VarAhamihira's VivAhapaTalam digitalized by Mizue Sugita Novermber 11, 1997 based on the edition of DevIprasAda LaMsAla, VivAhapaTalam, RASTriya AbhilekhAlayata, 2035 with reference to Utpala's commentary [marked by U.] %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% Text Input System Sanskrit characters which should bear diacritical marks when Romanized have been input mostly by capitals. vowels: a, A, i, I, u, U, R, RR, L, e, ai, o, au gutturals: k, kh, g, gh, G palatals: c, ch, j, jh, J linguals: T, Th, D, Dh, N dentals: t, th, d, dh, n labials: p, ph, b, bh, m semivowels: y, r, l, v sibilants: z, S, s aspiration: h anusvAra: M visarga: H %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% vp.1ab/.ajJAtamadhyAntasamudbhavAya sarvAtmane sarvagatAya tasmai/ vp.1cd/.praNamya devAya manobhavAya khalIkRtaM yena jagat samagram// vp.2ab/.prajApatir manmatha eva yasmAt kAmAd vinA na prabhavaH prajAnAm/ vp.2cd/.mahatsu sUkSmeSu ca so 'sti devaH sarvAtmakaH sarvagataz ca yasmAt// vp.3ab/.yasmAt paran nAparam asti kiJcit saukSmyAn mahatvAc ca yataz ca nAnyat/ vp.3cd/.tenedam ekena manobhavena vyAptaM jagac chARGgabhRteva sarvam// vp.4ab/.agamyagAmI bhagavAn prajezaH zroNIsahasrAGkatanuz ca zakraH/ vp.4cd/.caturmukho yena kRtaz ca zambhu samanmatho maGgalam AdadhAtu// vp.5ab/.bhagavAn api zArGgarathAGgadharo bhagavat(t)vam avApa yataH/ vp.5cd/.bahavo 'sya bhagA iti tena kRtaM bhagavAn iti nAma jagat prathitam// vp.6ab/.sItAviyogena bahuni duHkhAny AptAni rAmeNa salakSmaNena/ vp.6cd/.tAnIha saMsmRtya kalau sahasrANy aSTau tathASTau ca vivAhitAni// vp.7ab/.durbhagAs tanayavarjitAz ca yA niHsvasanti vanitAH pativratA/ vp.7cd/.tAH kudaivavinipAtayantritA nAnyajanmajanitaiH suduskRtaiH// vp.8ab/.surabhikusumagandhais tarpayitvA dvijedrAn zubhatithidivasarkSe daivavitsaMpradiSTe/ vp.8cd/.ubhayakulavizuddhe jJAtazIle surUpe prathamavayasi dadyAt kanyakAM yauvanasthe// vp.9ab/.puSye divase 'thavA kSaNe vaivAhyeSu ca bheSu kArayet/ vp.9cd/.ghaTakAramRdA sulakSaNAm indrANIM kuzalena zilpinA// vp.10ab/.kusumbharaktAmbarabhUSaNojjvalAH sAdhvyaH surUpAH subhagAH kulodbhavAH/ vp.10cd/.nadIM nayeyuH saro 'thavA taTaM kanyAm alaGkRtya sahendra jAyayA// vp.11ab/.sUrpeNadikSu pramadA baliM tA datvA sakAlIyakagandhadigdhAm/ vp.11cd/.kusumbharaktAmbaraveSTitAGgIM zacIsakAzaM pramadA nayeyuH// vp.12ab/.dadhyodanena haviSA madhunA ca kanyA saMpUjya zakradayitAM ca salohastA[U.salohahastA]/ vp.12cd/.tUSNIM praNamya zirasA gRham