chhaandogyopanishhad.h AUM aapyaayantu mamaaN^gaani vaakpraaNashchkshuH shrotramatho balamindriyaaNi cha sarvaaNi | sarvaM brahmaupanishhadaM maahaM brahma niraakuryaaM maa maa brahma niraakarodanikaaraNamastvanikaaraNaM me.astu | tadaatmani nirate ya upanishhatsu dharmaaste mayi santu te mayi santu || || AUM shaantiH shaantiH shaantiH || \centerline{\large{\largedvng || prathamo.adhyaayaH ||}} \centerline{|| prathamaH khaNDaH ||} omityetadaksharamudgiithamupaasiita | omiti hyudgaayati tasyopavyaakhyaanam.h || 1\.1\.1|| eshhaaM bhuutaanaaM pR^ithivii rasaH pR^ithivyaa apo rasaH | apaamoshhadhayo rasa oshhadhiinaaM purushho rasaH purushhasya vaagraso vaacha R^igrasa R^ichaH saama rasaH saamna udgiitho rasaH || 1\.1\.2|| sa eshha rasaanaa\m+rasatamaH paramaH paraardhyo.ashhTamo yadudgiithaH || 1\.1\.3|| katamaa katamarkkatamatkatamatsaama katamaH katama udgiitha iti vimR^ishhTaM bhavati || 1\.1\.4|| vaagevarkpraaNaH saamomityetadaksharamudgiithaH | tadvaa etanmithunaM yadvaakcha praaNashcharkcha saama cha || 1\.1\.5|| tadetanmithunamomityetasminnakshare sa\m+sR^ijyate yadaa vai mithunau samaagachchhata aapayato vai taavanyonyasya kaamam.h || 1\.1\.6|| aapayitaa ha vai kaamaanaaM bhavati ya etadevaM vidvaanaksharamudgiithamupaaste || 1\.1\.7|| tadvaa etadanuGYaaksharaM yaddhi kiMchaanujaanaatyomityeva tadaahaishho eva samR^iddhiryadanuGYaa samardhayitaa ha vai kaamaanaaM bhavati ya etadevaM vidvaanaksharamudgiithamupaaste || 1\.1\.8|| teneyaM trayiividyaa vartate omityaashraavayatyomiti sha\m+satyomityudgaayatyetasyaivaaksharasyaapachityai mahimnaa rasena || 1\.1\.9|| tenobhau kuruto yashchaitadevaM veda yashcha na veda | naanaa tu vidyaa chaavidyaa cha yadeva vidyayaa karoti shraddhayopanishhadaa tadeva viiryavattaraM bhavatiiti khalvetasyaivaaksharasyopavyaakhyaanaM bhavati || 1\.1\.10|| \medskip \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip devaasuraa ha vai yatra saMyetire ubhaye praajaapatyaastaddha devaa udgiithamaajahruranenainaanabhibhavishhyaama iti || 1\.2\.1|| te ha naasikyaM praaNamudgiithamupaasaaMchakrire ta\m+ haasuraaH paapmanaa vividhustasmaattenobhayaM jighrati surabhi cha durgandhi cha paapmanaa hyeshha viddhaH || 1\.2\.2|| atha ha vaachamudgiithamupaasaaMchakrire taa\m+ haasuraaH paapmanaa vividhustasmaattayobhayaM vadati satyaM chaanR^itaM cha paapmanaa hyeshhaa viddhaa || 1\.2\.3|| atha ha chakshurudgiithamupaasaaMchakrire taddhaasuraaH paapmanaa vividhustasmaattenobhayaM pashyati darshaniiyaM chaadarshaniiyaM cha paapmanaa hyetadviddham.h || 1\.2\.4|| atha ha shrotramudgiithamupaasaaMchakrire taddhaasuraaH paapmanaa vividhustasmaattenobhaya\m+ shR^iNoti shravaNiiyaM chaashravaNiiyaM cha paapmanaa hyetadviddham.h || 1\.2\.5|| atha ha mana udgiithamupaasaaMchakrire taddhaasuraaH paapmanaa vividhustasmaattenobhaya\m+saMkalpate saMkalpaniiyaMcha chaasaMkalpaniiyaM cha paapmanaa hyetadviddham.h || 1\.2\.6|| atha ha ya evaayaM mukhyaH praaNastamudgiithamupaasaaMchakrire ta\m+haasuraa R^itvaa vidadhvaMsuryathaashmaanamaakhaNamR^itvaa vidhva\m+setaivam.h || 1\.2\.7|| yathaashmaanamaakhaNamR^itvaa vidhva\m+sata eva\m+ haiva sa vidhva\m+sate ya evaMvidi paapaM kaamayate yashchainamabhidaasati sa eshho.ashmaakhaNaH || 1\.2\.8|| naivaitena surabhi na durgandhi vijaanaatyapahatapaapmaa hyeshha tena yadashnaati yatpibati tenetaraanpraaNaanavati etamu evaantato.avittvotkramati vyaadadaatyevaantata iti || 1\.2\.9|| ta\m+ haaN^giraa udgiithamupaasaaMchakra etamu evaaN^girasaM manyante.aN^gaanaaM yadrasaH || 1\.2\.10|| tena ta\m+ ha bR^ihaspatirudgiithamupaasaaMchakra etamu eva bR^ihaspatiM manyante vaagghi bR^ihatii tasyaa eshha patiH || 1\.2\.11 || tena ta\m+ haayaasya udgiithamupaasaaMchakra etamu evaayaasyaM manyanta aasyaadyadayate || 1\.2\.12|| tena ta\m+ha bako daalbhyo vidaaMchakaara | sa ha naimishiiyaanaamudgaataa babhuuva sa ha smaibhyaH kaamaanaagaayati || 1\.2\.13|| aagaataa ha vai kaamaanaaM bhavati ya etadevaM vidvaanaksharamudgiithamupaasta ityadhyaatmam.h || 1\.2\.14|| \medskip \centerline{|| iti dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip athaadhidaivataM ya evaasau tapati tamudgiithamupaasiitodyanvaa eshha prajaabhya udgaayati | udya\m+stamo bhayamapahantyapahantaa ha vai bhayasya tamaso bhavati ya evaM veda || 1\.3\.1|| samaana u evaayaM chaasau choshhNo.ayamushhNo.asau svara itiimamaachakshate svara iti pratyaasvara ityamuM tasmaadvaa etamimamamuM chodgiithamupaasiita || 1\.3\.2|| atha khalu vyaanamevodgiithamupaasiita yadvai praaNiti sa praaNo yadapaaniti so.apaanaH | atha yaH praaNaapaanayoH saMdhiH sa vyaano yo vyaanaH saa vaak.h | tasmaadapraaNannanapaananvaachamabhivyaaharati || 1\.3\.3|| yaa vaaksarktasmaadapraaNannanapaanannR^ichamabhivyaaharati yarktatsaama tasmaadapraaNannanapaanansaama gaayati yatsaama sa udgiithastasmaadapraaNannanapaanannudgaayati || 1\.3\.4|| ato yaanyanyaani viiryavanti karmaaNi yathaagnermanthanamaajeH saraNaM dR^iDhasya dhanushha aayamanamapraaNannanapaana\m+staani karotyetasya hetorvyaanamevodgiithamupaasiita || 1\.3\.5|| atha khaluudgiithaaksharaaNyupaasiitodgiitha iti praaNa evotpraaNena hyuttishhThati vaaggiirvaaco ha gira ityaachakshate.annaM thamanne hiida\m+sarva\m+sthitam.h || 1\.3\.6|| dyaurevodantarikshaM giiH pR^ithivii thamaaditya evodvaayurgiiragnistha\m+ saamaveda evodyajurvedo giirR^igvedasthaM dugdhe.asmai vaagdohaM yo vaaco doho.annavaanannaado bhavati ya etaanyevaM vidvaanudgiithaaksharaaNyupaasta udgiitha iti || 1\.3\.7|| atha khalvaashiiHsamR^iddhirupasaraNaaniityupaasiita yena saamnaa stoshhyansyaattatsaamopadhaavet.h || 1\.3\.8|| yasyaamR^ici taamR^ichaM yadaarshheyaM tamR^ishhiM yaaM devataamabhishhToshhyansyaattaaM devataamupadhaavet.h || 1\.3\.9|| yena chchhandasaa stoshhyansyaattachchhanda upadhaavedyena stomena stoshhyamaaNaH syaatta\m+stomamupadhaavet.h || 1\.3\.10|| yaaM dishamabhishhToshhyansyaattaaM dishamupadhaavet.h || 1\.3\.11|| aatmaanamantata upasR^itya stuviita kaamaM dhyaayannapramatto.abhyaasho ha yadasmai sa kaamaH samR^idhyeta yatkaamaH stuviiteti yatkaamaH stuviiteti || 1\.3\.12|| \medskip \centerline{|| iti tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturthaH khaNDaH ||} \medskip omityetadaksharamudgiithamupaasiitomiti hyudgaayati tasyopavyaakhyaanam.h || 1\.4\.1|| devaa vai mR^ityorbibhyatastrayiiM vidyaaM praavisha\m+ste chhandobhirachchhaadayanyadebhirachchhaadaya\m+stachchhandasaaM chhandastvam.h || 1\.4\.2|| taanu tatra mR^ityuryathaa matsyamudake paripashyedevaM paryapashyadR^ichi saamni yajushhi | te nu viditvordhvaa R^ichaH saamno yajushhaH svarameva praavishan.h || 1\.4\.3|| yadaa vaa R^ichamaapnotyomityevaatisvaratyeva\m+saamaivaM yajureshha u svaro yadetadaksharametadamR^itamabhayaM tatpravishya devaa amR^itaa abhayaa abhavan.h || 1\.4\.4|| sa ya etadevaM vidvaanaksharaM praNautyetadevaakshara\m+ svaramamR^itamabhayaM pravishati tatpravishya yadamR^itaa devaastadamR^ito bhavati || 1\.4\.5|| \medskip \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip atha khalu ya udgiithaH sa praNavo yaH praNavaH sa udgiitha ityasau vaa aaditya udgiitha eshha praNava omiti hyeshha svaranneti || 1\.5\.1|| etamu evaahamabhyagaasishhaM tasmaanmama tvameko.asiiti ha kaushhiitakiH putramuvaacha rashmii\m+stvaM paryaavartayaadbahavo vai te bhavishhyantiityadhidaivatam.h || 1\.5\.2|| athaadhyaatmaM ya evaayaM mukhyaH praaNastamudgiithamupaasiitomiti hyeshha svaranneti || 1\.5\.3|| etamu evaahamabhyagaasishhaM tasmaanmama tvameko.asiiti ha kaushhiitakiH putramuvaacha praaNaa\m+stvaM bhuumaanamabhigaayataadbahavo vai me bhavishhyantiiti || 1\.5\.4|| atha khalu ya udgiithaH sa praNavo yaH praNavaH sa udgiitha iti hotR^ishhadanaaddhaivaapi durudgiithamanusamaaharatiityanusamaaharatiiti ||| 1\.5\.5|| \medskip \centerline{|| iti paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip iyamevargagniH saama tadetadetasyaamR^ichyadhyuu.Dha\m+ saama tasmaadR^ichyadhyuuDha\m+saama giiyata iyameva saagniramastatsaama || 1\.6\.1|| antarikshamevargvaayuH saama tadetadetasyaamR^ichyadhyuuDha\m+ saama tasmaadR^ichyadhyuuDha\m+ saama giiyate.antarikshameva saa vaayuramastatsaama || 1\.6\.2|| dyaurevargaadityaH saama tadetadetasyaamR^ichyadhyuuDha\m+ saama tasmaadR^ichyadhyuuDha\m+ saama giiyate dyaureva saadityo.amastatsaama || 1\.6\.3|| nakshatraanyevarkchandramaaH saama tadetadetasyaamR^ichyadhyuuDha\m+ saama tasmaadR^ichyadhyuuDha\m+ saama giiyate nakshatraaNyeva saa chandramaa amastatsaama || 1\.6\.4|| atha yadetadaadityasya shuklaM bhaaH saivargatha yanniilaM paraH kR^ishhNaM tatsaama tadetadetasyaamR^ichyadhyuuDha\m+ saama tasmaadR^ichyadhyuuDha\m+ saama giiyate || 1\.6\.5|| atha yadevaitadaadityasya shuklaM bhaaH saiva saatha yanniilaM paraH kR^ishhNaM tadamastatsaamaatha ya eshho.antaraaditye hiraNmayaH purushho dR^ishyate hiraNyashmashrurhiraNyakesha aapraNasvaatsarva eva suvarNaH || 1\.6\.6|| tasya yathaa kapyaasaM puNDariikamevamakshiNii tasyoditi naama sa eshha sarvebhyaH paapmabhya udita udeti ha vai sarvebhyaH paapmabhyo ya evaM veda || 1\.6\.7|| tasyarkcha saama cha geshhNau tasmaadudgiithastasmaattvevodgaataitasya hi gaataa sa eshha ye chaamushhmaatparaaJNcho lokaasteshhaaM cheshhTe devakaamaanaaM chetyadhidaivatam.h || 1\.6\.8|| \medskip \centerline{|| iti shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptamaH khaNDaH ||} \medskip athaadhyaatmaM vaagevarkpraaNaH saama tadetadetasyaamR^ichyadhyuuDha\m+ saama tasmaadR^ichyadhyuuDha\m+saama giiyate| vaageva saa praaNo.amastatsaama || 1\.7\.1|| chakshurevargaatmaa saama tadetadetasyaamR^ichyadhyuuDha\m+saama tasmaadR^ichyadhyuuDha\m+saama giiyate | chakshureva saatmaamastatsaama || 1\.7\.2|| shrotramevarN^manaH saama tadetadetasyaamR^ichyadhyuuDha\m+saama tasmaadR^ichyadhyuuDha\m+saama giiyate | shrotrameva saa mano.amastatsaama || 1\.7\.3|| atha yadetadakshNaH shuklaM bhaaH saivargatha yanniilaM paraH kR^ishhNaM tatsaama tadetadetasyaamR^ichyadhyuuDha\m+saama tasmaadR^ichyadhyuuDha\m+saama giiyate | atha yadevaitadakshNaH shuklaM bhaaH saiva saatha yanniilaM paraH kR^ishhNaM tadamastatsaama || 1\.7\.4|| atha ya eshho.antarakshiNi purushho dR^ishyate saivarktatsaama tadukthaM tadyajustadbrahma tasyaitasya tadeva ruupaM yadamushhya ruupaM yaavamushhya geshhNau tau geshhNau yannaama tannaama || 1\.7\.5|| sa eshha ye chaitasmaadarvaaJNcho lokaasteshhaaM cheshhTe manushhyakaamaanaaM cheti tadya ime viiNaayaaM gaayantyetaM te gaayanti tasmaatte dhanasanayaH || 1\.7\.6|| atha ya etadevaM vidvaansaama gaayatyubhau sa gaayati so.amunaiva sa eshha chaamushhmaatparaaJNcho lokaastaa\m+shchaapnoti devakaamaa\m+shcha || 1\.7\.7|| athaanenaiva ye chaitasmaadarvaaJNcho lokaastaa\m+shchaapnoti manushhyakaamaa\m+shcha tasmaadu haivaMvidudgaataa bruuyaat.h || 1\.7\.8|| kaM te kaamamaagaayaaniityeshha hyeva kaamaagaanasyeshhTe ya evaM vidvaansaama gaayati saama gaayati || 1\.7\.9|| \medskip \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip trayo hodgiithe kushalaa babhuuvuH shilakaH shaalaavatyashchaikitaayano daalbhyaH pravaahaNo jaivaliriti te hochurudgiithe vai kushalaaH smo hantodgiithe kathaaM vadaama iti || 1\.8\.1|| tatheti ha samupavivishuH sa ha praavahaNo jaivaliruvaacha bhagavantaavagre vadataaM braahmaNayorvadatorvaacha\m+ shroshhyaamiiti || 1\.8\.2|| sa ha shilakaH shaalaavatyashchaikitaayanaM daalbhyamuvaacha hanta tvaa pR^ichchhaaniiti pR^ichchheti hovaacha || 1\.8\.3|| kaa saamno gatiriti svara iti hovaacha svarasya kaa gatiriti praaNa iti hovaacha praaNasya kaa gatirityannamiti hovaachaannasya kaa gatirityaapa iti hovaacha || 1\.8\.4|| apaaM kaa gatirityasau loka iti hovaachaamushhya lokasya kaa gatiriti na svargaM lokamiti nayediti hovaacha svargaM vayaM loka\m+ saamaabhisaMsthaapayaamaH svargasa\m+staava\m+hi saameti || 1\.8\.5|| ta\m+ ha shilakaH shaalaavatyashchaikitaayanaM daalbhyamuvaachaapratishhThitaM vai kila te daalbhya saama yastvetarhi bruuyaanmuurdhaa te vipatishhyatiiti muurdhaa te vipatediti || 1\.8\.6|| hantaahametadbhagavato vedaaniiti viddhiiti hovaachaamushhya lokasya kaa gatirityayaM loka iti hovaachaasya lokasya kaa gatiriti na pratishhThaaM lokamiti nayediti hovaacha pratishhThaaM vayaM loka\m+ saamaabhisa\m+sthaapayaamaH pratishhThaasa\m+staava\m+ hi saameti || 1\.8\.7|| ta\m+ ha pravaahaNo jaivaliruvaachaantavadvai kila te shaalaavatya saama yastvetarhi bruuyaanmuurdhaa te vipatishhyatiiti muurdhaa te vipatediti hantaahametadbhagavato vedaaniiti viddhiiti hovaacha || 1\.8\.8|| \medskip \centerline{|| iti ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| navamaH khaNDaH ||} \medskip asya lokasya kaa gatirityaakaasha iti hovaacha sarvaaNi ha vaa imaani bhuutaanyaakaashaadeva samutpadyanta aakaashaM pratyastaM yantyaakaasho hyevaibhyo jyaayaanakaashaH paraayaNam.h || 1\.9\.1|| sa eshha parovariiyaanudgiithaH sa eshho.anantaH parovariiyo haasya bhavati parovariiyaso ha lokaaJNjayati ya etadevaM vidvaanparovariiyaa\m+samudgiithamupaaste || 1\.9\.2|| ta\m+ haitamatidhanvaa shaunaka udarashaaNDilyaayoktvovaacha yaavatta enaM prajaayaamudgiithaM vedishhyante parovariiyo haibhyastaavadasmi\m+lloke jiivanaM bhavishhyati || 1\.9\.3|| tathaamushhmi\m+lloke loka iti sa ya etamevaM vidvaanupaaste parovariiya eva haasyaasmi\m+lloke jiivanaM bhavati tathaamushhmi\m+lloke loka iti loke loka iti || 1\.9\.4|| \medskip \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dashamaH khaNDaH ||} \medskip maTachiihateshhu kurushhvaaTikyaa saha jaayayoshhastirha chaakraayaNa ibhyagraame pradraaNaka uvaasa || 1\.10\.1|| sa hebhyaM kulmaashhaankhaadantaM bibhikshe ta\m+ hovaacha | neto.anye vidyante yaccha ye ma ima