||
12.48
tapasa yatayo vipra ye ca vaimanika
gaëah |
nakshatraëi ca daityashca prathama
sattviki gatih ||
12.49
yajvana rishayo deva veda jyotimshi
vatsarah |
pitarashcaiva sadhyashca dvitiya
sattviki gatih ||
12.50
brahma vishvashrijo dharmo
mahanavyaktameva ca |
uttamam sattvikimetam
gatimahurmanishiëah ||
12.51
esha sarvah samuddishöastriprakarasya
karmaëah |
trividhastrividhah kritsnah samsarah
sarvabhautikah ||
12.52
indriyaëam prasangena
dharmasyasevanena ca |
papan samyanti samsaranavidvamso
naradhamah ||
12.53
yam yam yonim tu jivo.ayam yena
yenaiha karmaëa |
kramasho yati loke.asmimstat tat
sarvam nibodhata ||
12.54
bahun varshagaëan ghorannarakan
prapya tatkshayat |
samsaran pratipadyante
mahapatakinastviman ||
12.55
shvasukarakharoshöraëam
go.ajavimrigapakshiëam |
caëdalapukkasanam ca brahmaha
yonimricchati ||
12.56
krimikiöapatanganam vidbhujam caiva
pakshiëam |
himsraëam caiva sattvanam surapo
brahmaëo vrajet ||
12.57
luta.ahisaraöanam ca tirashcam
cambucariëam |
himsraëam ca pishacanam steno viprah
sahasrashah ||
12.58
triëagulmalatanam ca kravyadam
damshöriëamapi |
krurakarmakritam caiva shatasho
gurutalpagah ||
12.59
himsra bhavanti kravyadah
krimayo.amedhyabhakshiëah |
parasparadinah stenah
pretyantyastrinisheviëah ||
12.60
samyogam patitairgatva parasyaiva ca
yoshitam |
apahritya ca viprasvam bhavati
brahmarakshasah ||
12.61
maëimuktapravalani hritva lobhena
manavah |
vividhaëi ca ratnani jayate
hemakartrishu ||
12.62
dhanyam hritva bhavatyakhuh kamsyam
hamso jalam plavah |
madhu damshah payah kako rasam shva
nakulo ghritam ||
12.63
mamsam gridhro vapam madgustailam
tailapakah khagah |
cirivakastu lavaëam balaka shakunirdadhi
||
12.64
kausheyam tittirirhritva kshaumam
hritva tu dardurah |
karpasatantavam kraunco godha gam
vaggudo gudam ||
12.65
chucchundarih shubhan gandhan
patrashakam tu barhiëah |
shvavit kritannam vividhamakritannam
tu shalyakah ||
12.66
bako bhavati hritva.agnim grihakari
hyupaskaram |
raktani hritva vasamsi jayate
jivajivakah ||
12.67
vriko mrigaibham vyaghro.ashvam
phalamulam tu markaöah |
strim rikshah stokako vari
yananyushörah pashunajah ||
12.68
yad va tad va paradravyamapahritya balannarah
|
avashyam yati tiryaktvam jagdhva
caivahutam havih ||
12.69
striyo.apyetena kalpena hritva
doshamavapnuyuh |
eteshameva jantunam
bharyatvamupayanti tah ||
12.70
svebhyah svebhyastu karmabhyashcyuta
varëa hyanapadi |
papan samshritya samsaran preshyatam
yanti shatrushu ||
12.71
vantashyulkamukhah preto vipro
dharmat svakaccyutah |
amedhyakuëapashi ca kshatriyah
kaöaputanah ||
12.72
maitrakshajyotikah preto vaishyo
bhavati puyabhuk |
cailashakashca bhavati shudro dharmat
svakaccyutah ||
12.73
yatha yatha nishevante vishayan
vishayatmakah |
tatha tatha kushalata tesham
teshupajayate ||
12.74
te.abhyasat karmaëam tesham
papanamalpabuddhayah |
samprapnuvanti duhkhani tasu tasviha
yonishu ||
12.75
tamisradishu cogreshu narakeshu
vivartanam |
asipatravanadini bandhanachedanani ca
||
12.76
vividhashcaiva sampidah kakolukaishca
bhakshaëam |
karambhavalukatapan kumbhipakamshca
daruëan ||
12.77
sambhavamshca viyonishu duhkhaprayasu
nityashah |
shitatapabhighatamshca vividhani
bhayani ca ||
12.78
asakrid garbhavaseshu vasam janma ca
daruëam |
bandhanani ca kashöhani
parapreshyatvameva ca ||
12.79
bandhupriyaviyogamshca samvasam caiva
durjanaih |
dravyarjanam ca nasham ca
mitramitrasya carjanam ||
12.80
jaram caivapratikaram vyadhibhishcopapidanam
|
kleshamshca vividhamstamstan
mrityumeva ca durjayam ||
12.81
yadrishena tu bhavena yad yat karma
nishevate |
tadrishena sharireëa tat tat
phalamupashnute ||
12.82
esha sarvah samuddishöah karmaëam vah
phalodayah |
naihshreyasakaram karma viprasyedam
nibodhata ||
12.83
vedabhyasastapo jnanamindriyaëam ca
samyamah |
ahimsa guruseva ca nihshreyasakaram
param ||
12.84
sarveshamapi caitesham shubhanamiha
karmaëam |
kim citshreyaskarataram karmoktam
purusham prati ||
12.85
sarveshamapi caiteshamatmajnanam
param smritam |
tad hyagryam sarvavidyanam prapyate
hyamritam tatah ||
12.86
shaëëamesham tu sarvesham karmaëam
pretya caiha ca |
shreyaskarataram jneyam sarvada karma
vaidikam ||
12.87
vaidike karmayoge tu sarvaëyetanyasheshatah
|
antarbhavanti kramashastasmimstasmin