eva yAyAd devIM pragRhya muditA niyataiz ca kezaiH// vp.13ab/.gRhe stitAM[U.sthitAM] tAM puruhUtapatnIM prAGmadhyAstamayeSu kanyA/ vp.13cd/.sraggandhadhUpaiH pratipUjaNec[U.pratipUjayec] ca pANIgrahaM yAvad upAgateti// vp.14a/.ratnAnIndukaraH srajaH zubhagatA harmyotpalAny AsavaH vp.14b/.tAMbUlaM pravarAmbarANi ruciraM gItaM vibhUtyaz cayA/ vp.14c/.yasmAn na striyam antareNa hi nRNAM sarvANy abhiprItaye vp.14d/.tasmAd vacmi tadAptiyogyasamayo dharmArthakAmAya ca// vp.14e/.uktaM janmani yat tad eva bhavitA yady aGganAnAM phalam/ vp.14f/.vyartho na tv ayam AdaraM pariNaye tatkAlalagnAdigaH// vp.15ab/.ajJAtaM prathamaM pradhAnam aparaM tadvyaJjakaM yoSitAm/ vp.15cd/.udvAhe niyati nayaty atibalAd velAsamAyuk phalaiH// vp.16a/.vAtsyo varSam anojam icchati tathA ebhyo janaz cottaraM vp.16b/.strINAM mAnam[U.nAmam] RtuM vihAya munayo mANDavyaziSyA jaguH/ vp.16c/.caitraM projjhya parAzAro kathayate durbhAgyadaM yoSitAM vp.16d/.ASADhAdicatuSTayena zubhadaM kaiz cit pradiSTaM dvijaiH// vp.17ab/.zreSThaM pakSam uSanti zuklam asitasyAdyaM tribhAgaM tathA/ vp.17cd/.riktAM projjhya tithiM tathA tv ayanayoH sandhiM ca zeSAH zubhAH// vp.18ab/.AgneyagrahavAsareSu kalahaH prItis tu satsUttamAn[U.satsUttamA]/ vp.18cd/.kaizcit stharyam uSanti sauradivase cAndre samApatnikam// vp.19ab/.mRgazirasi maghAyAM hastamitrottarAsu svasananirRtipUSAdhAtRdeveSu coDhA/ vp.19cd/.bahusutazukha[U.sukha]dAsIvittasaubhAgyayuktA janayati paritoSaM kanyakA bAndhavAnAm// vp.20ab/.ArdrAdye bhacatuSTaye vidhavatA sAgneyayAmye smRtA/ vp.20cd/.zeSeSv akSayadoSazokamaraNaM vyAdhyAdyaniSTaM bahuH// vp.21ab/.prItir janmasu tArakAsu parataH saJjJAnurUpaM phalam/ vp.21cd/.candre copacayA ''dyasaptamagate saubhAgyasaukhyAptayaH// vp.22ab/.nakSatratulyaM phalam Aha gargaH kSeNeSu nakSatrapasaJjJiteSu vp.22cd/.hArItababhrU dvijadevalaz ca viSTi vinA 'nyat karaNaM prazastam// vp.23ab/.tithidinakaraNarkSalagnavIryaM paricayam Aha parAzaraH krameNa/ vp.23cd/.tithir iti balabAn vadanti gargAH karaNabalAd divaso 'pi bhAguriz ca/ vp.23ef/.dinakaraNabalAd bhRgur bhavIryaM balam udayasya jagAda jIvazarmA// vp.24ab/.karaNabhatithayo 'rdhabhuktabhogAH svaphalakarA na bhavanti tatra sAmye/ vp.24cd/.karaNatithivAsarodayAnAM caraNavivRtthir anukramAt phalAnAm// vp.25ab/.SaTkASTake maraNavairaviyogadoSA dvir dvAdaze nidhanatA 'prajAtA trikoNe/ vp.25cd/.prItiH parA nigaditA samasaptakeSu zeSeSv anekavidhasaukhyasutArthasaMpat// vp.26a/.SaTkASTake 'pi bhavanAdhipam eva bhAva