upanihitaa iti || 1\.10\.2|| eteshhaaM me dehiiti hovaacha taanasmai pradadau hantaanupaanamityuchchhishhTaM vai me piita\m+syaaditi hovaacha || 1\.10\.3|| na svidete.apyuchchhishhTaa iti na vaa ajiivishhyamimaanakhaadanniti hovaacha kaamo ma udapaanamiti || 1\.10\.4|| sa ha khaaditvaatisheshhaaJNjaayaayaa aajahaara saagra eva subhikshaa babhuuva taanpratigR^ihya nidadhau || 1\.10\.5|| sa ha praataH saMjihaana uvaacha yadbataannasya labhemahi labhemahi dhanamaatraa\m+raajaasau yakshyate sa maa sarvairaartvijyairvR^iNiiteti || 1\.10\.6|| taM jaayovaacha hanta pata ima eva kulmaashhaa iti taankhaaditvaamuM yaGYaM vitatameyaaya || 1\.10\.7|| tatrodgaatR^Inaastaave stoshhyamaaNaanupopavivesha sa ha prastotaaramuvaacha || 1\.10\.8|| prastotaryaa devataa prastaavamanvaayattaa taaM chedavidvaanprastoshhyasi muurdhaa te vipatishhyatiiti || 1\.10\.9|| evamevodgaataaramuvaachodgaataryaa devatodgiithamanvaayattaa taaM chedavidvaanudgaasyasi muurdhaa te vipatishhyatiiti || 1\.10\.10|| evameva pratihartaaramuvaacha pratihartaryaa devataa pratihaaramanvaayattaa taaM chedavidvaanpratiharishhyasi muurdhaa te vipatishhyatiiti te ha samaarataastuushhNiimaasaaMchakrire || 1\.10\.11|| \medskip \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip atha hainaM yajamaana uvaacha bhagavantaM vaa ahaM vividishhaaNiityushhastirasmi chaakraayaNa iti hovaacha || 1\.11\.1|| sa hovaacha bhagavantaM vaa ahamebhiH sarvairaartvijyaiH paryaishhishhaM bhagavato vaa ahamavittyaanyaanavR^ishhi || 1\.11\.2|| bhagavaa\m+stveva me sarvairaartvijyairiti tathetyatha tarhyeta eva samatisR^ishhTaaH stuvataaM yaavattvebhyo dhanaM dadyaastaavanmama dadyaa iti tatheti ha yajamaana uvaacha || 1\.11\.3|| atha hainaM prastotopasasaada prastotaryaa devataa prastaavamanvaayattaa taaM chedavidvaanprastoshhyasi muurdhaa te vipatishhyatiiti maa bhagavaanavochatkatamaa saa devateti || 1\.11\.4|| praaNa iti hovaacha sarvaaNi ha vaa imaani bhuutaani praaNamevaabhisaMvishanti praaNamabhyujjihate saishhaa devataa prastaavamanvaayattaa taaM chedavidvaanpraastoshhyo muurdhaa te vyapatishhyattathoktasya mayeti || 1\.11\.5|| atha hainamudgaatopasasaadodgaataryaa devatodgiithamanvaayattaa taaM chedavidvaanudgaasyasi muurdhaa te vipatishhyatiiti maa bhagavaanavochatkatamaa saa devateti || 1\.11\.6|| aaditya iti hovaacha sarvaaNi ha vaa imaani bhuutaanyaadityamuchchaiH santaM gaayanti saishhaa devatodgiithamanvaayattaa taaM chedavidvaanudagaasyo muurdhaa te vyapatishhyattathoktasya mayeti || 1\.11\.7|| atha hainaM pratihartopasasaada pratihartaryaa devataa pratihaaramanvaayattaa taaM chedavidvaanpratiharishhyasi muurdhaa te vipatishhyatiiti maa bhagavaanavochatkatamaa saa devateti || 1\.11\.8|| annamiti hovaacha sarvaaNi ha vaa imaani bhuutanyannameva pratiharamaaNaani jiivanti saishhaa devataa pratihaaramanvaayattaa taaM chedavidvaanpratyaharishhyo muurdhaa te vyapatishhyattathoktasya mayeti tathoktasya mayeti || 1\.11\.9|| \medskip \centerline{|| iti ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip athaataH shauva udgiithastaddha bako daalbhyo glaavo vaa maitreyaH svaadhyaayamudvavraaja || 1\.12\.1|| tasmai shvaa shvetaH praadurbabhuuva tamanye shvaana upasametyochurannaM no bhagavaanaagaayatvashanaayaamavaa iti || 1\.12\.2|| taanhovaachehaiva maa praatarupasamiiyaateti taddha bako daalbhyo glaavo vaa maitreyaH pratipaalayaaMchakaara || 1\.12\.3|| te ha yathaivedaM bahishhpavamaanena stoshhyamaaNaaH sa\m+rabdhaaH sarpantiityevamaasasR^ipuste ha samupavishya hiM chakruH || 1\.12\.4|| o3madaa3moM3pibaa3moM3 devo varuNaH prajapatiH savitaa2nnamihaa2haradannapate3.annamihaa 2haraa2haro3miti || 1\.12\.5|| \medskip \centerline{|| iti dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayodashaH khaNDaH ||} \medskip ayaM vaava loko haaukaaraH vaayurhaaikaarashchandramaa athakaaraH | aatmehakaaro.agniriikaaraH || 1\.13\.1|| aaditya uukaaro nihava ekaaro vishve devaa auhoyikaaraH prajapatirhiMkaaraH praaNaH svaro.annaM yaa vaagviraaT.h || 1\.13\.2|| aniruktastrayodashaH stobhaH saMcharo huMkaaraH || 1\.13\.3|| dugdhe.asmai vaagdohaM yo vaacho doho.annavaanannaado bhavati ya etaameva\m+saamnaamupanishhadaM vedopanishhadaM vedeti || 1\.13\.4|| \medskip \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} \bigskip \centerline{\large{\largedvng || iti prathamo.adhyaayaH ||}} \bigskip \medskip\hrule\medskip \centerline{\large{\largedvng || dvitiiyo.adhyaayaH ||}} \bigskip \centerline{|| prathamaH khaNDaH ||} \medskip samastasya khalu saamna upaasana\m+ saadhu yatkhalu saadhu tatsaametyaachakshate yadasaadhu tadasaameti || 2\.1\.1|| tadutaapyaahuH saamnainamupaagaaditi saadhunainamupaagaadityeva tadaahurasaamnainamupaagaadityasaadhunainamupagaadityeva tadaahuH || 2\.1\.2|| athotaapyaahuH saama no bateti yatsaadhu bhavati saadhu batetyeva tadaahurasaama no bateti yadasaadhu bhavatyasaadhu batetyeva tadaahuH || 2\.1\.3|| sa ya etadevaM vidvaanasaadhu saametyupaaste.abhyaasho ha yadena\m+ saadhavo dharmaa aa cha gachchheyurupa cha nameyuH || 2\.1\.4|| \medskip \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip lokeshhu paJNchavidha\m+ saamopaasiita pR^ithivii hiMkaaraH | agniH prastaavo.antarikshamudgiitha aadityaH pratihaaro dyaurnidhanamityuurdhveshhu || 2\.2\.1|| athaavR^itteshhu dyaurhiMkaara aadityaH prastaavo.antarikshamudgiitho.agniH pratihaaraH pR^ithivii nidhanam.h || 2\.2\.2|| kalpante haasmai lokaa uurdhvaashchaavR^ittaashcha ya etadevaM vidvaa\m+llokeshhu paJNchavidhaM saamopaaste || 2\.2\.3|| \medskip \centerline{|| iti dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip vR^ishhTau paJNchavidha\m+ saamopaasiita purovaato hiMkaaro megho jaayate sa prastaavo varshhati sa udgiitho vidyotate stanayati sa pratihaara udgR^ihNaati tannidhanam.h || 2\.3\.1|| varshhati haasmai varshhayati ha ya etadevaM vidvaanvR^ishhTau paJNchavidha\m+saamopaaste || 2\.3\.2|| \medskip \centerline{|| iti tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturthaH khaNDaH ||} \medskip sarvaasvapsu paJNchavidha\m+saamopaasiita megho yatsaMplavate sa hiMkaaro yadvarshhati sa prastaavo yaaH praachyaH syandante sa udgiitho yaaH pratiichyaH sa pratihaaraH samudro nidhanam.h || 2\.4\.1|| na haapsu praityapsumaanbhavati ya etadevaM vidvaansarvaasvapsu paJNchavidha\m+saamopaaste || 2\.4\.2|| \medskip \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip R^itushhu paJNchavidha\m+ saamopaasiita vasanto hiMkaaraH griishhmaH prastaavo varshhaa udgiithaH sharatpratihaaro hemanto nidhanam.h || 2\.5\.1|| kalpante haasmaa R^itava R^itumaanbhavati ya etadevaM vidvaanR^itushhu paJNchavidha\m+ saamopaaste || 2\.5\.2|| \medskip \centerline{|| iti paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip pashushhu paJNchavidha\m+ saamopaasiitaajaa hiMkaaro.avayaH prastaavo gaava udgiitho.ashvaaH pratihaaraH purushho nidhanam.h || 2\.6\.1|| bhavanti haasya pashavaH pashumaanbhavati ya etadevaM vidvaanpashushhu paJNchavidha\m+ saamopaaste || 2\.6\.2|| \medskip \centerline{|| iti shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptamaH khaNDaH ||} \medskip praaNeshhu paJNchavidhaM parovariiyaH saamopaasiita praaNo hiMkaaro vaakprastaavashchakshurudgiithaH shrotraM pratihaaro mano nidhanaM parovariiyaa\m+si vaa etaani || 2\.7\.1|| parovariiyo haasya bhavati parovariiyaso ha lokaaJNjayati ya etadevaM vidvaanpraaNeshhu paJNchavidhaM parovariiyaH saamopaasta iti tu paJNchavidhasya || 2\.7\.2|| \medskip \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip atha saptavidhasya vaachi saptavidh\m+ saamopaasiita yatkiMcha vaacho humiti sa hiMkaaro yatpreti sa prastaavo yadeti sa aadiH || 2\.8\.1|| yaduditi sa udgiitho yatpratiiti sa pratihaaro yadupeti sa upadravo yanniiti tannidhanam.h || 2\.8\.2|| dugdhe.asmai vaagdohaM yo vaacho doho.annavaanannaado bhavati ya etadevaM vidvaanvaachi saptavidha\m+ saamopaaste || 2\.8\.3|| \medskip \centerline{|| iti ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| navamaH khaNDaH ||} \medskip atha khalvamumaaditya\m+saptavidha\m+ saamopaasiita sarvadaa samastena saama maaM prati maaM pratiiti sarveNa samastena saama || 2\.9\.1|| tasminnimaani sarvaaNi bhuutaanyanvaayattaaniiti vidyaattasya yatpurodayaatsa hiMkaarastadasya pashavo.anvaayattaastasmaatte hiM kurvanti hiMkaarabhaajino hyetasya saamnaH || 2\.9\.2|| atha yatprathamodite sa prastaavastadasya manushhyaa anvaayattaastasmaatte prastutikaamaaH prasha\m+saakaamaaH prastaavabhaajino hyetasya saamnaH || 2\.9\.3|| atha yatsaMgavavelaayaa\m+ sa aadistadasya vayaa\m+syanvaayattaani tasmaattaanyantarikshe.anaarambaNaanyaadaayaatmaanaM paripatantyaadibhaajiini hyetasya saamnaH || 2\.9\.4|| atha yatsaMpratimadhyaMdine sa udgiithastadasya devaa anvaayattaastasmaatte sattamaaH praajaapatyaanaamudgiithabhaajino hyetasya saamnaH || 2\.9\.5|| atha yaduurdhvaM madhyaMdinaatpraagaparaahNaatsa pratihaarastadasya garbhaa anvaayattaastasmaatte pratihR^itaanaavapadyante pratihaarabhaajino hyetasya saamnaH || 2\.9\.6|| atha yaduurdhvamaparaahNaatpraagastamayaatsa upadravastadasyaaraNyaa anvaayattaastasmaatte purushhaM dR^ishhTvaa kaksha\m+shvabhramityupadravantyupadravabhaajino hyetasya saamnaH || 2\.9\.7|| atha yatprathamaastamite tannidhanaM tadasya pitaro.anvaayattaastasmaattaannidadhati nidhanabhaajino hyetasya saamna evaM khalvamumaaditya\m+ saptavidha\m+ saamopaaste || 2\.9\.8|| \medskip \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dashamaH khaNDaH ||} \medskip atha khalvaatmasaMmitamatimR^ityu saptavidha\m+ saamopaasiita hiMkaara iti tryaksharaM prastaava iti tryaksharaM tatsamam.h || 2\.10\.1|| aadiriti dvyaksharaM pratihaara iti chaturaksharaM tata ihaikaM tatsamam.h || 2\.10\.2|| udgiitha iti tryaksharamupadrava iti chaturaksharaM tribhistribhiH samaM bhavatyaksharamatishishhyate tryaksharaM tatsamam.h || 2\.10\.3|| nidhanamiti tryaksharaM tatsamameva bhavati taani ha vaa etaani dvaavi\m+shatiraksharaaNi || 2\.10\.4|| ekavi\m+shatyaadityamaapnotyekavi\m+sho vaa ito.asaavaadityo dvaavi\m+shena paramaadityaajjayati tannaakaM tadvishokam.h || 2\.10\.5|| aapnotii haadityasya jayaM paro haasyaadityajayaajjayo bhavati ya etadevaM vidvaanaatmasaMmitamatimR^ityu saptavidha\m+ saamopaaste saamopaaste || 2\.10\.6|| \medskip \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip mano hiMkaaro vaakprastaavashchakshurudgiithaH shrotraM pratihaaraH praaNo nidhanametadgaayatraM praaNeshhu protam.h || 2\.11\.1|| sa evametadgaayatraM praaNeshhu protaM veda praaNii bhavati sarvamaayureti jyogjiivati mahaanprajayaa pashubhirbhavati mahaankiirtyaa mahaamanaaH syaattadvratam.h || 2\.11\.2|| \medskip \centerline{|| iti ekadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip abhimanthati sa hiMkaaro dhuumo jaayate sa prastaavo jvalati sa udgiitho.aN^gaaraa bhavanti sa pratihaara upashaamyati tannidhana\m+ sa\m+shaamyati tannidhanametadrathaMtaramagnau protam.h || 2\.12\.1|| sa ya evametadrathaMtaramagnau protaM veda brahmavarchasyannaado bhavati sarvamaayureti jyogjiivati mahaanprajayaa pashubhirbhavati mahaankiirtyaa na pratyaN^N^agnimaachaamenna nishhThiivettadvratam.h || 2\.12\.2|| \medskip \centerline{|| iti dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayodashaH khaNDaH ||} \medskip upamantrayate sa hiMkaaro GYapayate sa prastaavaH striyaa saha shete sa udgiithaH prati striiM saha shete sa pratihaaraH kaalaM gachchhati tannidhanaM paaraM gachchhati tannidhanametadvaamadevyaM mithune protam.h || 2\.13\.1|| sa ya evametadvaamadevyaM mithune protaM veda mithunii bhavati mithunaanmithunaatprajaayate sarvamaayureti jyogjiivati mahaanprajayaa pashubhirbhavati mahaankiirtyaa na kaaMchana pariharettadvratam.h || 2\.13\.2|| \medskip \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip udyanhiMkaara uditaH prastaavo madhyaMdina udgiitho.aparaahNaH pratihaaro.astaM yannidhanametadbR^ihadaaditye protam.h || 2\.14\.1|| sa ya evametadbR^ihadaaditye protaM veda tejasvyannaado bhavati sarvamaayureti jyogjiivati mahaanprajayaa pashubhirbhavati mahaankiirtyaa tapantaM na nindettadvratam.h || 2\.14\.2|| \medskip \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip abhraaNi saMplavante sa hiMkaaro megho jaayate sa prastaavo varshhati sa udgiitho vidyotate stanayati sa pratihaara udgR^ihNaati tannidhanametadvairuupaM parjanye protam.h || 2\.15\.1|| sa ya evametadvairuupaM parjanye protaM veda viruupaa\m+shcha suruupa\m+shcha pashuunavarundhe sarvamaayureti jyogjiivati mahaanprajayaa pashubhirbhavati mahaankiirtyaa varshhantaM na nindettadvratam.h || 2\.15\.2|| \medskip \centerline{|| iti paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip vasanto hiMkaaro griishhmaH prastaavo varshhaa udgiithaH sharatpratihaaro hemanto nidhanametadvairaajamR^itushhu protam.h || 2\.16\.1|| sa ya evametadvairaajamR^itushhu protaM veda viraajati prajayaa pashubhirbrahmavarchasena sarvamaayureti jyogjiivati mahaanprajayaa pashubhirbhavati mahaankiirtyartuunna nindettadvratam.h || 2\.16\.2|| \medskip \centerline{|| iti shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptadashaH khaNDaH ||} \medskip pR^ithivii hiMkaaro.antarikshaM prastaavo dyaurudgiitho dishaH pratihaaraH samudro nidhanametaaH shakvaryo lokeshhu protaaH || 2\.17\.1|| sa ya evametaaH shakvaryo lokeshhu protaa veda lokii bhavati sarvamaayureti jyogjiivati mahaanprajayaa pashubhirbhavati mahaankiirtyaa lokaanna nindettadvratam.h || 2\.17\.2|| \medskip \centerline{|| iti saptadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTaadashaH khaNDaH ||} \medskip ajaa hiMkaaro.avayaH prastaavo gaava udgiitho.ashvaaH pratihaaraH purushho nidhanametaa revatyaH pashushhu