kriyavidhau ||
12.88
sukhabhyudayikam caiva
naihshreyasikameva ca |
pravrittam ca nivrittam ca dvividham
karma vaidikam ||
12.89
iha camutra va kamyam pravrittam
karma kirtyate |
nishkamam jnatapurvam tu nivrittamupadishyate
||
12.90
pravrittam karma samsevyam devanameti
samyatam |
nivrittam sevamanastu bhutanyatyeti
panca vai ||
12.91
sarvabhuteshu catmanam sarvabhutani
catmani |
samam pashyannatmayaji
svarajyamadhigacchati ||
12.92
yathoktanyapi karmaëi parihaya
dvijottamah |
atmajnane shame ca syad vedabhyase ca
yatnavan ||
12.93
etad hi janmasaphalyam brahmaëasya
visheshatah |
prapyaitat kritakrityo hi dvijo
bhavati nanyatha ||
12.94
pitridevamanushyaëam vedashcakshuh
sanatanam |
ashakyam caprameyam ca
vedashastramiti sthitih ||
12.95
ya vedabahyah smritayo yashca kashca
kudrishöayah |
sarvasta nishphalah pretya
tamonishöha hi tah smritah ||
12.96
utpadyante cyavante ca yanyato.anyani
kani cit |
tanyarvakkalikataya
nishphalanyanritani ca ||
12.97
caturvarëyam trayo
lokashcatvarashcashramah prithak |
bhutam bhavyam bhavishyam ca sarvam
vedat prasidhyati ||
12.98
shabdah sparshashca rupam ca raso
gandhashca pancamah |
vedadeva prasuyante
prasutirguëakarmatah ||
12.99
bibharti sarvabhutani vedashastram
sanatanam |
tasmadetat param manye yatjantorasya
sadhanam ||
12.100
senapatyam ca rajyam ca
daëdanetritvameva ca |
sarvalokadhipatyam ca
vedashastravidarhati ||
12.101
yatha jatabalo vahnirdahatyardranapi
druman |
tatha dahati vedajnah karmajam
doshamatmanah ||
12.102
vedashastrarthatattvajno yatra
tatrashrame vasan |
ihaiva loke tishöhan sa brahmabhuyaya
kalpate ||
12.103
ajnebhyo granthinah shreshöha
granthibhyo dhariëo varah |
dharibhyo jnaninah shreshöha
jnanibhyo vyavasayinah ||
12.104
tapo vidya ca viprasya
nihshreyasakaram param |
tapasa kilbisham hanti
vidyaya.amritamashnute ||
12.105
pratyaksham canumanam ca shastram ca
vividha.a.agamam |
trayam suviditam karyam
dharmashuddhimabhipsata ||
12.106
arsham dharmopadesham ca
vedashastravirodhina |
yastarkeëanusamdhatte sa dharmam veda
naitarah ||
12.107
naihshreyasamidam karma
yathoditamasheshatah |
manavasyasya shastrasya
rahasyamupadishyate ||
12.108
anamnateshu dharmeshu katham syaditi
ced bhavet |
yam shishöa brahmaëa bruyuh sa
dharmah syadashankitah ||
12.109
dharmeëadhigato yaistu vedah
saparibrimhaëah |
te shishöa brahmaëa jneyah
shrutipratyakshahetavah ||
12.110
dashavara va parishadyam dharmam
parikalpayet |
trya.avara va.api vrittastha tam
dharmam na vicalayet ||
12.111
traividyo hetukastarki nairukto
dharmapaöhakah |
trayashcashramiëah purve parishat
syad dashavara ||
12.112
rigvedavid yajurvidca samavedavideva
ca |
trya.avara parishadjneya
dharmasamshayanirëaye ||
12.113
eko.api vedavid dharmam yam vyavasyed
dvijottamah |
sa vijneyah paro dharmo
najnanamudito.ayutaih ||
12.114
avratanamamantraëam
jatimatropajivinam |
sahasrashah sametanam parishattvam na
vidyate ||
12.115
yam vadanti tamobhuta murkha dharmamatadvidah
|
tatpapam shatadha bhutva
tadvaktrinanugacchati ||
12.116
etad vo.abhihitam sarvam
nihshreyasakaram param |
asmadapracyuto viprah prapnoti
paramam gatim ||
12.117
evam sa bhagavan devo lokanam
hitakamyaya |
dharmasya paramam guhyam mamedam
sarvamuktavan ||
12.118
sarvamatmani sampashyet satcasatca
samahitah |
sarvam hyatmani sampashyannadharme
kurute manah ||
12.119
atmaiva devatah sarvah
sarvamatmanyavasthitam |
atma hi janayatyesham karmayogam
shaririëam ||
12.120
kham samniveshayet kheshu
ceshöanasparshane.anilam |
paktidrishöyoh param tejah snehe.apo
gam ca murtishu ||
12.121
manasindum dishah shrotre krante
vishëum bale haram |
vacyagnim mitramutsarge prajane ca
prajapatim ||
12.122
prashasitaram sarveshamaëiyamsamaëorapi
|
rukmabham svapnadhigamyam vidyat tam
purusham param ||
12.123
etameke vadantyagnim manumanye
prajapatim |
indrameke pare praëamapare brahma
shashvatam ||
12.124
esha sarvaëi bhutani pancabhirvyapya
murtibhih |
janmavriddhikshayairnityam
samsarayati cakravat ||
12.125
evam yah sarvabhuteshu
pashyatyatmanamatmana |
sa sarvasamatametya brahmabhyeti
param padam |
12.126
ityetan manavam shastram
bhriguproktam paöhan dvijah |
bhavatyacaravannityam yatheshöam
prapnuyad gatim ||
samaptam manavam dharmashastrama