vp.26b/.ekAdhipatyam avalokya ca vazyarAzim/ vp.26c/.kAryo vivAhasamayaH zubhakRt saduktaH vp.26d/.stArA[U.tArA] bhaved yadi parasparato 'nukUlA// vp.27a/.dAridrayaM[U.dAridryaM] raviNA kujena maraNaM saumyena nasyuH prajAH vp.27b/.daurbhAgyaM guruNA sitena sahite candreNa sApatnikA/ vp.27c/.pravrajyArkasutena sendujagurau vAJchanti kecit chubham vp.27d/.vyAdhyair mRtyur aNaMgrahair[U.asaGgrahair] bahuvidhA dIkSA pravAsAH zubhaiH// vp.28ab/.kriye kumAreSv anuraktacittA vihInavittA gavi govratA ca/ vp.28cd/.kuladvayAnandakarI tRtIye kulIralagne kulaTA nRzaMsA// vp.29ab/.harau prasUtA sakRd AzritA pituH patipriyA 'ti zvazurasya SaSThabhe/ vp.29cd/.tulAdimAnArthavatI tulAdhare tathAlini krandati nityam asthirA// vp.30ab/.dhanuSi kulaTA tatpUrvArddhe satIty apare jaguH/ vp.30cd/.mRgajhaSaghaTeSv anyAzaktA jarAm upagacchati// vp.31ab/.dvipadabhavanaprApI yo 'MzaH sa zubho 'nyagRhodaye/ vp.31cd/.dvipadabhavaneSv apy anyAMzA na bhavanti zubhAvahA// vp.32ab/.bhAnur mRtyur na bahudhanatAM bhartRdAyAd avittaM[U.vittaM] bandhudhvaMsaM tanayavirahaM bhartRvRddhiM parAM ca/ vp.32cd/.vaidhavyaM syAn[U.prAk] na laghumaraNaM dharmahAniM vizIlaM lAbhAnekAn vyayam api dadAty udgamarkSAt krameNa// vp.33ab/.zaziny azvA sArthA tad anu zubhatA bAndhavahitA viputrA bandhyArtA bhavati sasapatnA[U.sapatnA] ''zunidhanA/ vp.33cd/.janitrI kanyAnAm atha vihatakarmA 'tidhaninI vyayAzaktety eke jagur azubhadA bandhuSu jale// vp.34ab/.mRtyur naiHsvaM sArthatA bandhuvairaM na syuH putrA bhartRvRddhiM kumaitrIm/ vp.34cd/.raktasrAvo nAnukulye ca bhartuH kravyAcchailyaM svAptinAzaM ca bhaume// vp.35ab/.bhartRvratA sugRhiNI patipakSapUjyA bandhvarcitA bahusutA vijitAripakSA/ vp.35cd/.bandhyA vyasur niyamadAnakRzAGgavittA mAyAvatI dhanavatI vyayanIya[U.vyayanI] saumye// vp.36ab/.patyuH priyA 'ti dhaninI muditA dhanyADhyA putrAnvitA hataparA na sameti bhartA/ vp.36cd/.kSINAyuSA zubharatA zubhasiddhakAryA svAyAnvitA tadubhayopakRtA ca jIve// vp.37a/.priyA patyur lubdhA patisahajazaktA kulahitA vp.37b/.suputrA vairADhyA tad anu kulaTA kSipranidhanA/ vp.37c/.ratA nityaM dharme bahukuzalakarmaNy abhiratA vp.37d/.bhavaty AyaprAyA kSapitavibhavA ceti bhRguNA// vp.38a/.puMzcaly asvA bahudhanavatI svalpadugdhArkaputre vp.38b/.hRdrogA''rtA vinihataparA garbhavisrAvazIlA// vp.38c/.rogAn muktA skhalitaniyamA pApazIlA 'tivittA vp.38d/.pAnair arthAn nayati vilayaM prAvilagnAt krameNa// vp.39ab/.saumyA vyayAstanidhanaM tryaribhaM ca zukre[U.zukraH] hitvA sthitas