protaaH || 2\.18\.1|| sa ya evametaa revatyaH pashushhu protaa veda pashumaanbhavati sarvamaayureti jyogjiivati mahaanprajayaa pashubhirbhavati mahaankiirtyaa pashuunna nindettadvratam.h || 2\.18\.2|| \medskip \centerline{|| iti ashhTaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekonaviMshaH khaNDaH ||} \medskip loma hiMkaarastvakprastaavo maa\m+samudgiithosthi pratihaaro majjaa nidhanametadyaGYaayaGYiiyamaN^geshhu protam.h || 2\.19\.1|| sa ya evametadyaGYaayaGYiiyamaN^geshhu protaM vedaaN^gii bhavati naaN^gena vihuurchhati sarvamaayureti jyogjiivati mahaanprajayaa pashubhirbhavati mahaankiirtyaa saMvatsaraM majGYo naashniiyaattadvrataM majGYo naashniiyaaditi vaa || 2\.19\.2|| \medskip \centerline{|| iti ekonaviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| viMshaH khaNDaH ||} \medskip agnirhiMkaaro vaayuH prastaava aaditya udgiitho nakshatraaNi pratihaarashchandramaa nidhanametadraajanaM devataasu protam.h || 2\.20\.1|| sa ya evametadraajanaM devataasu protaM vedaitaasaameva devataanaa\m+salokataa\m+sarshhTitaa\m+saayujyaM gachchhati sarvamaayureti jyogjiivati mahaanprajayaa pashubhirbhavati mahaankiirtyaa braahmaNaanna nindettadvratam.h || 2\.20\.2|| \medskip \centerline{|| iti viMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaviMshaH khaNDaH ||} \medskip trayii vidyaa hiMkaarastraya ime lokaaH sa prastaavo.agnirvaayuraadityaH sa udgiitho nakshatraaNi vayaa\m+si mariichayaH sa pratihaaraH sarpaa gandharvaaH pitarastannidhanametatsaama sarvasminprotam.h || 2\.21\.1|| sa ya evametatsaama sarvasminprotaM veda sarva\m+ ha bhavati || 2\.21\.2|| tadeshha shloko yaani paJNchadhaa triiNii triiNi tebhyo na jyaayaH paramanyadasti || 2\.21\.3|| yastadveda sa veda sarva\m+ sarvaa disho balimasmai haranti sarvamasmiityupaasita tadvrataM tadvratam.h || 2\.21\.4|| \medskip \centerline{|| iti ekaviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaaviMshaH khaNDaH ||} \medskip vinardi saamno vR^iNe pashavyamityagnerudgiitho.aniruktaH prajaapaterniruktaH somasya mR^idu shlakshNaM vaayoH shlakshNaM balavadindrasya krauJNchaM bR^ihaspaterapadhvaantaM varuNasya taansarvaanevopaseveta vaaruNaM tveva varjayet.h || 2\.22\.1|| amR^itatvaM devebhya aagaayaaniityaagaayetsvadhaaM pitR^ibhya aashaaM manushhyebhyastR^iNodakaM pashubhyaH svargaM lokaM yajamaanaayaannamaatmana aagaayaaniityetaani manasaa dhyaayannapramattaH stuviita || 2\.22\.2|| sarve svaraa indrasyaatmaanaH sarva uushhmaaNaH prajaapateraatmaanaH sarve sparshaa mR^ityoraatmaanastaM yadi svareshhuupaalabhetendra\m+sharaNaM prapanno.abhuuvaM sa tvaa prati vakshyatiityenaM bruuyaat.h || 2\.22\.3|| atha yadyenamuushhmasuupaalabheta prajaapati\m+sharaNaM prapanno.abhuuvaM sa tvaa prati pekshyatiityenaM bruuyaadatha yadyena\m+ sparsheshhuupaalabheta mR^ityu\m+ sharaNaM prapanno.abhuuvaM sa tvaa prati dhakshyatiityenaM bruuyaat.h || 2\.22\.4|| sarve svaraa ghoshhavanto balavanto vaktavyaa indre balaM dadaaniiti sarva uushhmaaNo.agrastaa anirastaa vivR^itaa vaktavyaaH prajaapateraatmaanaM paridadaaniiti sarve sparshaa leshenaanabhinihitaa vaktavyaa mR^ityoraatmaanaM pariharaaNiiti || 2\.22\.5|| \medskip \centerline{|| iti dvaaviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayoviMshaH khaNDaH ||} \medskip trayo dharmaskandhaa yaGYo.adhyayanaM daanamiti prathamastapa eva dvitiiyo brahmachaaryaachaaryakulavaasii tR^itiiyo.atyantamaatmaanamaachaaryakule.avasaadayansarva ete puNyalokaa bhavanti brahmasa\m+stho.amR^itatvameti || 2\.23\.1|| prajaapatirlokaanabhyatapattebhyo.abhitaptebhyastrayii vidyaa saMpraasravattaamabhyatapattasyaa abhitaptaayaa etaanyaksharaaNi saMpraasrvanta bhuurbhuvaH svariti || 2\.23\.2|| taanyabhyatapattebhyo.abhitaptebhya AUMkaaraH saMpraasravattadyathaa shaN^kunaa sarvaaNi parNaani saMtR^iNNaanyevamoMkaareNa sarvaa vaaksaMtR^iNNoMkaara eveda\m+ sarvamoMkaara eveda\m+ sarvam.h || 2\.23\.3|| \medskip \centerline{|| iti trayoviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturviMshaH khaNDaH ||} \medskip brahmavaadino vadanti yadvasuunaaM praataH savana\m+ rudraaNaaM maadhyaMdina\m+ savanamaadityaanaaM cha vishveshhaaM cha devaanaaM tR^itiiyasavanam.h || 2\.24\.1|| kva tarhi yajamaanasya loka iti sa yastaM na vidyaatkathaM kuryaadatha vidvaankuryaat.h || 2\.24\.2|| puraa praataranuvaakasyopaakaraNaajjaghanena gaarhapatyasyodaaN^mukha upavishya sa vaasava\m+ saamaabhigaayati || 2\.24\.3|| lo3kadvaaramapaavaa3rNuu 33 pashyema tvaa vaya\m+ raa 33333 hu 3 m.h aa 33 jyaa 3 yo 3 aa 32111 iti || 2\.24\.4|| atha juhoti namo.agnaye pR^ithiviikshite lokakshite lokaM me yajamaanaaya vindaishha vai yajamaanasya loka etaasmi || 2\.24\.5|| atra yajamaanaH parastaadaayushhaH svaahaapajahi parighamityuktvottishhThati tasmai vasavaH praataHsavana\m+ saMprayachchhanti || 2\.24\.6|| puraa maadhyaMdinasya savanasyopaakaraNaajjaghanenaagniidhriiyasyodaN^mukha upavishya sa raudra\m +saamaabhigaayati || 2\.24\.7|| lo3kadvaaramapaavaa3rNuu33 pashyema tvaa vayaM vairaa33333 hu3m.h aa33jyaa 3yo3aa32111iti || 2\.24\.8|| atha juhoti namo vaayave.antarikshakshite lokakshite lokaM me yajamaanaaya vindaishha vai yajamaanasya loka etaasmi || 2\.24\.9|| atra yajamaanaH parastaadaayushhaH svaahaapajahi parighamityuktvottishhThati tasmai rudraa maadhyaMdina\m+savana\m+saMprayachchhanti || 2\.24\.10|| puraa tR^itiiyasavanasyopaakaraNaajjaghanenaahavaniiyasyodaN^mukha upavishya sa aaditya\m+sa vaishvadeva\m+ saamaabhigaayati || 2\.24\.11|| lo3kadvaaramapaavaa3rNuu33pashyema tvaa vaya\m+ svaaraa 33333 hu3m.h aa33 jyaa3 yo3aa 32111 iti || 2\.24\.12|| aadityamatha vaishvadevaM lo3kadvaaramapaavaa3rNuu33 pashyema tvaa vaya\m+saamraa33333 hu3m.h aa33 jyaa3yo3aa 32111 iti || 2\.24\.13|| atha juhoti nama aadityebhyashcha vishvebhyashcha devebhyo divikshidbhyo lokakshidbhyo lokaM me yajamaanaaya vindata || 2\.24\.14|| eshha vai yajamaanasya loka etaasmyatra yajamaanaH parastaadaayushhaH svaahaapahata parighamityuktvottishhThati || 2\.24\.15|| tasmaa aadityaashcha vishve cha devaastR^itiiyasavana\m+ saMprayachchhantyeshha ha vai yaGYasya maatraaM veda ya evaM veda ya evaM veda || 2\.24\.16|| \medskip \centerline{|| iti chaturviMshaH khaNDaH ||} \bigskip \centerline{\large{\largedvng || iti dvitiiyo.adhyaayaH ||}} \bigskip \medskip\hrule\medskip \centerline{\large{\largedvng || tR^itiiyo.adhyaayaH ||}} \bigskip \centerline{|| prathamaH khaNDaH ||} \medskip asau vaa aadityo devamadhu tasya dyaureva tirashchiinava\m+sho.antarikshamapuupo mariichayaH putraaH || 3\.1\.1|| tasya ye praaJNcho rashmayastaa evaasya praachyo madhunaaDyaH | R^icha eva madhukR^ita R^igveda eva pushhpaM taa amR^itaa aapastaa vaa etaa R^ichaH || 3\.1\.2|| etamR^igvedamabhyatapa\m+stasyaabhitaptasya yashasteja indriyaM viiryamannaadya\m+raso.ajaayata || 3\.1\.3|| tadvyaksharattadaadityamabhito.ashrayattadvaa etadyadetadaadityasya rohita\m+ruupam.h || 3\.1\.4|| \medskip \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip atha ye.asya dakshiNaa rashmayastaa evaasya dakshiNaa madhunaaDyo yajuu\m+shhyeva madhukR^ito yajurveda eva pushhpaM taa amR^ita aapaH || 3\.2\.1|| taani vaa etaani yajuu\m+shhyetaM yajurvedamabhyatapa\m+stasyaabhitaptasya yashasteja indriyaM viiryamannaadya\m+rasojaayata || 3\.2\.2|| tadvyaksharattadaadityamabhito.ashrayattadvaa etadyadetadaadityasya shukla\m+ ruupam.h || 3\.2\.3|| \medskip \centerline{|| iti dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip atha ye.asya pratyaJNcho rashmayastaa evaasya pratiichyo madhunaaDyaH saamaanyeva madhukR^itaH saamaveda eva pushhpaM taa amR^itaa aapaH || 3\.3\.1|| taani vaa etaani saamaanyeta\m+ saamavedamabhyatapa\m+stasyaabhitaptasya yashasteja indriyaM viiryamannaadya\m+raso.ajaayata || 3\.3\.2|| tadvyaksharattadaadityamabhito.ashrayattadvaa etadyadetadaadityasya kR^ishhNa\m+ruupam.h || 3\.3\.3|| \medskip \centerline{|| iti tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturthaH khaNDaH ||} \medskip atha ye.asyodaJNcho rashmayastaa evaasyodiichyo madhunaaDyo.atharvaaN^girasa eva madhukR^ita itihaasapuraaNaM pushhpaM taa amR^itaa aapaH || 3\.4\.1|| te vaa ete.atharvaaN^girasa etaditihaasapuuraaNamabhyatapa\m+ stasyaabhitaptasya yashasteja indriyaaM viiryamannaadya\m+raso.ajaayata || 3\.4\.2|| tadvyaksharattadaadityamabhito.ashrayattadvaa etadyadetadaadityasya paraM kR^ishhNa\m+ruupam.h || 3\.4\.3|| \medskip \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip atha ye.asyordhvaa rashmayastaa evaasyordhvaa madhunaaDyo guhyaa evaadeshaa madhukR^ito brahmaiva pushhpaM taa amR^itaa aapaH || 3\.5\.1|| te vaa ete guhyaa aadeshaa etadbrahmaabhyatapa\m+ stasyaabhitaptasya yashasteja indriyaM viiryamannaadya\m+raso.ajaayata || 3\.5\.2|| tadvyaksharattadaadityamabhito.ashrayattadvaa etadyadetadaadityasya madhye kshobhata iva || 3\.5\.3|| te vaa ete rasaanaa\m+rasaa vedaa hi rasaasteshhaamete rasaastaani vaa etaanyamR^itaanaamamR^itaani vedaa hyamR^itaasteshhaametaanyamR^itaani || 3\.5\.4|| \medskip \centerline{|| iti paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip tadyatprathamamamR^itaM tadvasava upajiivantyagninaa mukhena na vai devaa ashnanti na pibantyetadevaamR^itaM dR^ishhTvaa tR^ipyanti || 3\.6\.1|| ta etadeva ruupamabhisaMvishantyetasmaadruupaadudyanti || 3\.6\.2|| sa ya etadevamamR^itaM veda vasuunaamevaiko bhuutvaagninaiva mukhenaitadevaamR^itaM dR^ishhTvaa tR^ipyati sa ya etadeva ruupamabhisaMvishatyetasmaadruupaadudeti || 3\.6\.3|| sa yaavadaadityaH purastaadudetaa pashchaadastametaa vasuunaameva taavadaadhipatya\m+svaaraajyaM paryetaa || 3\.6\.4|| \medskip \centerline{|| iti shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptamaH khaNDaH ||} \medskip atha yaddvitiiyamamR^itaM tadrudraa upajiivantiindreNa mukhena na vai devaa ashnanti na pibantyetadevaamR^itaM dR^ishhTvaa tR^ipyanti || 3\.7\.1|| ta etadeva ruupamabhisaMvishantyetasmaadruupaadudyanti || 3\.7\.2|| sa ya etadevamamR^itaM veda rudraaNaamevaiko bhuutvendreNaiva mukhenaitadevaamR^itaM dR^ishhTvaa tR^ipyati sa etadeva ruupamabhisaMvishatyetasmaadruupaadudeti || 3\.7\.3|| sa yaavadaadityaH purastaadudetaa pashchaadastametaa dvistaavaddakshiNata udetottarato.astametaa rudraaNaameva taavadaadhipatya\m+svaaraajyaM paryetaa || 3\.7\.4|| \medskip \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip atha yattR^itiiyamamR^itaM tadaadityaa upajiivanti varuNena mukhena na vai devaa ashnanti na pibantyetadevaamR^itaM dR^ishhTvaa tR^ipyanti || 3\.8\.1|| ta etadeva ruupamabhisaMvishantyetasmaadruupaadudyanti || 3\.8\.2|| sa ya etadevamamR^itaM vedaadityaanaamevaiko bhuutvaa varuNenaiva mukhenaitadevaamR^itaM dR^ishhTvaa tR^ipyati sa etadeva ruupamabhisaMvishatyetasmaadruupaadudeti || 3\.8\.3|| sa yaavadaadityo dakshiNata udetottarato.astametaa dvistaavatpashchaadudetaa purastaadastametaadityaanaameva taavadaadhipatya\m+svaaraajyaM paryetaa || 3\.8\.4|| \medskip \centerline{|| iti ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| navamaH khaNDaH ||} \medskip atha yachchaturthamamR^itaM tanmaruta upajiivanti somena mukhena na vai devaa ashnanti na pibantyetadevaamR^itaM dR^ishhTvaa tR^ipyanti || 3\.9\.1|| ta etadeva ruupamabhisaMvishantyetasmaadruupaadudyanti || 3\.9\.2|| sa ya etadevamamR^itaM veda marutaamevaiko bhuutvaa somenaiva mukhenaitadevaamR^itaM dR^ishhTvaa tR^ipyati sa etadeva ruupamabhisaMvishatyetasmaadruupaadudeti || 3\.9\.3|| sa yaavadaadityaH pashchaadudetaa purastaadastametaa dvistaavaduttarata udetaa dakshiNato.astametaa marutaameva taavadaadhipaty\m+svaaraajyaM paryetaa || 3\.9\.4|| \medskip \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dashamaH khaNDaH ||} \medskip atha yatpaJNchamamamR^itaM tatsaadhyaa upajiivanti brahmaNaa mukhena na vai devaa ashnanti na pibantyetadevaamR^itaM dR^ishhTvaa tR^ipyanti || 3\.10\.1|| ta etadeva ruupamabhisaMvishantyetasmaadruupaadudyanti || 3\.10\.2|| sa ya etadevamamR^itaM veda saadhyaanaamevaiko bhuutvaa brahmaNaiva mukhenaitadevaamR^itaM dR^ishhTvaa tR^ipyati sa etadeva ruupamabhisaMvishatyetasmaadruupaadudeti || 3\.10\.3|| sa yaavadaaditya uttarata udetaa dakshiNato.astametaa dvistaavaduurdhvaM udetaarvaagastametaa saadhyaanaameva taavadaadhipatya\m+svaaraajyaM paryetaa || 3\.10\.4|| \medskip \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip atha tata uurdhva udetya naivodetaa naastametaikala eva madhye sthaataa tadeshha shlokaH || 3\.11\.1|| na vai tatra na nimlocha nodiyaaya kadaachana | devaastenaaha\m+satyena maa viraadhishhi brahmaNeti || 3\.11\.2|| na ha vaa asmaa udeti na nimlochati sakR^iddivaa haivaasmai bhavati ya etaamevaM brahmopanishhadaM veda || 3\.11\.3|| taddhaitadbrahmaa prajaapataya uvaacha prajaapatirmanave manuH prajaabhyastaddhaitaduddaalakaayaaruNaye jyeshhThaaya putraaya pitaa brahma provaacha || 3\.11\.4|| idaM vaava tajjyeshhThaaya putraaya pitaa brahma prabruuyaatpraNaayyaaya vaantevaasine || 3\.11\.5|| naanyasmai kasmaichana yadyapyasmaa imaamadbhiH parigR^ihiitaaM dhanasya puurNaaM dadyaadetadeva tato bhuuya ityetadeva tato bhuuya iti || 3\.11\.6|| \medskip \centerline{|| iti ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip gaayatrii vaa iida\m+ sarvaM bhuutaM yadidaM kiM cha vaagvai gaayatrii vaagvaa ida\m+ sarvaM bhuutaM gaayati cha traayate cha || 3\.12\.1|| yaa vai saa gaayatriiyaM vaava saa yeyaM pR^ithivyasyaa\m+ hiida\m+ sarvaM bhuutaM pratishhThitametaameva naatishiiyate || 3\.12\.2|| yaa vai saa pR^ithiviiyaM vaava saa yadidamasminpurushhe shariiramasminhiime praaNaaH pratishhThitaa etadeva naatishiiyante || 3\.12\.3|| yadvai tatpurushhe shariiramidaM vaava tadyadidamasminnantaH purushhe hR^idayamasminhiime praaNaaH