tridhanalAbhagataH zazAGkaH/ vp.39cd/.pApA triSaDnidhanalAbhagatA vivAhe hitvA 'STamaM kSitijam iSTaphalAni dadyuH// vp.40ab/.sutahibukaviyadvilagnadharmeSv amaragurur yadi dAnavArcito vA/ vp.40cd/.yad azubham upayAti tac chubhatvaM zubham api vRddhim upaiti tatprabhAvAt// vp.41ab/.aniSTasthAnasaMstho 'pi prazastaphaladaH zaziH/ vp.41cd/.saumyabhAge 'dhimitraNa[U.'dhimitreNa] balinA cen nirIkStaH// vp.42ab/.naragrahabale strINAM pumAn bhavati ballabhaH/ vp.42cd/.viparIte 'GganA bhartur arthAd anyat prakalpayet// vp.43ab/.zukrasUryAstapatiSu zatrubhe vA tadaMzake/ vp.43cd/.virodhamUDhA yAty Azu zvasruzvasurabhartRSu// vp.44ab/.vilagnAMzaH svanAthena yady udvAhe na dRzyate/ vp.44cd/.puMvinAzas tato 'stAMze yady evaM yoSitas tathA// vp.45ab/.gurusitayor uccagayor ekatame vA vilagnage kanyA/ vp.45cd/.rAjJi bhavaty asaMzayam eva gurusaumyayoz coDhA// vp.46ab/.svajAmitrodaye lagne zubhe kAryA caturthikA/ vp.46cd/.svavarNasadRzA jArAs tryAdyair ekarkSasaMsthitaiH// vp.47ab/.carabhavanagataM vihAya satyaH zazinam uvAca zubhapradaM vivAhe/ vp.47cd/.munivacanavirodhi tac ca sUtre na tu kathite pavanarkSavaizvadeve// vp.48ab/.rAzyudgamadvAdazarAzicakre yuktA vivAhA munibhiH pradiSTA/ vp.48cd/.nAmAni cakre grahayogalagne zrIdevakIrtiH zRNu tasya ca ''ryA// vp.49ab/.nando bhadro jIvo jImUtaH sthAvaro jayo vijayaH/ vp.49cd/.vyAlo rasAtalamukhaH kSayas tamo 'ntyo vivAhagaNaH// vp.50ab/.saumye vilagne nandaH zukre bhadras tathA gurau jIvaH/ vp.50cd/.Adyantau jImUtaH sthAvara iti madhyamAntyAbhyAm// vp.51ab/.saumyair atha tair vA ravibhaumazanaizcaraiH kramazaH/ vp.51cd/.saumyaiH jJeyA saumyA krUrAH kruraiH[U.krUraiH] samAkhyAtA// vp.52ab/.dinakarayogAd vyAlo bhaumena rasAtalaH kSayaH zaninA/ vp.52cd/.tamasA tamo nirukto 'thAntye keto[U.ketor] kRtAntaz ca// vp.53ab/.triSu nandAdiSu rAjJI caturSu cAtaH paraM mahAdevI/ vp.53cd/.vyAlAdyeSu ca paJcaSu vidhavAH zocyA daridrAz ca// vp.54ab/.anadhikRtaH zubhakRt syAd ete[U.etaiz] candro 'nyathA 'dhikRtaH/ vp.54cd/.tasmAt vivAhasamaye na kena cit saGgataH zazI dhanyaH// vp.55ab/.sapta te zaziyogA saumyA[U.saumyaiH] saha sarvakarmasiddhikarAH/ vp.55cd/.azubhaphaladAs tu pApaiH patyudvahane vivarjyAs te// vp.55ef/.tasmAd etAn yogAn matimAM[sic.] saJcivtya[U.yuJjIta] sarvakAryeSu/ vp.56ab/.UDhA nande kanyA devIzabdaM samApnuyAd acirAt// vp.56cd/.bhavati narendrajananI bhartuH prANaiH priyA caiva/ vp.57ab/.bhadre pANigrahaNe yadi nAma kumArikA samupayAti// vp.57cd/.sA tvaritAn nRpazabdaM karoti