pratishhThitaa etadeva naatishiiyante || 3\.12\.4|| saishhaa chatushhpadaa shhaDvidhaa gaayatrii tadetadR^ichaabhyanuuktam.h || 3\.12\.5|| taavaanasya mahimaa tato jyaayaa\m+shcha puurushhaH | paado.asya sarvaa bhuutaani tripaadasyaamR^itaM diviiti || 3\.12\.6|| yadvai tadbrahmetiidaM vaava tadyoyaM bahirdhaa purushhaadaakaasho yo vai sa bahirdhaa purushhaadaakaashaH || 3\.12\.7|| ayaM vaava sa yo.ayamantaH purushha akaasho yo vai so.antaH purushha aakaashaH || 3\.12\.8|| ayaM vaava sa yo.ayamantarhR^idaya aakaashastadetatpuurNamapravarti puurNamapravartinii\m+shriyaM labhate ya evaM veda || 3\.12\.9|| \medskip \centerline{|| iti dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayodashaH khaNDaH ||} \medskip tasya ha vaa etasya hR^idayasya paJNcha devasushhayaH sa yo.asya praaN^sushhiH sa praaNastachchakshuH sa aadityastadetattejo.annaadyamityupaasiita tejasvyannaado bhavati ya evaM veda || 3\.13\.1|| atha yo.asya dakshiNaH sushhiH sa vyaanastachchhrotra\m+ sa chandramaastadetachchhriishcha yashashchetyupaasiita shriimaanyashasvii bhavati ya evaM veda || 3\.13\.2|| atha yo.asya pratyaN^sushhiH so.apaanaH saa vaakso.agnistadetadbrahmavarchasamannaadyamityupaasiita brahmavarchasyannaado bhavati ya evaM veda || 3\.13\.3|| atha yo.asyodaN^sushhiH sa samaanastanmanaH sa parjanyastadetatkiirtishcha vyushhTishchetyupaasiita kiirtimaanvyushhTimaanbhavati ya evaM veda || 3\.13\.4|| atha yo.asyordhvaH sushhiH sa udaanaH sa vaayuH sa aakaashastadetadojashcha mahashchetyupaasiitaujasvii mahasvaanbhavati ya evaM veda || 3\.13\.5|| te vaa ete paJNcha brahmapurushhaaH svargasya lokasya dvaarapaaH sa ya etaanevaM paJNcha brahmapurushhaansvargasya lokasya dvaarapaanvedaasya kule viiro jaayate pratipadyate svargaM lokaM ya etaanevaM paJNcha brahmapurushhaansvargasya lokasya dvaarapaanveda || 3\.13\.6|| atha yadataH paro divo jyotirdiipyate vishvataH pR^ishhTheshhu sarvataH pR^ishhTheshhvanuttameshhuuttameshhu lokeshhvidaM vaava tadyadidamasminnantaH purushhe jyotiH || 3\.13\.7|| tasyaishhaa dR^ishhTiryatritadasmiJNchhariire sa\m+sparshenoshhNimaanaM vijaanaati tasyaishhaa shrutiryatraitatkarNaavapigR^ihya ninadamiva nadathurivaagneriva jvalata upashR^iNoti tadetaddR^ishhTaM cha shrutaM chetyupaasiita chakshushhyaH shruto bhavati ya evaM veda ya evaM veda || 3\.13\.8|| \medskip \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip sarvaM khalvidaM brahma tajjalaaniti shaanta upaasiita | atha khalu kratumayaH purushho yathaakraturasmi\m+lloke purushho bhavati tathetaH pretya bhavati sa kratuM kurviita || 3\.14\.1|| manomayaH praaNashariiro bhaaruupaH satyasaMkalpa aakaashaatmaa sarvakarmaa sarvakaamaH sarvagandhaH sarvarasaH sarvamidamabhyatto.avaakyanaadaraH || 3\.14\.2|| eshha ma aatmaantarhR^idaye.aNiiyaanvriihervaa yavaadvaa sarshhapaadvaa shyaamaakaadvaa shyaamaakataNDulaadvaishha ma aatmaantarhR^idaye jyaayaanpR^ithivyaa jyaayaanantarikshaajjyaayaandivo jyaayaanebhyo lokebhyaH || 3\.14\.3|| sarvakarmaa sarvakaamaH sarvagandhaH sarvarasaH sarvamidamabhyaatto.avaakyanaadara eshha ma aatmaantarhR^idaya etadbrahmaitamitaH pretyaabhisaMbhavitaasmiiti yasya syaadaddhaa na vichikitsaastiiti ha smaaha shaaNDilyaH shaaNDilyaH || 3\.14\.4|| \medskip \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip antarikshodaraH kosho bhuumibudhno na jiiryati disho hyasya sraktayo dyaurasyottaraM bila\m+ sa eshha kosho vasudhaanastasminvishvamida\m+ shritam.h || 3\.15\.1|| tasya praachii digjuhuurnaama sahamaanaa naama dakshiNaa raaGYii naama pratiichii subhuutaa naamodiichii taasaaM vaayurvatsaH sa ya etamevaM vaayuM dishaaM vatsaM veda na putraroda\m+ roditi so.ahametamevaM vaayuM dishaaM vatsaM veda maa putraroda\m+rudam.h || 3\.15\.2|| arishhTaM koshaM prapadye.amunaamunaamunaa praaNaM prapadye.amunaamunaamunaa bhuuH prapadye.amunaamunaamunaa bhuvaH prapadye.amunaamunaamunaa svaH prapadye.amunaamunaamunaa || 3\.15\.3|| sa yadavochaM praaNaM prapadya iti praaNo vaa ida\m+ sarvaM bhuutaM yadidaM kiMcha tameva tatpraapatsi || 3\.15\.4|| atha yadavochaM bhuuH prapadya iti pR^ithiviiM prapadye.antarikshaM prapadye divaM prapadya ityeva tadavocham.h || 3\.15\.5|| atha yadavochaM bhuvaH prapadya ityagniM prapadye vaayuM prapadya aadityaM prapadya ityeva tadavocham.h || 3\.15\.6|| atha yadavocha\m+svaH prapadya ityR^igvedaM prapadye yajurvedaM prapadye saamavedaM prapadya ityeva tadavochaM tadavocham.h || 3\.15\.7|| \medskip \centerline{|| iti paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip purushho vaava yaGYastasya yaani chaturvi\m+shati varshhaaNi tatpraataHsavanaM chaturvi\m+shatyaksharaa gaayatrii gaayatraM praataHsavanaM tadasya vasavo.anvaayattaaH praaNaa vaava vasava ete hiida\m+sarvaM vaasayanti || 3\.16\.1|| taM chedetasminvayasi kiMchidupatapetsa bruuyaatpraaNaa vasava idaM me praataHsavanaM maadhyaMdina\m+savanamanusaMtanuteti maahaM praaNaanaaM vasuunaaM madhye yaGYo vilopsiiyetyuddhaiva tata etyagado ha bhavati || 3\.16\.2|| atha yaani chatushchatvaari\m+shadvarshhaaNi tanmaadhyaMdina\m+ savanaM chatushchatvaari\m+shadaksharaa trishhTuptraishhTubhaM maadhyaMdina\m+savanaM tadasya rudraa anvaayattaaH praaNaa vaava rudraa ete hiida\m+sarva\m+rodayanti || 3\.16\.3|| taM chedetasminvayasi kiMchidupatapetsa bruuyaatpraaNaa rudraa idaM me maadhyaMdina\m+savanaM tR^itiiyasavanamanusaMtanuteti maahaM praaNaanaa\m+rudraaNaaM madhye yaGYo vilopsiiyetyuddhaiva tata etyagado ha bhavati || 3\.16\.4|| atha yaanyashhTaachatvaari\m+shadvarshhaaNi tattR^itiiyasavanamashhTaachatvaari\m+shadaksharaa jagatii jaagataM tR^itiiyasavanaM tadasyaadityaa anvaayattaaH praaNaa vaavaadityaa ete hiida\m+sarvamaadadate || 3\.16\.5|| taM chedetasminvayasi kiMchidupatapetsa bruuyaatpraaNaa adityaa idaM me tR^itiiyasavanamaayuranusaMtanuteti maahaM praaNaanaamaadityaanaaM madhye yaGYo vilopsiiyetyuddhaiva tata etyagado haiva bhavati || 3\.16\.6|| etaddha sma vai tadvidvaanaaha mahidaasa aitareyaH sa kiM ma etadupatapasi yo.ahamanena na preshhyaamiiti sa ha shhoDashaM varshhashatamajiivatpra ha shhoDashaM varshhashataM jiivati ya evaM veda || 3\.16\.7|| \medskip \centerline{|| iti shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptadashaH khaNDaH ||} \medskip sa yadashishishhati yatpipaasati yanna ramate taa asya diikshaaH || 3\.17\.1|| atha yadashnaati yatpibati yadramate tadupasadaireti || 3\.17\.2|| atha yaddhasati yajjakshati yanmaithunaM charati stutashastraireva tadeti || 3\.17\.3|| atha yattapo daanamaarjavamahi\m+saa satyavachanamiti taa asya dakshiNaaH || 3\.17\.4|| tasmaadaahuH soshhyatyasoshhTeti punarutpaadanamevaasya tanmaraNamevaavabhR^ithaH || 3\.17\.5|| taddhaitadghor aaN^girasaH kR^ishhNaaya devakiiputraayoktvovaachaapipaasa eva sa babhuuva so.antavelaayaametattrayaM pratipadyetaakshitamasyachyutamasi praaNasa\m+shitamasiiti tatraite dve R^ichau bhavataH || 3\.17\.6|| aaditpratnasya retasaH | udvayaM tamasaspari jyotiH pashyanta uttara\m+svaH pashyanta uttaraM devaM devatraa suuryamaganma jyotiruttamamiti jyotiruttamamiti || 3\.17\.7|| \medskip \centerline{|| iti saptadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTaadashaH khaNDaH ||} \medskip mano brahmetyupaasiitetyadhyaatmamathaadhidaivatamaakaasho brahmetyubhayamaadishhTaM bhavatyadhyaatmaM chaadhidaivataM cha || 3\.18\.1|| tadetachchatushhpaadbrahma vaakpaadaH praaNaH paadashchakshuH paadaH shrotraM paada ityadhyaatmamathaadhidaivatamagniH paado vaayuH paadaa adityaH paado dishaH paada ityubhayamevaadishhTaM bhavatyadhyaatmaM chaivaadhidaivataM cha || 3\.18\.2|| vaageva brahmaNashchaturthaH paadaH so.agninaa jyotishhaa bhaati cha tapati cha bhaati cha tapati cha kiirtyaa yashasaa brahmavarchasena ya evaM veda || 3\.18\.3|| praaNa eva brahmaNashchaturthaH paadaH sa vaayunaa jyotishhaa bhaati cha tapati ch bhaati cha tapati cha kiirtyaa yashasaa brahmavarchasena ya evaM veda || 3\.18\.4|| chakshureva brahmaNashchaturthaH paadaH sa aadityena jyotishhaa bhaati cha tapati cha bhaati cha tapati cha kiirtyaa yashasaa brahmavarchasena ya evaM veda || 3\.18\.5|| shrotrameva brahmaNashchaturthaH paadaH sa digbhirjyotishhaa bhaati cha tapati cha bhaati cha tapati cha kiirtyaa yashasaa brahmavarchasena ya evaM veda ya evaM veda || 3\.18\.6|| \medskip \centerline{|| iti ashhTaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekonaviMshaH khaNDaH ||} \medskip aadityo brahmetyaadeshastasyopavyaakhyaanamasadevedamagra aasiit.h | tatsadaasiittatsamabhavattadaaNDaM niravartata tatsaMvatsarasya maatraamashayata tannirabhidyata te aaNDakapaale rajataM cha suvarNaM chaabhavataam.h || 3\.19\.1|| tadyadrajata\m+ seyaM pR^ithivii yatsuvarNa\m+ saa dyauryajjaraayu te parvataa yadulba\m+ samegho niihaaro yaa dhamanayastaa nadyo yadvaasteyamudaka\m+ sa samudraH || 3\.19\.2|| atha yattadajaayata so.asaavaadityastaM jaayamaanaM ghoshhaa uluulavo.anuudatishhThantsarvaaNi cha bhuutaani sarve cha kaamaastasmaattasyodayaM prati pratyaayanaM prati ghoshhaa uluulavo.anuuttishhThanti sarvaaNi cha bhuutaani sarve cha kaamaaH || 3\.19\.3|| sa ya etamevaM vidvaanaadityaM brahmetyupaaste.abhyaasho ha yadena\m+ saadhavo ghoshhaa aa cha gachchheyurupa cha nimreDerannimreDeran.h || 3\.19\.4|| \medskip \centerline{|| iti ekonaviMshaH khaNDaH ||} \bigskip \centerline{\large{\largedvng || iti tR^itiiyo.adhyaayaH ||}} \bigskip \medskip\hrule\medskip \centerline{\large{\largedvng || chaturtho.adhyaayaH ||}} \bigskip \centerline{|| prathamaH khaNDaH ||} \medskip jaanashrutirha pautraayaNaH shraddhaadeyo bahudaayii bahupaakya aasa sa ha sarvata aavasathaanmaapayaaMchakre sarvata eva me.annamatsyantiiti || 4\.1\.1|| atha ha\m+saa nishaayaamatipetustaddhaiva\m+ ha\m+ soha\m+ samabhyuvaada ho ho.ayi bhallaaksha bhallaaksha jaanashruteH pautraayaNasya samaM divaa jyotiraatataM tanmaa prasaaN^kshii stattvaa maa pradhaakshiiriti || 4\.1\.2|| tamu ha paraH pratyuvaacha kamvara enametatsanta\m+ sayugvaanamiva raikvamaattheti yo nu katha\m+ sayugvaa raikva iti || 4\.1\.3|| yathaa kR^itaayavijitaayaadhareyaaH saMyantyevamena\m+ sarvaM tadabhisamaiti yatkiMcha prajaaH saadhu kurvanti yastadveda yatsa veda sa mayaitadukta iti || 4\.1\.4|| tadu ha jaanashrutiH pautraayaNa upashushraava sa ha saMjihaana eva kshattaaramuvaachaaN^gaare ha sayugvaanamiva raikvamaattheti yo nu katha\m+ sayugvaa raikva iti || 4\.1\.5|| yathaa kR^itaayavijitaayaadhareyaaH saMyantyevamena\m+ sarvaM tadabhisamaiti yatkiMcha prajaaH saadhu kurvanti yastadveda yatsa veda sa mayaitadukta iti || 4\.1\.6|| sa ha kshattaanvishhya naavidamiti pratyeyaaya ta\m+ hovaacha yatraare braahmaNasyaanveshhaNaa tadenamarchchheti || 4\.1\.7|| so.adhastaachchhakaTasya paamaanaM kashhamaaNamupopavivesha ta\m+ haabhyuvaada tvaM nu bhagavaH sayugvaa raikva ityaha\m+ hyaraa3 iti ha pratijaGYe sa ha kshattaavidamiti pratyeyaaya || 4\.1\.8 || \medskip \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip tadu ha jaanashrutiH pautraayaNaH shhaTshataani gavaaM nishhkamashvatariirathaM tadaadaaya pratichakrame ta\m+ haabhyuvaada || 4\.2\.1|| raikvemaani shhaTshataani gavaamayaM nishhko.ayamashvatariiratho.anu ma etaaM bhagavo devataa\m+ shaadhi yaaM devataamupaassa iti || 4\.2\.2|| tamu ha paraH pratyuvaachaaha haaretvaa shuudra tavaiva saha gobhirastviti tadu ha punareva jaanashrutiH pautraayaNaH sahasraM gavaaM nishhkamashvatariirathaM duhitaraM tadaadaaya pratichakrame || 4\.2\.3|| ta\m+ haabhyuvaada raikveda\m+ sahasraM gavaamayaM nishhko.ayamashvatariiratha iyaM jaayaayaM graamo yasminnaasse.anveva maa bhagavaH shaadhiiti || 4\.2\.4 || tasyaa ha mukhamupodgR^ihNannuvaachaajahaaremaaH shuudraanenaiva mukhenaalaapayishhyathaa iti te haite raikvaparNaa naama mahaavR^ishheshhu yatraasmaa uvaasa sa tasmai hovaacha || 4\.2\.5 || \medskip \centerline{|| iti dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip vaayurvaava saMvargo yadaa vaa agnirudvaayati vaayumevaapyeti yadaa suuryo.astameti vaayumevaapyeti yadaa chandro.astameti vaayumevaapyeti || 4\.3\.1|| yadaapa uchchhushhyanti vaayumevaapiyanti vaayurhyevaitaansarvaansaMvR^iN^kta ityadhidaivatam.h || 4\.3\.2|| athaadhyaatmaM praaNo vaava saMvargaH sa yadaa svapiti praaNameva vaagapyeti praaNaM chakshuH praaNa\m+ shrotraM praaNaM manaH praaNo hyevaitaansarvaansaMvR^iN^kta iti || 4\.3\.3|| tau vaa etau dvau samvargau vaayureva deveshhu praaNaH praaNeshhu || 4\.3\.4|| atha ha shaunakaM cha kaapeyamabhiprataariNaM cha kaakshaseniM parivishhyamaaNau brahmachaarii bibhikshe tasmaa u ha na dadatuH || 4\.3\.5|| sa hovaacha mahaatmanashchaturo deva ekaH kaH sa jagaara bhuvanasya gopaastaM kaapeya naabhipashyanti martyaa abhiprataarinbahudhaa vasantaM yasmai vaa etadannaM tasmaa etanna dattamiti || 4\.3\.6|| tadu ha shaunakaH kaapeyaH pratimanvaanaH pratyeyaayaatmaa devaanaaM janitaa prajaanaa\m+ hiraNyada\m+shhTro babhaso.anasuurirmahaantamasya mahimaanamaahuranadyamaano yadanannamattiiti vai vayaM brahmachaarinnedamupaasmahe dattaasmai bhikshaamiti || 4\.3\.7|| tasma u ha daduste vaa ete paJNchaanye paJNchaanye dasha santastatkR^itaM tasmaatsarvaasu dikshvannameva dasha kR^ita\m+ saishhaa viraaDannaadii tayeda\m+ sarvaM dR^ishhTa\m+ sarvamasyedaM dR^ishhTaM bhavatyannaado bhavati ya evaM veda ya evaM veda || 4\.3\.8|| \medskip \centerline{|| iti tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturthaH khaNDaH ||} \medskip satyakaamo ha jaabaalo jabaalaaM maataramaamantrayaaMchakre brahmacharyaM bhavati vivatsyaami kiMgotro nvahamasmiiti || 4\.4\.1|| saa hainamuvaacha naahametadveda taata yadgotrastvamasi bahvahaM charantii parichaariNii yauvane tvaamalabhe saahametanna veda yadgotrastvamasi jabaalaa tu naamaahamasmi