bhArtuH kulasyApi/ vp.58ab/.pariNItA jIvAkhye kanyA vijayAya kIrtyate bhartuH// vp.58cd/.prApnoti sA trivargaM kuladvayaM cApi nandayati/ vp.59ab/.jImUte pariNItA vipulAn bhogAn mahAphalAn bhuktvA// vp.59cd/.dRSdvA ca naptRtanayAn sahabhartA devatvam/ vp.60ab/.sthAvarayoge kanyA pANigraham etya vipulam aizvaryam// vp.60cd/.bhartur nidhAnalAbhAn prApya kulasyonnatiM kurute/ vp.61ab/.pANigraham etya jaye jaghanyakulajApi bhartur aizvaryam// vp.61cd/.Avahati sadA kanyA niSevyamAnA sapatnIbhiH/ vp.62ab/.vijayAM prApyodvAhaM prApnoti sutAn yazo 'rthalAbhaM ca// vp.62cd/.vaMzasya ca pratiSThAM parato maraNAc ca suralokam/ vp.63ab/.vyAle vyAlAkArA pANigraham eti kanyakA daivAt// vp.63cd/.dAridryAmayayuktA naikasmin puMsi sA ramate/ vp.64ab/.pAtAlanAmani gatA pANigrahaNe ca paJcamAn mAsAt// vp.64cd/.sA prApya doSam atulaM paraH prANAn parityajati/ vp.65ab/.kSayam AsAdyodvAhaM kanyA pakSadvayAt patiM hatvA// vp.65cd/.nIcena tu saha bhartrA kSapayati jArAgninA gotram/ vp.66ab/.pANigrahas tamasi cel lakSaNaguNavittato 'pi sampannA// vp.66cd/.saptati rAtrAt kSapayati yady api jAtA surendreNa/ vp.67ab/.yadi khalu kRtAntayoge pariNayam Ayati kanyakA daivAt// vp.67cd/.sA zvasurabandhuvargaM kSapayaty acireNa kAlena/ vp.68ab/.AtmopekSakapoSakavadhakA iti rAzayo 'rthato 'bhihitaH// vp.68cd/.ebhyaH zubham azubhaM vA nirdezyA janmalagnAbhyAm/ vp.69ab/.Atmeti janmalagnaM paJcama navamaM ca kIrtitaM tasmAt// vp.69cd/.dviSaTkadazamabhavanam upekSakAkhyaM vinirdiSTam// vp.70ab/.duzcikyaM jAmitraM caikAdazakaM ca poSakaM jJeyam// vp.70cd/.dvAdazanidhanacaturthaM vadhakAkhyaM zAstranirdiSTam/ vp.71ab/.hitvA zazAGkaM yadi sapta saumyaiH paJcAzubhaiH kiM kathitA na saptA// vp.71cd/.dvitryAdiyogAn parihRtya kasmAn noktaM zataM trighanaM vilagne/ vp.72ab/.dezAcAras tAvad Adau vicintyo deze deze yA sthiti saiva kAryA// vp.72cd/.lokadviSTAM paNDitA varjayanti daivajJo 'pi lokamArgeNa yAyAt/ vp.73ab/.bRhaspatau gocarazobhanasthe vivAham icchanti ca dakSiNAtyAH/ vp.73cd/.ravau zubhasthe ca vadanti gauDA na gocaro mAlavake pramANam// vp.74ab/.harau prasupte na ca dakSiNAyane na caitramAse na ca puSyasaMjJite/ vp.74cd/.tithau ca rikte zazini kSayaGgate ravIndubhaumArkidineSu cAzubham// vp.75ab/.vyatipAtahataM dinatrayaM vyatipAtena samaM ca vaidhRtim// vp.75cd/.tad api sphuTapAtadarzane dviguNaM yadi vA na nizcitam/ vp.76ab/.vyatipAtavyAghAtaH SaSThe dazame ca vaidhRtaM dhiSNye// vp.76cd/.vikSobhaNagaNDAntAv atidhRtisaMkhye ca vyAghAtaH/ vp.77ab/.tad idaM vyatipAtaM ca kathayanti uttaradiksthitAjanAH// vp.77cd/.vyatipAtavad AkulasthitaM bahusiddhAntavizeSakAraNe/ vp.78ab/.tathottarAH sAkalasannikRSTA mANDavyamAtIyatusArddhakeSu// vp.78cd/.khazeSu hUNeSu na bAhlikeSu vA na, kANadezeSu na gopabhojAH/ vp.79ab/.ekAdazoktAni zubhAni bhAni zeSANy aniSTAni vivAhakAle// vp.79cd/.tatrAgni[U.tatrApi] tArA zazivIryayuktA triMzan muhUrtAz ca vicintanIyAH/ vp.80ab/.tulAdharastrImithunAd vivAha[U.vihAya] lagne sthitA pApaphalA na cAnye// vp.80cd/.triMzAMzakadvAdazabhAgabhedair dreSkANahorApramukhair vicintyaH/ vp.81ab/.mAse nASTAu viSTiduSTAni bhAni tatrApy eke rAtrim Ahur dinaM ca// vp.81cd/.tithyarddhe 'ntye prAptinAzau ca viSTe[U.viSTeH] cAndraM mAnaM viSTihetu na zeSam/ vp.82ab/.prAcyAH prAyoH nyUnavarNAH sagopAH saMdhyAkAlaM prAhur iSTaM na zeSam// vp.82cd/.yAvac chAntaM gorajo nAbhyupeti tAvat teSAM cittazuddhir vivAhe/ vp.83a/.gopair yaSTayAhatAnAM[U.yaSTyAhatAnAM] khurapuTadalitA yA tu dhUlir dinAnte vp.83b/.sodvAhe sundarINAM vipuladhanasutAz cAyurArogyasaMpat// vp.83c/.tasmin kAle na ca rkSaM na ca tithikaraNaM naiva lagnaM na yogaH vp.83d/.khyAtaH puMsAM sukhArthaM zamayati duritAni utthitaM gorajas tu/ vp.84ab/.kulasya dezasya ca cittavRttir na khaNDaniyA[U.khaNDanIyA] viduSA kadAcit// vp.84cd/.dosaH pratisyAyakRto 'pi yo 'tra saMbhAvyate jyautiSikasya so 'jJaiH/ vp.85ab/.zAstrazarIram abudhvA bahudhA jalpanti yady api nAnumatam// vp.85cd/.kANAnAM viSayagataH prAjJo nimilayen netram/ vp.86ab/.evaM vivAhasamaye gamane praveze kAryeSu maGgalayuteSv athavA pareSu// vp.86cd/.doSaM kuzikSitakudaivavido vadanti rAgeNa vA paTudhiyo namo 'stu tebhyaH/ vp.87ab/.gocarazuddhAv induM kanyAyA yatnataH zubhaM vIkSya// vp.87cd/.tigmakiraNaz ca puMsaH zeSair avarNair api vivAhaH/ vp.88ab/.na sakalaguNasaMpal labhyate 'lpair ahobhir bahutaraguNayogaM yojayet maGgaleSu// vp.88cd/.prabhavati na hi doSo bhUribhAve guNAnAM salilalava ivAgneH saMpradIptendhanasya/ vp.89ab/.guNazatam api doSaH kazcid eko 'pi vRddhaH kSapayati yadi nAnyat tadvirodhiguNo 'sti/ vp.89cd/.ghaTam api paripUrNaM paJcagavyasya zaktyA malinayati surAyA bindur eko 'pi sarvam// vp.90ab/.kRtakautukamaGgalo varo madhuparkAdyazanAd anantaram// vp.90cd/.jvalitAgnisamakSamaGgalaM yad avApnoti zubhAzubhaM ca tam// vp.91ab/.cakre varAhamihiraH praNipatya sAdhUn samyak vivAhapaTalaM pRthutAM vihAya/ vp.91cd/.pUrvaM ca yad yuvatijanmavidhau mayoktaM saMcintya tac ca sadasatparikalpanIyam// End of VivAhapaTala