satyakaamo naama tvamasi sa satyakaama eva jaabaalo braviithaa iti || 4\.4\.2|| sa ha haaridrumataM gautamametyovaacha brahmacharyaM bhagavati vatsyaamyupeyaaM bhagavantamiti || 4\.4\.3|| ta\m+ hovaacha kiMgotro nu somyaasiiti sa hovaacha naahametadveda bho yadgotro.ahamasmyapR^ichchhaM maatara\m+ saa maa pratyabraviidbahvahaM charantii parichariNii yauvane tvaamalabhe saahametanna veda yadgotrastvamasi jabaalaa tu naamaahamasmi satyakaamo naama tvamasiiti so.aha\m+ satyakaamo jaabaalo.asmi bho iti || 4\.4\.4|| ta\m+ hovaacha naitadabraahmaNo vivaktumarhati samidha\m+ somyaaharopa tvaa neshhye na satyaadagaa iti tamupaniiya kR^ishaanaamabalaanaaM chatuHshataa gaa niraakR^ityovaachemaaH somyaanusaMvrajeti taa abhiprasthaapayannuvaacha naasahasreNaavarteyeti sa ha varshhagaNaM provaasa taa yadaa sahasra\m+ saMpeduH || 4\.4\.5|| \medskip \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip atha hainamR^ishhabho.abhyuvaada satyakaama3 iti bhagava iti ha pratishushraava praaptaaH somya sahasra\m+ smaH praapaya na aachaaryakulam.h || 4\.5\.1|| brahmaNashcha te paadaM bravaaNiiti braviitu me bhagavaaniti tasmai hovaacha praachii dikkalaa pratiichii dikkalaa dakshiNaa dikkalodiichii dikkalaishha vai somya chatushhkalaH paado brahmaNaH prakaashavaannaama || 4\.5\.2|| sa ya etamevaM vidvaa\m+shchatushhkalaM paadaM brahmaNaH prakaashavaanityupaaste prakaashavaanasmi\m+lloke bhavati prakaashavato ha lokaaJNjayati ya etamevaM vidvaa\m+shchatushhkalaM paadaM brahmaNaH prakaashavaanityupaaste || 4\.5\.3|| \medskip \centerline{|| iti paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip agnishhTe paadaM vakteti sa ha shvobhuute ga aabhiprasthaapayaaMchakaara taa yatraabhi saayaM babhuuvustatraagnimupasamaadhaaya gaa uparudhya samidhamaadhaaya pashchaadagneH praaN^upopavivesha || 4\.6\.1|| tamagnirabhyuvaada satyakaama3 iti bhagava iti ha pratishushraava || 4\.6\.2|| brahmaNaH somya te paadaM bravaaNiiti braviitu me bhagavaaniti tasmai hovaacha pR^ithivii kalaantarikshaM kalaa dyauH kalaa samudraH kalaishha vai somya chatushhkalaH paado brahmaNo.anantavaannaama || 4\.6\.3|| sa ya etamevaM vidvaa\m+shchatushhkalaM paadaM brahmaNo.anantavaanityupaaste.anantavaanasmi\m+lloke bhavatyanantavato ha lokaaJNjayati ya etamevaM vidvaa\m+shchatushhkalaM paadaM brahmaNo.anantavaanityupaaste || 4\.6\.4|| \medskip \centerline{|| iti shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptamaH khaNDaH ||} \medskip ha\m+saste paadaM vakteti sa ha shvobhuute gaa abhiprasthaapayaaMchakaara taa yatraabhi saayaM babhuuvustatraagnimupasamaadhaaya gaa uparudhya samidhamaadhaaya pashchaadagneH praaN^upopavivesha || 4\.7\.1|| ta\m+ha\m+sa upanipatyaabhyuvaada satyakaama3 iti bhagava iti ha pratishushraava || 4\.7\.2|| brahmaNaH somya te paadaM bravaaNiiti braviitu me bhagavaaniti tasmai hovaachaagniH kalaa suuryaH kalaa chandraH kalaa vidyutkalaishha vai somya chatushhkalaH paado brahmaNo jyotishhmaannaama || 4\.7\.3|| sa ya etamevaM vidvaa\m+shchatushhkalaM paadaM brahmaNo jyotishhmaanityupaaste jyotishhmaanasmi\m+lloke bhavati jyotishhmato ha lokaaJNjayati ya etamevaM vidvaa\m+shchatushhkalaM paadaM brahmaNo jyotishhmaanityupaaste || 4\.7\.4|| \medskip \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip madgushhTe paadaM vakteti sa ha shvobhuute gaa abhiprasthaapayaaMchakaara taa yatraabhi saayaM babhuuvustatraagnimupasamaadhaaya gaa uparudhya samidhamaadhaaya pashchaadagneH praaN^upopavivesha || 4\.8\.1|| taM madgurupanipatyaabhyuvaada satyakaama3 iti bhagava iti ha pratishushraava || 4\.8\.2|| brahmaNaH somya te paadaM bravaaNiiti braviitu me bhagavaaniti tasmai hovaacha praaNaH kalaa chakshuH kalaa shrotraM kalaa manaH kalaishha vai somya chatushhkalaH paado brahmaNa aayatanavaannaama || 4\.8\.3|| sa yai etamevaM vidvaa\m+shchatushhkalaM paadaM brahmaNa aayatanavaanityupaasta aayatanavaanasmi\m+lloke bhavatyaayatanavato ha lokaaJNjayati ya etamevaM vidvaa\m+shchatushhkalaM paadaM brahmaNa aayatanavaanityupaaste || 4\.8\.4|| \medskip \centerline{|| iti ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| navamaH khaNDaH ||} \medskip praapa haacharyakulaM tamaacharyo.abhyuvaada satyakaama3 iti bhagava iti ha pratishushraava || 4\.9\.1|| brahmavidiva vai somya bhaasi ko nu tvaanushashaasetyanye manushhyebhya iti ha pratijaGYe bhagavaa\m+stveva me kaame bruuyaat.h || 4\.9\.2|| shruta\m+hyeva me bhagavaddR^ishebhya aachaaryaaddhaiva vidyaa viditaa saadhishhThaM praapatiiti tasmai haitadevovaachaatra ha na kiMchana viiyaayeti viiyaayeti || 4\.9\.3|| \medskip \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dashamaH khaNDaH ||} \medskip upakosalo ha vai kaamalaayanaH satyakaame jaabaale brahmachaaryamuvaasa tasya ha dvaadasha vaarshhaaNyagniinparichachaara sa ha smaanyaanantevaasinaH samaavartaya\m+staM ha smaiva na samaavartayati || 4\.10\.1|| taM jaayovaacha tapto brahmachaarii kushalamagniinparichachaariinmaa tvaagnayaH paripravochanprabruuhyasmaa iti tasmai haaprochyaiva pravaasaaMchakre || 4\.10\.2|| sa ha vyaadhinaanashituM dadhre tamaachaaryajaayovaacha brahmachaarinnashaana kiM nu naashnaasiiti sa hovaacha bahava ime.asminpurushhe kaamaa naanaatyayaa vyaadhiibhiH pratipuurNo.asmi naashishhyaamiiti || 4\.10\.3|| atha haagnayaH samuudire tapto brahmachaarii kushalaM naH paryachaariiddhantaasmai prabravaameti tasmai hochuH praaNo brahma kaM brahma khaM brahmeti || 4\.10\.4|| sa hovaacha vijaanaamyahaM yatpraaNo brahma kaM cha tu khaM cha na vijaanaamiiti te hochuryadvaava kaM tadeva khaM yadeva khaM tadeva kamiti praaNaM cha haasmai tadaakaashaM chochuH || 4\.10\.5|| \medskip \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip atha hainaM gaarhapatyo.anushashaasa pR^ithivyagnirannamaaditya iti ya eshha aaditye purushho dR^ishyate so.ahamasmi sa evaahamasmiiti || 4\.11\.1|| sa ya etamevaM vidvaanupaaste.apahate paapakR^ityaaM lokii bhavati sarvamaayureti jyogjiivati naasyaavarapurushhaaH kshiiyanta upa vayaM taM bhuJNjaamo.asmi\m+shcha loke.amushhmi\m+shcha ya etamevaM vidvaanupaaste || 4\.11\.2|| \medskip \centerline{|| iti ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip atha hainamanvaahaaryapachano.anushashaasaapo disho nakshatraaNi chandramaa iti ya eshha chandramasi purushho dR^ishyate so.ahamasmi sa evaahamasmiiti || 4\.12\.1|| sa ya etamevaM vidvaanupaaste.apahate paapakR^ityaaM lokii bhavati sarvamaayureti jyogjiivati naasyaavarapurushhaaH kshiiyanta upa vayaM taM bhuJNjaamo.asmi\m+shcha loke.amushhmi\m+shcha ya etamevaM vidvaanupaaste || 4\.12\.2|| \medskip \centerline{|| iti dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayodashaH khaNDaH ||} \medskip atha hainamaahavaniiyo.anushashaasa praaNa aakaasho dyaurvidyuditi ya eshha vidyuti purushho dR^ishyate so.ahamasmi sa evaahamasmiiti || 4\.13\.1|| sa ya etamevaM vidvaanupaaste.apahate paapakR^ityaaM lokii bhavati sarvamayureti jyogjiivati naasyaavarapurushhaaH kshiiyanta upa vayaM taM bhuJNjaamo.asmi\m+shcha loke.amushhmi\m+shcha ya etamevaM vidvaanupaaste || 4\.13\.2|| \medskip \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip te hochurupakosalaishhaa somya te.asmadvidyaatmavidyaa chaachaaryastu te gatiM vaktetyaajagaama haasyaachaaryastamaachaaryo.abhyuvaadopakosala3 iti || 4\.14\.1|| bhagava iti ha pratishushraava brahmavida iva somya te mukhaM bhaati ko nu tvaanushashaaseti ko nu maanushishhyaadbho itiihaapeva nihnuta ime nuunamiidR^ishaa anyaadR^ishaa itiihaagniinabhyuude kiM nu somya kila te.avochanniti || 4\.14\.2|| idamiti ha pratijaGYe lokaanvaava kila somya te.avochannahaM tu te tadvakshyaami yathaa pushhkarapalaasha aapo na shlishhyanta evamevaMvidi paapaM karma na shlishhyata iti braviitu me bhagavaaniti tasmai hovaacha || 4\.14\.3|| \medskip \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNjadashaH khaNDaH ||} \medskip ya eshho.akshiNi purushho dR^ishyata eshha aatmeti hovaachaitadamR^itamabhayametadbrahmeti tadyadyapyasminsarpirvodakaM vaa siJNchati vartmanii eva gachchhati || 4\.15\.1|| eta\m+ saMyadvaama ityaachakshata eta\m+ hi sarvaaNi vaamaanyabhisaMyanti sarvaaNyenaM vaamaanyabhisaMyanti ya evaM veda || 4\.15\.2|| eshha u eva vaamaniireshha hi sarvaaNi vaamaani nayati sarvaaNi vaamaani nayati ya evaM veda || 4\.15\.3|| eshha u eva bhaamaniireshha hi sarveshhu lokeshhu bhaati sarveshhu lokeshhu bhaati ya evaM veda || 4\.15\.4|| atha yadu chaivaasmiJNchhavyaM kurvanti yadi cha naarchishhamevaabhisaMbhavantyarchishho.aharahna aapuuryamaaNapakshamaapuuryamaaNapakshaadyaanshhaDudaN^N^eti maasaa\m+staanmaasebhyaH saMvatsara\m+ saMvatsaraadaadityamaadityaachchandramasaM chandramaso vidyutaM tat purushho.amaanavaH sa enaanbrahma gamayatyeshha devapatho brahmapatha etena pratipadyamaanaa imaM maanavamaavartaM naavartante naavartante || 4\.15\.5|| \medskip \centerline{|| iti paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip eshha ha vai yaGYo yo.ayaM pavate eshha ha yannida\m+ sarvaM punaati yadeshha yannida\m+ sarvaM punaati tasmaadeshha eva yaGYastasya manashcha vaakcha vartanii || 4\.16\.1|| tayoranyataraaM manasaa sa\m+skaroti brahmaa vaachaa hotaadhvaryurudgaataanyataraa\m+sa yatraupaakR^ite praataranuvaake puraa paridhaaniiyaayaa brahmaa vyavadati || 4\.16\.2|| anyataraameva vartanii\m+ sa\m+skaroti hiiyate.anyataraa sa yathaikapaadvrajanratho vaikena chakreNa vartamaano rishhyatyevamasya yaGYorishhyati yaGYa\m+ rishhyantaM yajamaano.anurishhyati sa ishhTvaa paapiiyaanbhavati || 4\.16\.3|| atha yatropaakR^ite praataranuvaake na puraa paridhaaniiyaayaa brahmaa vyavadatyubhe eva vartanii sa\m+skurvanti na hiiyate.anyataraa || 4\.16\.4|| sa yathobhayapaadvrajanratho vobhaabhyaaM chakraabhyaaM vartamaanaH pratitishhThatyevamasya yaGYaH pratitishhThati yaGYaM pratitishhThantaM yajamaano.anupratitishhThati sa ishhTvaa shreyaanbhavati || 4\.16\.5|| \medskip \centerline{|| iti shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptadashaH khaNDaH ||} \medskip prajaapatirlokaanabhyatapatteshhaaM tapyamaanaanaa\m+ rasaanpraavR^ihadagniM pR^ithivyaa vaayumantarikshaataadityaM divaH || 4\.17\.1|| sa etaastisro devataa abhyatapattaasaaM tapyamaanaanaa\m+ rasaanpraavR^ihadagnerR^icho vaayoryajuu\m+shhi saamaanyaadityaat.h || 4\.17\.2|| sa etaaM trayiiM vidyaamabhyatapattasyaastapyamaanaayaa rasaanpraavR^ihadbhuurityR^igbhyo bhuvariti yajurbhyaH svariti saamabhyaH || 4\.17\.3|| tadyadR^ikto rishhyedbhuuH svaaheti gaarhapatye juhuyaadR^ichaameva tadrasenarchaaM viiryeNarchaaM yaGYasya virishhTa\m+ saMdadhaati || 4\.17\.4|| sa yadi yajushhTo rishhyedbhuvaH svaaheti dakshiNaagnau juhuyaadyajushhaameva tadrasena yajushhaaM viiryeNa yajushhaaM yaGYasya virishhTa\m+ saMdadhaati || 4\.17\.5|| atha yadi saamato rishhyetsvaH svaahetyaahavaniiye juhuyaatsaamnaameva tadrasena saamnaaM viiryeNa saamnaaM yaGYasya virishhTaM saMdadhaati || 4\.17\.6|| tadyathaa lavaNena suvarNa\m+ saMdadhyaatsuvarNena rajata\m+ rajatena trapu trapuNaa siisa\m+ siisena lohaM lohena daaru daaru charmaNaa || 4\.17\.7|| evameshhaaM lokaanaamaasaaM devataanaamasyaastrayyaa vidyaayaa viiryeNa yaGYasya virishhTa\m+ saMdadhaati bheshhajakR^ito ha vaa eshha yaGYo yatraivaMvidbrahmaa bhavati || 4\.17\.8|| eshha ha vaa udakpravaNo yaGYo yatraivaMvidbrahmaa bhavatyevaMvida\m+ ha vaa eshhaa brahmaaNamanugaathaa yato yata aavartate tattadgachchhati || 4\.17\.9|| maanavo brahmaivaika R^itvikkuruunashvaabhirakshatyevaMviddha vai brahmaa yaGYaM yajamaana\m+ sarvaa\m+shchartvijo.abhirakshati tasmaadevaMvidameva brahmaaNaM kurviita naanevaMvidaM naanevaMvidam.h || 4\.17\.10|| \bigskip \centerline{\large{\largedvng || iti chaturtho.adhyaayaH ||}} \bigskip \medskip\hrule\medskip \centerline{\large{\largedvng || paJNchamo.adhyaayaH ||}} \bigskip \centerline{|| prathamaH khaNDaH ||} \medskip yo ha vai jyeshhThaM cha shreshhThaM cha veda jyeshhThashcha ha vai shreshhThashcha bhavati praaNo vaava jyeshhThashcha shreshhThashcha || 5\.1\.1|| yo ha vai vasishhThaM veda vasishhTho ha svaanaaM bhavati vaagvaava vasishhThaH || 5\.1\.2|| yo ha vai pratishhThaaM veda prati ha tishhThatyasmi\m+shcha loke.amushhmi\m+shcha chakshurvaava pratishhThaa || 5\.1\.3|| yo ha vai saMpadaM veda sa\m+haasmai kaamaaH padyante daivaashcha maanushhaashcha shrotraM vaava saMpat.h || 5\.1\.4|| yo ha vaa aayatanaM vedaayatana\m+ ha svaanaaM bhavati mano ha vaa aayatanam.h || 5\.1\.5|| atha ha praaNaa aha\m+shreyasi vyuudire.aha\m+shreyaanasmyaha\m+ shreyaanasmiiti || 5\.1\.6|| te ha praaNaaH prajaapatiM pitarametyochurbhagavanko naH shreshhTha iti taanhovaacha yasminva utkraante shariiraM paapishhThataramiva dR^ishyeta sa vaH shreshhTha iti || 5\.1\.7|| saa ha vaaguchchakraama saa saMvatsaraM proshhya paryetyovaacha kathamashakatarte majjiivitumiti yathaa kalaa avadantaH praaNantaH praaNena pashyantashchakshushhaa shR^iNvantaH shrotreNa dhyaayanto manasaivamiti pravivesha ha vaak.h || 5\.1\.8|| chakshurhochchakraama tatsaMvatsaraM proshhya paryetyovaacha kathamashakatarte majjiivitumiti yathaandhaa apashyantaH praaNantaH praaNena vadanto vaachaa shR^iNvantaH shrotreNa dhyaayanto manasaivamiti pravivesha ha chakshuH || 5\.1\.9|| shrotra\m+ hochchakraama tatsaMvatsaraM proshhya paryetyovaacha kathamashakatarte majjiivitumiti yathaa badhiraa ashR^iNvantaH praaNantaH praaNena vadanto vaachaa pashyantashchakshushhaa dhyaayanto manasaivamiti pravivesha ha shrotram.h || 5\.1\.10|| mano hochchakraama tatsaMvatsaraM proshhya paryetyovaacha kathamashakatarte majjiivitumiti yathaa baalaa amanasaH praaNantaH praaNena vadanto vaachaa pashyantashchakshushhaa shR^iNvantaH shrotreNaivamiti pravivesha ha manaH || 5\.1\.11|| atha ha praaNa ucchikramishhansa yathaa suhayaH paDviishashaN^kuunsaMkhidedevamitaraanpraaNaansamakhidatta\m+ haabhisametyochurbhagavannedhi tvaM naH shreshhTho.asi motkramiiriti || 5\.1\.12|| atha hainaM vaaguvaacha yadahaM vasishhTho.asmi tvaM tadvasishhTho.asiityatha hainaM chakshuruvaacha yadahaM pratishhThaasmi tvaM tatpratishhThaasiiti || 5\.1\.13|| atha haina\m+shrotramuvaacha yadahaM saMpadasmi tvaM tatsaMpadasiityatha hainaM mana uvaacha yadahamaayatanamasmi tvaM tadaayatanamasiiti || 5\.1\.14|| na vai vaacho na chakshuu\m+shhi na shrotraaNi na manaa\m+siityaachakshate praaNaa ityevaachakshate praaNo hyevaitaani sarvaaNi bhavati || 5\.1\.15|| \medskip \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvitiyaH khaNDaH ||} \medskip sa hovaacha kiM me.annaM bhavishhyatiiti yatkiMchididamaa shvabhya aa shakunibhya iti hochustadvaa etadanasyaannamano ha vai naama pratyakshaM na ha vaa evaMvidi kiMchanaanannaM bhavatiiti || 5\.2\.1|| sa hovaacha kiM me vaaso bhavishhyatiityaapa iti hochustasmaadvaa etadashishhyantaH purastaachchoparishhTaachchaadbhiH paridadhati lambhuko ha vaaso bhavatyanagno ha bhavati || 5\.2\.2|| taddhaitatsatyakaamo jaabaalo goshrutaye vaiyaaghrapadyaayoktvovaacha yadyapyenachchhushhkaaya sthaaNave bruuyaajjaayerannevaasmiJNchhaakhaaH praroheyuH palaashaaniiti || 5\.2\.3|| atha yadi mahajjigamishhedamaavaasyaayaaM diikshitvaa paurNamaasyaa\m+ raatrau sarvaushhadhasya manthaM dadhimadhunorupamathya jyeshhThaaya shreshhThaaya svaahetyagnaavaajyasya hutvaa manthe saMpaatamavanayet.h || 5\.2\.4|| vasishhThaaya svaahetyagnaavaajyasya hutvaa manthe saMpaatamavanayetpratishhThaayai svaahetyagnaavaajyasya hutvaa manthe saMpaatamavanayetsaMpade svaahetyagnaavaajyasya hutvaa manthe saMpaatamavanayedaayatanaaya svaahetyagnaavaajyasya hutvaa manthe saMpaatamavanayet.h || 5\.2\.5|| atha pratisR^ipyaaJNjalau manthamaadhaaya japatyamo naamaasyamaa hi te sarvamida\m+ sa hi jyeshhThaH shreshhTho raajaadhipatiH sa maa jyaishhThya\m+ shraishhThya\m+ raajyamaadhipatyaM gamayatvahameveda\m+ sarvamasaaniiti || 5\.2\.6|| atha khalvetayarchaa pachchha aachaamati tatsaviturvR^iNiimaha ityaachaamati vayaM devasya bhojanamityaachaamati shreshhTha\m+ sarvadhaatamamityaachaamati turaM bhagasya dhiimahiiti sarvaM pibati nirNijya ka\m+saM chamasaM vaa pashchaadagneH saMvishati charmaNi vaa sthaNDile vaa vaachaMyamo.aprasaahaH sa yadi striyaM pashyetsamR^iddhaM karmeti vidyaat.h || 5\.2\.7|| tadeshha shloko yadaa karmasu kaamyeshhu striya\m+ svapneshhu pashyanti samR^iddhiM tatra jaaniiyaattasminsvapnanidarshane tasminsvapnanidarshane || 5\.2\.8|| \medskip \centerline{|| iti dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip shvetaketurhaaruNeyaH paJNchaalaanaa\m+ samitimeyaaya ta\m+ ha pravaahaNo jaivaliruvaacha kumaaraanu tvaashishhatpitetyanu hi bhagava iti || 5\.3\.1|| vettha yadito.adhi prajaaH prayantiiti na bhagava iti vettha yathaa punaraavartanta3 iti na bhagava iti vettha pathordevayaanasya pitR^iyaaNasya cha vyaavartanaa3 iti na bhagava iti || 5\.3\.2|| vettha yathaasau loko na saMpuuryata3 iti na bhagava iti vettha yathaa paJNchamyaamaahutaavaapaH purushhavachaso bhavantiiti naiva bhagava iti || 5\.3\.3 || athaanu kimanushishhTho.avochathaa yo hiimaani na vidyaatkatha\m+ so.anushishhTo bruviiteti sa haayastaH piturardhameyaaya ta\m+ hovaachaananushishhya vaava kila maa bhagavaanabraviidanu tvaashishhamiti || 5\.3\.4 || paJNcha maa raajanyabandhuH prashnaanapraakshiitteshhaaM naikaMchanaashakaM vivaktumiti sa hovaacha yathaa maa tvaM tadaitaanavado yathaahameshhaaM naikaMchana veda yadyahamimaanavedishhyaM kathaM te naavakshyamiti || 5\.3\.5|| sa ha gautamo raaGYo.ardhameyaaya tasmai ha praaptaayaarhaaM chakaara sa ha praataH sabhaaga udeyaaya ta\m+ hovaacha maanushhasya bhagavangautama vittasya varaM vR^iNiithaa iti sa hovaacha tavaiva raajanmaanushhaM vittaM yaameva kumaarasyaante vaachamabhaashhathaastaameva me bruuhiiti sa ha kR^ichchhrii babhuuva || 5\.3\.6|| ta\m+ ha chiraM vasetyaaGYaapayaaMchakaara ta\m+ hovaacha yathaa maa tvaM gautamaavado yatheyaM na praaktvattaH puraa vidyaa braahmaNaangachchhati tasmaadu sarveshhu lokeshhu kshatrasyaiva prashaasanamabhuuditi tasmai hovaacha || 5\.3\.7 \medskip \centerline{|| iti tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturthaH khaNDaH ||} \medskip asau vaava loko gautamaagnistasyaaditya eva samidrashmayo dhuumo.ahararchishchandramaa aN^gaaraa nakshatraaNi visphuliN^gaaH || 5\.4\.1|| tasminnetasminnagnau devaaH shraddhaaM juhvati tasyaa ahuteH somo raajaa saMbhavati || 5\.4\.2 || \medskip \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip parjanyo vaava gautamaagnistasya vaayureva samidabhraM dhuumo vidyudarchirashaniraN^gaaraahraadanayo visphuliN^gaaH || 5\.5\.1|| tasminnetasminnagnau devaaH soma\m+ raajaanaM juhvati tasyaa aahutervarshha\m+ saMbhavati || 5\.5\.2|| \medskip \centerline{|| iti paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip pR^ithivii vaava gautamaagnistasyaaH saMvatsara eva samidaakaasho dhuumo raatrirarchirdisho.aN^gaaraa avaantaradisho visphuliN^gaaH || 5\.6\.1|| tasminnetasminnagnau devaa varshhaM juhvati tasyaa aahuteranna\m+ saMbhavati || 5\.6\.2|| \medskip \centerline{|| iti shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptamaH khaNDaH ||} \medskip purushho vaava gautamaagnistasya vaageva samitpraaNo dhuumo jihvaarchishchakshuraN^gaaraaH shrotraM visphuliN^gaaH || 5\.7\.1|| tasminnetasminnagnau devaa annaM juhvati tasyaa aahute retaH sambhavati || 5\.7\.2|| \medskip \centerline{|| iti sapatamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip yoshhaa vaava gautamaagnistasyaa upastha eva samidyadupamantrayate sa dhuumo yonirarchiryadantaH karoti te.aN^gaaraa abhinandaa visphuliN^gaaH || 5\.8\.1|| tasminnetasminnagnau devaa reto juhvati tasyaa aahutergarbhaH saMbhavati || 5\.8\.2 || \medskip \centerline{|| iti ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| navamaH khaNDaH ||} \medskip iti tu paJNchamyaamaahutaavaapaH purushhavachaso bhavantiiti sa ulbaavR^ito garbho dasha vaa nava vaa maasaanantaH shayitvaa yaavadvaatha jaayate || 5\.9\.1|| sa jaato yaavadaayushhaM jiivati taM pretaM dishhTamito.agnaya eva haranti yata eveto yataH saMbhuuto bhavati || 5\.9\.2|| \medskip \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dashamaH khaNDaH ||} \medskip tadya itthaM viduH| ye cheme.araNye shraddhaa tapa ityupaasate te.archishhamabhisaMbhavantyarchishho.aharahna aapuuryamaaNapakshamaapuuryamaaNapakshaadyaanshhaDudaN^N^eti maasaa\m+staan.h || 5\.10\.1|| maasebhyaH saMvatsara\m+ saMvatsaraadaadityamaadityaachchandramasaM chandramaso vidyutaM tatpurushho.amaanavaH sa enaanbrahma gamayatyeshha devayaanaH panthaa iti || 5\.10\.2|| atha ya ime graama ishhTaapuurte dattamityupaasate te dhuumamabhisaMbhavanti dhuumaadraatri\m+ raatreraparapakshamaparapakshaadyaanshhaDdakshiNaiti maasaa\m+staannaite saMvatsaramabhipraapnuvanti || 5\.10\.3|| maasebhyaH pitR^ilokaM pitR^ilokaadaakaashamaakaashaachchandramasameshha somo raajaa taddevaanaamannaM taM devaa bhakshayanti || 5\.10\.4|| tasminyavaatsaMpaatamushhitvaathaitamevaadhvaanaM punarnivartante yathetamaakaashamaakaashaadvaayuM vaayurbhuutvaa dhuumo bhavati dhuumo bhuutvaabhraM bhavati || 5\.10\.5|| abhraM bhuutvaa megho bhavati megho bhuutvaa pravarshhati ta iha vriihiyavaa oshhadhivanaspatayastilamaashhaa iti jaayante.ato vai khalu durnishhprapataraM yo yo hyannamatti yo retaH siJNchati tadbhuuya eva bhavati || 5\.10\.6|| tadya iha ramaNiiyacharaNaa abhyaasho ha yatte ramaNiiyaaM yonimaapadyeranbraahmaNayoniM vaa kshatriyayoniM vaa vaishyayoniM vaatha ya iha kapuuyacharaNaa abhyaasho ha yatte kapuuyaaM yonimaapadyeraJNshvayoniM vaa suukarayoniM vaa chaNDaalayoniM vaa || 5\.10\.7|| athaitayoH pathorna katareNachana taaniimaani kshudraaNyasakR^idaavartiini bhuutaani bhavanti jaayasva mriyasvetyetattR^itiiya\m+sthaanaM tenaasau loko na saMpuuryate tasmaajjugupseta tadeshha shlokaH || 5\.10\.8|| steno hiraNyasya suraaM piba\m+shcha gurostalpamaavasanbrahmahaa chaite patanti chatvaaraH paJNchamashchaachara\m+stairiti || 5\.10\.9|| atha ha ya etaanevaM paJNchaagniinveda na saha tairapyaacharanpaapmanaa lipyate shuddhaH puutaH puNyaloko bhavati ya evaM veda ya evaM veda || 5\.10\.10|| \medskip \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip praachiinashaala aupamanyavaH satyayaGYaH paulushhirindradyumno bhaallaveyo janaH shaarkaraakshyo buDila aashvataraashviste haite mahaashaalaa mahaashrotriyaaH sametya miimaa\m+saaM chakruH ko na aatmaa kiM brahmeti || 5\.11\.1|| te ha saMpaadayaaMchakruruddaalako vai bhagavanto.ayamaaruNiH saMpratiimamaatmaanaM vaishvaanaramadhyeti ta\m+ hantaabhyaagachchhaameti ta\m+ haabhyaajagmuH || 5\.11\.2|| sa ha saMpaadayaaMchakaara prakshyanti maamime mahaashaalaa mahaashrotriyaastebhyo na sarvamiva pratipatsye hantaahamanyamabhyanushaasaaniiti || 5\.11\.3|| taanhovaachaashvapatirvai bhagavanto.ayaM kaikeyaH saMpratiimamaatmaanaM vaishvaanaramadhyeti ta\m+hantaabhyaagachchhaameti ta\m+haabhyaajagmuH || 5\.11\.4|| tebhyo ha praaptebhyaH pR^ithagarhaaNi kaarayaaMchakaara sa ha praataH saMjihaana uvaacha na me steno janapade na kardaryo na madyapo naanaahitaagnirnaavidvaanna svairii svairiNii kuto yakshyamaaNo vai bhagavanto.ahamasmi yaavadekaikasmaa R^itvije dhanaM daasyaami taavadbhagavadbhyo daasyaami vasantu bhagavanta iti || 5\.11\.5|| te hochuryena haivaarthena purushhashcharetta\m+haiva vadedaatmaanamevemaM vaishvaanara\m+ saMpratyadhyeshhi tameva no bruuhiiti || 5\.11\.6|| taanhovaacha praatarvaH prativaktaasmiiti te ha samitpaaNayaH puurvaahNe pratichakramire taanhaanupaniiyaivaitaduvaacha || 5\.11\.7|| \medskip \centerline{|| iti ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip aupamanyava kaM tvamaatmaanamupaassa iti divameva bhagavo raajanniti hovaachaishha vai sutejaa aatmaa vaishvaanaro yaM tvamaatmaanamupaasse tasmaattava sutaM prasutamaasutaM kule dR^ishyate || 5\.12\.1|| atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamaatmaanaM vaishvaanaramupaaste muudhaa tveshha aatmana iti hovaacha muurdhaa te vyapatishhyadyanmaaM naagamishhya iti || 5\.12\.2|| \medskip \centerline{|| iti dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayodashaH khaNDaH ||} \medskip atha hovaacha satyayaGYaM paulushhiM praachiinayogya kaM tvamaatmaanamupaassa ityaadityameva bhagavo raajanniti hovaachaishha vai vishvaruupa aatmaa vaishvaanaro yaM tvamaatmaanamupaasse tasmaattava bahu vishvaruupaM kule dR^ishyate || 5\.13\.1|| pravR^itto.ashvatariiratho daasiinishhko.atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamaatmaanaM vaishvaanaramupaaste chakshushhetadaatmana iti hovaachaandho.abhavishhyo yanmaaM naagamishhya iti || 5\.13\.2|| \medskip \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip atha hovaachendradyumnaM bhaallaveyaM vaiyaaghrapadya kaM tvamaatmaanamupaassa iti vaayumeva bhagavo raajanniti hovaachaishha vai pR^ithagvartmaatmaa vaishvaanaro yaM tvamaatmaanamupaasse tasmaattvaaM pR^ithagbalaya aayanti pR^ithagrathashreNayo.anuyanti || 5\.14\.1|| atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamaatmaanaM vaishvaanaramupaaste praaNastveshha aatmana iti hovaacha praaNasta udakramishhyadyanmaaM naagamishhya iti || 5\.14\.2|| \medskip \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip atha hovaacha jana\m+shaarkaraakshya kaM tvamaatmaanamupaassa ityaakaashameva bhagavo raajanniti hovaachaishha vai bahula aatmaa vaishvaanaro yaM tvamaatmaanamupasse tasmaattvaM bahulo.asi prajayaa cha dhanena cha || 5\.15\.1|| atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamaatmaanaM vaishvaanaramupaaste saMdehastveshha aatmana iti hovaacha saMdehaste vyashiiryadyanmaaM naagamishhya iti || 5\.15\.2|| \medskip \centerline{|| iti paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip atha hovaacha buDilamaashvataraashviM vaiyaaghrapadya kaM tvamaatmaanamupaassa ityapa eva bhagavo raajanniti hovaachaishha vai rayiraatmaa vaishvaanaro yaM tvamaatmaanamupaasse tasmaattva\m+rayimaanpushhTimaanasi || 5\.16\.1|| atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamaatmaanaM vaishvaanaramupaaste bastistveshha aatmana iti hovaacha bastiste vyabhetsyadyanmaaM naagamishhya iti || 5\.16\.2|| \medskip \centerline{|| iti shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptadashaH khaNDaH ||} \medskip atha hovaachoddaalakamaaruNiM gautama kaM tvamaatmaanamupassa iti pR^ithiviimeva bhagavo raajanniti hovaachaishha vai pratishhThaatmaa vaishvaanaro yaM tvamaatmaanamupaasse tasmaattvaM pratishhThito.asi prajayaa cha pashubhishcha 5\.17\.1|| atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamaatmaanaM vaishvaanaramupaaste paadau tvetaavaatmana iti hovaacha paadau te vyamlaasyetaaM yanmaaM naagamishhya iti 5\.17\.2|| \medskip \centerline{|| iti saptadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTaadashaH khaNDaH ||} \medskip taanhovaachaite vai khalu yuuyaM pR^ithagivemamaatmaanaM vaishvaanaraM vidvaa\m+so.annamattha yastvetamevaM praadeshamaatramabhivimaanamaatmaanaM vaishvaanaramupaaste sa sarveshhu lokeshhu sarveshhu bhuuteshhu sarveshhvaatmasvannamatti || 5\.18\.1|| tasya ha vaa etasyaatmano vaishvaanarasya muurdhaiva sutejaashchakshurvishvaruupaH praaNaH pR^ithagvartmaatmaa saMdeho bahulo bastireva rayiH pR^ithivyeva paadaavura eva vedirlomaani barhirhR^idayaM gaarhapatyo mano.anvaahaaryapachana aasyamaahavaniiyaH || 5\.18\.2|| \medskip \centerline{|| iti ashhTaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekonaviMshaH khaNDaH ||} \medskip tadyadbhaktaM prathamamaagachchhettaddhomiiya\m+ sa yaaM prathamaamaahutiM juhuyaattaaM juhuyaatpraaNaaya svaaheti praaNastR^ipyati || 5\.19\.1|| praaNe tR^ipyati chakshustR^ipyati chakshushhi tR^ipyatyaadityastR^ipyatyaaditye tR^ipyati dyaustR^ipyati divi tR^ipyantyaaM yatkiMcha dyaushchaadityashchaadhitishhThatastattR^ipyati tasyaanutR^iptiM tR^ipyati prajayaa pashubhirannaadyena tejasaa brahmavarchaseneti || 5\.19\.2|| \medskip \centerline{|| iti ekonaviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| viMshaH khaNDaH ||} \medskip atha yaaM dvitiiyaaM juhuyaattaaM juhuyaadvyaanaaya svaaheti vyaanastR^ipyati || 5\.20\.1|| vyaane tR^ipyati shrotraM tR^ipyati shrotre tR^ipyati chandramaastR^ipyati chandramasi tR^ipyati dishastR^ipyanti dikshu tR^ipyantiishhu yatkiMcha dishashcha chandramaashchaadhitishhThanti tattR^ipyati tasyaanu tR^iptiM tR^ipyati prajayaa pashubhirannaadyena tejasaa brahmavarchaseneti || 5\.20\.2|| \medskip \centerline{|| iti viMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaviMshaH khaNDaH ||} \medskip atha yaaM tR^itiiyaaM juhuyaattaaM juhuyaadapaanaaya svaahetyapaanastR^ipyati || 5\.21\.1|| apaane tR^ipyati vaaktR^ipyati vaachi tR^ipyantyaamagnistR^ipyatyagnau tR^ipyati pR^ithivii tR^ipyati pR^ithivyaaM tR^ipyantyaaM yatkiMcha pR^ithivii chaagnishchaadhitishhThatastattR^ipyati tasyaanu tR^iptiM tR^ipyati prajayaa pashubhirannaadyena tejasaa brahmavarchaseneti || 5\.21\.2|| \medskip \centerline{|| iti ekaviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaaviMshaH khaNDaH ||} \medskip atha yaaM chaturthiiM juhuyaattaaM juhuyaatsamaanaaya svaaheti samaanastR^ipyati || 5\.22\.1|| samaane tR^ipyati manastR^ipyati manasi tR^ipyati parjanyastR^ipyati parjanye tR^ipyati vidyuttR^ipyati vidyuti tR^ipyantyaaM yatkiMcha vidyuchcha parjanyashchaadhitishhThatastattR^ipyati tasyaanu tR^iptiM tR^ipyati prajayaa pashubhirannaadyena tejasaa brahmavarchaseneti || 5\.22\.2 || \medskip \centerline{|| iti dvaaviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayoviMshaH khaNDaH ||} \medskip atha yaaM paJNchamiiM juhuyaattaaM juhuyaadudaanaaya svaahetyudaanastR^ipyati || 5\.23\.1|| udaane tR^ipyati tvaktR^ipyati tvachi tR^ipyantyaaM vaayustR^ipyati vaayau tR^ipyatyaakaashastR^ipyatyaakaashe tR^ipyati yatkiMcha vaayushchaakaashashchaadhitishhThatastattR^ipyati tasyaanu tR^iptiM tR^ipyati prajayaa pashubhirannaadyena tejasaa brahmavarchasena || 5\.23\.2|| \medskip \centerline{|| iti trayoviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturviMshaH khaNDaH ||} \medskip sa ya idamavidvaagnihotraM juhoti yathaaN^gaaraanapohya bhasmani juhuyaattaadR^iktatsyaat.h || 5\.24\.1|| atha ya etadevaM vidvaanagnihotraM juhoti tasya sarveshhu lokeshhu sarveshhu bhuuteshhu sarveshhvaatmasu hutaM bhavati || 5\.24\.2|| tadyatheshhiikaatuulamagnau protaM praduuyetaiva\m+haasya sarve paapmaanaH praduuyante ya etadevaM vidvaanagnihotraM juhoti || 5\.24\.3|| tasmaadu haivaMvidyadyapi chaNDaalaayochchhishhTaM prayachchhedaatmani haivaasya tadvaishvaanare huta\m+ syaaditi tadeshha shlokaH || 5\.24\.4|| yatheha kshudhitaa baalaa maataraM paryupaasata eva\m+ sarvaaNi bhuutaanyagnihotramupaasata ityagnihotramupaasata iti || 5\.24\.5|| \medskip \centerline{|| iti chaturviMshaH khaNDaH ||} \bigskip \centerline{\large{\largedvng || iti paJNchamo.adhyaayaH ||}} \bigskip \medskip\hrule\medskip \centerline{\large{\largedvng || shhashhTho.adhyaayaH ||}} \bigskip \centerline{|| prathamaH khaNDaH ||} \medskip shvetaketurhaaruNeya aasa ta\m+ ha pitovaacha shvetaketo vasa brahmacharyaM na vai somyaasmatkuliino.ananuuchya brahmabandhuriva bhavatiiti || 6\.1\.1|| sa ha dvaadashavarshha upetya chaturvi\m+shativarshhaH sarvaanvedaanadhiitya mahaamanaa anuuchaanamaanii stabdha eyaaya ta\m+ha pitovaacha || 6\.1\.2|| shvetaketo yannu somyedaM mahaamanaa anuuchaanamaanii stabdho.asyuta tamaadeshamapraakshyaH yenaashruta\m+ shrutaM bhavatyamataM matamaviGYaataM viGYaatamiti kathaM nu bhagavaH sa aadesho bhavatiiti || 6\.1\.3|| yathaa somyaikena mR^itpiNDena sarvaM mR^inmayaM viGYaata\m+ syaadvaachaarambhaNaM vikaaro naamadheyaM mR^ittiketyeva satyam.h || 6\.1\.4|| yathaa somyaikena lohamaNinaa sarvaM lohamayaM viGYaata\m+ syaadvaachaarambhaNaM vikaaro naamadheyaM lohamityeva satyam.h || 6\.1\.5|| yathaa somyikena nakhanikR^intanena sarvaM kaarshhNaayasaM viGYaata\m+ syaadvaachaarambhaNaM vikaaro naamadheyaM kR^ishhNaayasamityeva satyameva\m+somya sa aadesho bhavatiiti || 6\.1\.6|| na vai nuunaM bhagavantasta etadavedishhuryaddhyetadavedishhyankathaM me naavakshyanniti bhagavaa\m+stveva me tadbraviitviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.1\.7|| \medskip \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip sadeva somyedamagra aasiidekamevaadvitiiyam.h | taddhaika aahurasadevedamagra aasiidekamevaadvitiiyaM tasmaadasataH sajjaayata || 6\.2\.1|| kutastu khalu somyaiva\m+syaaditi hovaacha kathamasataH sajjaayeteti| sattveva somyedamagra aasiidekamevaadvitiiyam.h || 6\.2\.2|| tadaikshata bahu syaaM prajaayeyeti tattejo.asR^ijata tatteja aikshata bahu syaaM prajaayeyeti tadapo.asR^ijata | tasmaadyatra kvacha shochati svedate vaa purushhastejasa eva tadadhyaapo jaayante || 6\.2\.3|| taa aapa aikshanta bahvyaH syaama prajaayemahiiti taa annamasR^ijanta tasmaadyatra kva cha varshhati tadeva bhuuyishhThamannaM bhavatyadbhya eva tadadhyannaadyaM jaayate || 6\.2\.4|| \medskip \centerline{|| iti dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip teshhaaM khalveshhaaM bhuutaanaaM triiNyeva biijaani bhavantyaaNDajaM jiivajamudbhijjamiti || 6\.3\.1|| seyaM devataikshata hantaahamimaastisro devataa anena jiivenaatmanaanupravishya naamaruupe vyaakaravaaNiiti || 6\.3\.2|| taasaaM trivR^itaM trivR^itamekaikaaM karavaaNiiti seyaM devatemaastisro devataa anenaiva jiivenaatmanaanupravishya naamaruupe vyaakarot.h || 6\.3\.3|| taasaaM trivR^itaM trivR^itamekaikaamakarodyathaa tu khalu somyemaastisro devataastrivR^ittrivR^idekaikaa bhavati tanme vijaaniihiiti || 6\.3\.4 || \medskip \centerline{|| iti tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturthaH khaNDaH ||} \medskip yadagne rohita\m+ruupaM tejasastadruupaM yachchhuklaM tadapaaM yatkR^ishhNaM tadannasyaapaagaadagneragnitvaM vaachaarambhaNaM vikaaro naamadheyaM triiNi ruupaaNiityeva satyam.h || 6\.4\.1|| yadaadityasya rohita\m+ruupaM tejasastadruupaM yachchhuklaM tadapaaM yatkR^ishhNaM tadannasyaapaagaadaadityaadaadityatvaM vaachaarambhaNaM vikaaro naamadheyaM triiNi ruupaaNiityeva satyam.h || 6\.4\.2|| yachchhandramaso rohita\m+ruupaM tejasastadruupaM yachchhuklaM tadapaaM yatkR^ishhNaM tadannasyaapaagaachchandraachchandratvaM vaachaarambhaNaM vikaaro naamadheyaM triiNi ruupaaNiityeva satyam.h || 6\.4\.3|| yadvidyuto rohita\m+ruupaM tejasastadruupaM yachchhuklaM tadapaaM yatkR^ishhNaM tadannasyaapaagaadvidyuto vidyuttvaM vaachaarambhaNaM vikaaro naamadheyaM triiNi ruupaaNiityeva satyam.h || 6\.4\.4|| etaddha sma vai tadvidvaa\m+sa aahuH puurve mahaashaalaa mahaashrotriyaa na no.adya kashchanaashrutamamatamaviGYaatamudaaharishhyatiiti hyebhyo vidaaMchakruH || 6\.4\.5|| yadu rohitamivaabhuuditi tejasastadruupamiti tadvidaaMchakruryadu shuklamivaabhuudityapaa\m+ruupamiti tadvidaaMchakruryadu kR^ishhNamivaabhuudityannasya ruupamiti tadvidaaMchakruH || 6\.4\.6|| yadvaviGYaatamivaabhuudityetaasaameva devataanaa\m+samaasa iti tadvidaaMchakruryathaa tu khalu somyemaastisro devataaH purushhaM praapya trivR^ittrivR^idekaikaa bhavati tanme vijaaniihiiti || 6\.4\.7|| \medskip \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip annamashitaM tredhaa vidhiiyate tasya yaH sthavishhTho dhaatustatpuriishhaM bhavati yo madhyamastanmaa\m+saM yo.aNishhThastanmanaH || 6\.5\.1|| aapaH piitaastredhaa vidhiiyante taasaaM yaH sthavishhTho dhaatustanmuutraM bhavati yo madhyamastallohitaM yo.aNishhThaH sa praaNaH || 6\.5\.2|| tejo.ashitaM tredhaa vidhiiyate tasya yaH sthavishhTho dhaatustadasthi bhavati yo madhyamaH sa majjaa yo.aNishhThaH saa vaak.h || 6\.5\.3|| annamaya\m+hi somya manaH aapomayaH praaNastejomayii vaagiti bhuuya eva maa bhagavaanviGYaapayatviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.5\.4|| \medskip \centerline{|| iti paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhashhThaH khanDaH ||} \medskip dadhnaH somya mathyamaanasya yo.aNimaa sa urdhvaH samudiishhati tatsarpirbhavati || 6\.6\.1|| evameva khalu somyaannasyaashyamaanasya yo.aNimaa sa urdhvaH samudiishhati tanmano bhavati || 6\.6\.2|| apaa\m+somya piiyamaanaanaaM yo.aNimaa sa urdhvaH samudiishhati saa praaNo bhavati || 6\.6\.3 || tejasaH somyaashyamaanasya yo.aNimaa sa urdhvaH samudiishhati saa vaagbhavati || 6\.6\.4|| annamaya\m+ hi somya mana aapomayaH praaNastejomayii vaagiti bhuuya eva maa bhagavaanviGYaapayatviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.6\.6|| \medskip \centerline{|| iti shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptamaH khaNDaH ||} \medskip shhoDashakalaH somya purushhaH paJNchadashaahaani maashiiH kaamamapaH pibaapomayaH praaNo napibato vichchhetsyata iti || 6\.7\.1|| sa ha paJNchadashaahaani nashaatha hainamupasasaada kiM braviimi bho ityR^ichaH somya yajuu\m+shhi saamaaniiti sa hovaacha na vai maa pratibhaanti bho iti || 6\.7\.2|| ta\m+ hovaacha yathaa somya mahato.abhyaa hitasyaiko.aN^gaaraH khadyotamaatraH parishishhTaH syaattena tato.api na bahu dahedeva\m+somya te shhoDashaanaaM kalaanaamekaa kalaatishishhTaa syaattayaitarhi vedaannaanubhavasyashaanaatha me viGYaasyasiiti || 6\.7\.3|| sa hashaatha hainamupasasaada ta\m+ ha yatkiMcha paprachchha sarva\m+ha pratipede || 6\.7\.4|| ta\m+ hovaacha yathaa somya mahato.abhyaahitasyaikamaN^gaaraM khadyotamaatraM parishishhTaM taM tR^iNairupasamaadhaaya praajvalayettena tato.api bahu dahet.h || 6\.7\.5|| eva\m+ somya te shhoDashaanaaM kalaanaamekaa kalaatishishhTaabhuutsaannenopasamaahitaa praajvaalii tayaitarhi vedaananubhavasyannamaya\m+hi somya mana aapomayaH praaNastejomayii vaagiti taddhaasya vijaGYaaviti vijaGYaaviti || 6\.7\.6|| \medskip \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhamaH khaNDaH ||} \medskip uddaalako haaruNiH shvetaketuM putramuvaacha svapnaantaM me somya vijaaniihiiti yatraitatpurushhaH svapiti naama sataa somya tadaa saMpanno bhavati svamapiito bhavati tasmaadena\m+ svapitiityaachakshate sva\m+hyapiito bhavati || 6\.8\.1|| sa yathaa shakuniH suutreNa prabaddho dishaM dishaM patitvaanyatraayatanamalabdhvaa bandhanamevopashrayata evameva khalu somya tanmano dishaM dishaM patitvaanyatraayatanamalabdhvaa praaNamevopashrayate praaNabandhana\m+ hi somya mana iti || 6\.8\.2 || ashanaapipaase me somya vijaaniihiiti yatraitatpurushho.ashishishhati naamaapa eva tadashitaM nayante tadyathaa gonaayo.ashvanaayaH purushhanaaya ityevaM tadapa aachakshate.ashanaayeti tatritachchhuN^gamutpatita\m+ somya vijaaniihi nedamamuulaM bhavishhyatiiti || 6\.8\.3|| tasya kva muula\m+ syaadanyatraannaadevameva khalu somyaannena shuN^genaapo muulamanvichchhaadbhiH somya shuN^gena tejo muulamanvichchha tejasaa somya shuN^gena sanmuulamanvichchha sanmuulaaH somyemaaH sarvaaH prajaaH sadaayatanaaH satpratishhThaaH || 6\.8\.4|| atha yatraitatpurushhaH pipaasati naama teja eva tatpiitaM nayate tadyathaa gonaayo.ashvanaayaH purushhanaaya ityevaM tatteja aachashhTa udanyeti tatraitadeva shuN^gamutpatita\m+ somya vijaaniihi nedamamuulaM bhavishhyatiiti || 6\.8\.5|| tasya kva muula\m+ syaadanyatraadbhy.adbhiH somya shuN^gena tejo muulamanvichchha tejasaa somya shuN^gena sanmuulamanvichchha sanmuulaaH somyemaaH sarvaaH prajaaH sadaayatanaaH satpratishhThaa yathaa tu khalu somyemaastisro devataaH purushhaM praapya trivR^ittrivR^idekaikaa bhavati taduktaM purastaadeva bhavatyasya somya purushhasya prayato vaaN^manasi saMpadyate manaH praaNe praaNastejasi tejaH parasyaaM devataayaam.h || 6\.8\.6|| sa ya eshho.aNimaitadaatmyamida\m+ sarvaM tatsatya\m+ sa aatmaa tattvamasi shvetaketo iti bhuuya eva maa bhagavaanviGYaapayatviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.8\.7|| \medskip \centerline{|| iti ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| navamaH khaNDaH ||} \medskip yathaa somya madhu madhukR^ito nistishhThanti naanaatyayaanaaM vR^ikshaaNaa\m+rasaansamavahaaramekataa\m+rasaM gamayanti || 6\.9\.1|| te yathaa tatra na vivekaM labhante.amushhyaahaM vR^ikshasya raso.asmyamushhyaahaM vR^ikshasya raso.asmiityevameva khalu somyemaaH sarvaaH prajaaH sati saMpadya na viduH sati saMpadyaamaha iti || 6\.9\.2 || ta iha vyaghro vaa si\m+ho vaa vR^iko vaa varaaho vaa kiiTo vaa pataN^go vaa da\m+sho vaa mashako vaa yadyadbhavanti tadaabhavanti || 6\.9\.3 || sa ya eshho.aNimaitadaatmyamida\m+ sarvaM tatsatya\m+ sa aatmaa tattvamasi shvetaketo iti bhuuya eva maa bhagavaanviGYaapayatviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.9\.4|| \medskip \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dashamaH khaNDaH ||} \medskip imaaH somya nadyaH purastaatpraachyaH syandante pashchaatpratiichyastaaH samudraatsamudramevaapiyanti sa samudra eva bhavati taa yathaa tatra na viduriyamahamasmiiyamahamasmiiti || 6\.10\.1|| evameva khalu somyemaaH sarvaaH prajaaH sata aagamya na viduH sata aagachchhaamaha iti ta iha vyaaghro vaa si\m+ho vaa vR^iko vaa varaaho vaa kiiTo vaa pataN^go vaa da\m+sho vaa mashako vaa yadyadbhavanti tadaabhavanti || 6\.10\.2|| sa ya eshho.aNimaitadaatmyamida\m+ sarvaM tatsatya\m+ sa aatmaa tattvamasi shvetaketo iti bhuuya eva maa bhagavaanviGYaapayatviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.10\.3|| \medskip \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip asya somya mahato vR^ikshasya yo muule.abhyaahanyaajjiivansravedyo madhye.abhyaahanyaajjiivansravedyo.agre.abhyaahanyaajjiivansravetsa eshha jiivenaatmanaanuprabhuutaH pepiiyamaano modamaanastishhThati || 6\.11\.1|| asya yadekaa\m+ shaakhaaM jiivo jahaatyatha saa shushhyati dvitiiyaaM jahaatyatha saa shushhyati tR^itiiyaaM jahaatyatha saa shushhyati sarvaM jahaati sarvaH shushhyati || 6\.11\.2|| evameva khalu somya viddhiiti hovaacha jiivaapetaM vaava kiledaM mriyate na jiivo mriyate iti sa ya eshho.aNimaitadaatmyamida\m+ sarvaM tatsatya\m+ sa aatmaa tattvamasi shvetaketo iti bhuuya eva maa bhagavaanviGYaapayatviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.11\.3|| \medskip \centerline{|| iti ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip nyagrodhaphalamata aaharetiidaM bhagava iti bhinddhiiti bhinnaM bhagava iti kimatra pashyasiityaNvya ivemaa dhaanaa bhagava ityaasaamaN^gaikaaM bhinddhiiti bhinnaa bhagava iti kimatra pashyasiiti na kiMchana bhagava iti || 6\.12\.1|| ta\m+ hovaacha yaM vai somyaitamaNimaanaM na nibhaalayasa etasya vai somyaishho.aNimna evaM mahaanyagrodhastishhThati shraddhatsva somyeti || 6\.12\.2|| sa ya eshho.aNimaitadaatmyamidad\m+ sarvaM tatsatya\m+ sa aatmaa tattvamasi shvetaketo iti bhuuya eva maa bhagavaanviGYaapayatviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.12\.3|| \medskip \centerline{|| iti dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayodashaH khaNDaH ||} \medskip lavaNametadudake.avadhaayaatha maa praatarupasiidathaa iti sa ha tathaa chakaara ta\m+ hovaacha yaddoshhaa lavaNamudake.avaadhaa aN^ga tadaahareti taddhaavamR^ishya na viveda || 6\.13\.1|| yathaa viliinamevaaN^gaasyaantaadaachaameti kathamiti lavaNamiti madhyaadaachaameti kathamiti lavaNamityantaadaachaameti kathamiti lavaNamityabhipraasyaitadatha mopasiidathaa iti taddha tathaa chakaara tachchhashvatsaMvartate ta\m+ hovaachaatra vaava kila tatsomya na nibhaalayase.atraiva kileti || 6\.13\.2|| sa ya eshho.aNimaitadaatmyamida\m+ sarvaM tatsatya\m+ sa aatmaa tattvamasi shvetaketo iti bhuuya eva maa bhagavaanviGYaapayatviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.13\.3|| \medskip \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip yathaa somya purushhaM gandhaarebhyo.abhinaddhaakshamaaniiya taM tato.atijane visR^ijetsa yathaa tatra praaN^vodaN^vaadharaaN^vaa pratyaN^vaa pradhmaayiitaabhinaddhaaksha aaniito.abhinaddhaaksho visR^ishhTaH || 6\.14\.1|| tasya yathaabhinahanaM pramuchya prabruuyaadetaaM dishaM gandhaaraa etaaM dishaM vrajeti sa graamaadgraamaM pR^ichchhanpaNDito medhaavii gandhaaraanevopasaMpadyetaivamevehaachaaryavaanpurushho veda tasya taavadeva chiraM yaavanna vimokshye.atha saMpatsya iti || 6\.14\.2|| sa ya eshho.aNimaitadaatmyamida\m+ sarvaM tatsatya\m+ sa aatmaa tattvamasi shvetaketo iti bhuuya eva maa bhagavaanviGYaapayatviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.14\.3|| \medskip \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip purushha\m+ somyotopataapinaM GYaatayaH paryupaasate jaanaasi maaM jaanaasi maamiti tasya yaavanna vaaN^manasi saMpadyate manaH praaNe praaNastejasi tejaH parasyaaM devataayaaM taavajjaanaati || 6\.15\.1|| atha yadaasya vaaN^manasi saMpadyate manaH praaNe praaNastejasi tejaH parasyaaM devataayaamatha na jaanaati || 6\.15\.2|| sa ya eshho.aNimaitadaatmyamida\m+ sarvaM tat satya\m+ sa aatmaa tattvamasi shvetaketo iti bhuuya eva maa bhagavaanviGYaapayatviti tathaa somyeti hovaacha || 6\.15\.3|| \medskip \centerline{|| iti paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip purushha\m+ somyota hastagR^ihiitamaanayantyapahaarshhiitsteyamakaarshhiitparashumasmai tapateti sa yadi tasya kartaa bhavati tata evaanR^itamaatmaanaM kurute so.anR^itaabhisaMdho.anR^itenaatmaanamantardhaaya parashuM taptaM pratigR^ihNaati sa dahyate.atha hanyate || 6\.16\.1|| atha yadi tasyaakartaa bhavati tateva satyamaatmaanaM kurute sa satyaabhisandhaH satyenaatmaanamantardhaaya parashuM taptaM pratigR^ihNaati sana dahyate.atha muchyate || 6\.16\.2|| sa yathaa tatra naadaahyetaitadaatmyamida\m+ sarvaM tatsatya\m+ sa aatmaa tattvamasi shvetaketo iti taddhaasya vijaGYaaviti vijaGYaaviti || 6\.16\.3|| \medskip \centerline{|| iti shhoDashaH khaNDaH ||} \bigskip \centerline{\large{\largedvng || iti shhashhTho.adhyaayaH ||}} \bigskip \medskip\hrule\medskip \centerline{\large{\largedvng || saptamo.adhyaayaH ||}} \bigskip \centerline{|| prathamaH khaNDaH ||} \medskip adhiihi bhagava iti hopasasaada sanatkumaaraM naaradasta\m+ hovaacha yadvettha tena mopasiida tatasta uurdhvaM vakshyaamiiti sa hovaacha || 7\.1\.1|| R^igvedaM bhagavo.adhyemi yajurveda\m+ saamavedamaatharvaNaM chaturthamitihaasapuraaNaM paJNchamaM vedaanaaM vedaM pitrya\m+ raashiM daivaM nidhiM vaakovaakyamekaayanaM devavidyaaM brahmavidyaaM bhuutavidyaaM kshatravidyaaM nakshatravidyaa\m+ sarpadevajanavidyaametadbhagavo.adhyemi || 7\.1\.2|| so.ahaM bhagavo mantravidevaasmi naatmavichchhruta\m+ hyeva me bhagavaddR^ishebhyastarati shokamaatmaviditi so.ahaM bhagavaH shochaami taM maa bhagavaaJNchhokasya paaraM taarayatviti ta\m+ hovaacha yadvai kiMchaitadadhyagiishhThaa naamaivaitat.h || 7\.1\.3|| naama vaa R^igvedo yajurvedaH saamaveda aatharvaNashchaturtha itihaasapuraaNaH paJNchamo vedaanaaM vedaH pitryo raashirdaivo nidhirvaakovaakyamekaayanaM devavidyaa brahmavidyaa bhuutavidyaa kshatravidyaa nakshatravidyaa sarpadevajanavidyaa naamaivaitannaamopaassveti || 7\.1\.4 || sa yo naama brahmetyupaaste yaavannaamno gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yo naama brahmetyupaaste.asti bhagavo naamno bhuuya iti naamno vaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.1\.5|| \medskip \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip vaagvaava naamno bhuuyasii vaagvaa R^igvedaM viGYaapayati yajurveda\m+ saamavedamaatharvaNaM chaturthamitihaasapuraaNaM paJNchamaM vedaanaaM vedaM pitrya\m+raashiM daivaM nidhiM vaakovaakyamekaayanaM devavidyaaM brahmavidyaaM bhuutavidyaaM kshatravidyaa\m+ sarpadevajanavidyaaM divaM cha pR^ithiviiM cha vaayuM chaakaashaM chaapashcha tejashcha devaa\m+shcha manushhyaa\m+shcha pashuu\m+shcha vayaa\m+si cha tR^iNavanaspatiiJNshvaapadaanyaakiiTapataN^gapipiilakaM dharmaM chaadharmaM cha satyaM chaanR^itaM cha saadhu chaasaadhu cha hR^idayaGYaM chaahR^idayaGYaM cha yadvai vaaN^naabhavishhyanna dharmo naadharmo vyaGYaapayishhyanna satyaM naanR^itaM na saadhu naasaadhu na hR^idayaGYo naahR^idayaGYo vaagevaitatsarvaM viGYaapayati vaachamupaassveti || 7\.2\.1|| sa yo vaachaM brahmetyupaaste yaavadvaacho gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yo vaachaM brahmetyupaaste.asti bhagavo vaacho bhuuya iti vaacho vaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.2\.2|| \medskip \centerline{|| iti dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip mano vaava vaacho bhuuyo yathaa vai dve vaamalake dve vaa kole dvau vaakshau mushhTiranubhavatyevaM vaachaM cha naama cha mano.anubhavati sa yadaa manasaa manasyati mantraanadhiiyiiyetyathaadhiite karmaaNi kurviiyetyatha kurute putraa\m+shcha pashuu\m+shchechchheyetyathechchhata imaM cha lokamamuM chechchheyetyathechchhate mano hyaatmaa mano hi loko mano hi brahma mana upaassveti || 7\.3\.1 || sa yo mano brahmetyupaaste yaavanmanaso gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yo mano brahmetyupaaste.asti bhagavo manaso bhuuya iti manaso vaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.3\.2|| \medskip \centerline{|| iti tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturthaH khaNDaH ||} \medskip saMkalpo vaava manaso bhuuyaanyadaa vai saMkalpayate.atha manasyatyatha vaachamiirayati taamu naamniirayati naamni mantraa ekaM bhavanti mantreshhu karmaaNi || 7\.4\.1|| taani ha vaa etaani saMkalpaikaayanaani saMkalpaatmakaani saMkalpe pratishhThitaani samakL^ipataaM dyaavaapR^ithivii samakalpetaaM vaayushchaakaashaM cha samakalpantaapashcha tejashcha teshhaa\m+ saM kL^iptyai varshha\m+ saMkalpate varshhasya saMkL^iptyaa anna\m+ saMkalpate.annasya saM kL^iptyai praaNaaH saMkalpante praaNaanaa\m+ saM kL^iptyai mantraaH saMkalpante mantraaNaa\m+ saM kL^iptyai karmaaNi saMkalpante karmaNaaM saMkL^iptyai lokaH saMkalpate lokasya saM kL^iptyai sarva\m+ saMkalpate sa eshha saMkalpaH saMkalpamupaassveti || 7\.4\.2 || sa yaH saMkalpaM brahmetyupaaste saMkL^iptaanvai sa lokaandhruvaandhruvaH pratishhThitaan.h pratishhThito.avyathamaanaanavyathamaano.abhisidhyati yaavatsaMkalpasya gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yaH saMkalpaM brahmetyupaaste.asti bhagavaH saMkalpaadbhuuya iti saMkalpaadvaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.4\.3|| \medskip \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip chittaM vaava saM kalpaadbhuuyo yadaa vai chetayate.atha saMkalpayate.atha manasyatyatha vaachamiirayati taamu naamniirayati naamni mantraa ekaM bhavanti mantreshhu karmaaNi || 7\.5\.1|| taani ha vaa etaani chittaikaayanaani chittaatmaani chitte pratishhThitaani tasmaadyadyapi bahuvidachitto bhavati naayamastiityevainamaahuryadayaM veda yadvaa ayaM vidvaannetthamachittaH syaadityatha yadyalpavicchittavaanbhavati tasmaa evota shushruushhante chitta\m+hyevaishhaamekaayanaM chittamaatmaa chittaM pratishhThaa chittamupaassveti || 7\.5\.2 || sa yashchittaM brahmetyupaaste chittaanvai sa lokaandhruvaandhruvaH pratishhThitaanpratishhThito.avyathamaanaanavyathamaano.abhisidhyati yaavacchittasya gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yashchittaM brahmetyupaaste.asti bhagavashchittaadbhuuya iti chittaadvaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.5\.3|| \medskip \centerline{|| iti paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip dhyaanaM vaava chittaadbhuuyo dhyaayatiiva pR^ithivii dhyaayatiivaantarikshaM dhyaayatiiva dyaurdhyaayantiivaapo dhyaayantiiva parvataa devamanushhyaastasmaadya iha manushhyaaNaaM mahattaaM praapnuvanti dhyaanaapaadaa\m+shaa ivaiva te bhavantyatha ye.alpaaH kalahinaH pishunaa upavaadinaste.atha ye prabhavo dhyaanaapaadaa\m+shaa ivaiva te bhavanti dhyaanamupaassveti || 7\.6\.1|| sa yo dhyaanaM brahmetyupaaste yaavaddhyaanasya gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yo dhyaanaM brahmetyupaaste.asti bhagavo dhyaanaadbhuuya iti dhyaanaadvaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.6\.2|| \medskip \centerline{|| iti shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptamaH khaNDaH ||} \medskip viGYaanaM vaava dhyaanaadbhuuyaH viGYaanena vaa R^igvedaM vijaanaati yajurveda\m+ saamavedamaatharvaNaM chaturthamitihaasapuraaNaM paJNchamaM vedaanaaM vedaM pitrya\m+raashiM daivaM nidhiM vaakovaakyamekaayanaM devavidyaaM brahmavidyaaM bhuutavidyaaM kshatravidyaaM nakshatravidyaa\m+sarpadevajanavidyaaM divaM cha pR^ithiviiM cha vaayuM chaakaashaM chaapashcha tejashcha devaa\m+shcha manushhyaa\m+shcha pashuu\m+shcha vayaa\m+si cha tR^iNavanaspatiiJNchhvaapadaanyaakiiTapataN^gapipiilakaM dharmaM chaadharmaM cha satyaM chaanR^itaM cha saadhu chaasaadhu cha hR^idayaGYaM chaahR^idayaGYaM chaannaM cha rasaM chemaM cha lokamamuM cha viGYaanenaiva vijaanaati viGYaanamupaassveti || 7\.7\.1 || sa yo viGYaanaM brahmetyupaaste viGYaanavato vai sa lokaaJNGYaanavato.abhisidhyati yaavadviGYaanasya gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yo viGYaanaM brahmetyupaaste.asti bhagavo viGYaanaadbhuuya iti viGYaanaadvaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.7\.2|| \medskip \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip balaM vaava viGYaanaadbhuuyo.api ha shataM viGYaanavataameko balavaanaakampayate sa yadaa balii bhavatyathotthaataa bhavatyuttishhThanparicharitaa bhavati paricharannupasattaa bhavatyupasiidandrashhTaa bhavati shrotaa bhavati mantaa bhavati boddhaa bhavati kartaa bhavati viGYaataa bhavati balena vai pR^ithivii tishhThati balenaantarikshaM balena dyaurbalena parvataa balena devamanushhyaa balena pashavashcha vayaa\m+si cha tR^iNavanaspatayaH shvaapadaanyaakiiTapataN^gapipiilakaM balena lokastishhThati balamupaassveti || 7\.8\.1|| sa yo balaM brahmetyupaaste yaavadbalasya gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yo balaM brahmetyupaaste.asti bhagavo balaadbhuuya iti balaadvaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.8\.2|| \medskip \centerline{|| iti ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| navamaH khaNDaH ||} \medskip annaM vaava balaadbhuuyastasmaadyadyapi dasha raatriirnaashniiyaadyadyu ha jiivedathavaadrashhTaashrotaamantaaboddhaakartaaviGYaataa bhavatyathaannasyaayai drashhTaa bhavati shrotaa bhavati mantaa bhavati boddhaa bhavati kartaa bhavati viGYaataa bhavatyannamupaassveti || 7\.9\.1|| sa yo.annaM brahmetyupaaste.annavato vai sa lokaanpaanavato.abhisidhyati yaavadannasya gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yo.annaM brahmetyupaaste.asti bhagavo.annaadbhuuya ityannaadvaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.9\.2|| \medskip \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dashamaH khaNDaH ||} \medskip aapo vaavaannaadbhuuyastasmaadyadaa suvR^ishhTirna bhavati vyaadhiiyante praaNaa annaM kaniiyo bhavishhyatiityatha yadaa suvR^ishhTirbhavatyaanandinaH praaNaa bhavantyannaM bahu bhavishhyatiityaapa evemaa muurtaa yeyaM pR^ithivii yadantarikshaM yaddyauryatparvataa yaddevamanushhyaayatpashavashcha vayaa\m+si cha tR^iNavanaspatayaH shvaapadaanyaakiiTapataN^gapipiilakamaapa evemaa muurtaa apa upaassveti || 7\.10\.1|| sa yo.apo brahmetyupaasta aapnoti sarvaankaamaa\m+stR^iptimaanbhavati yaavadapaaM gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yo.apo brahmetyupaaste.asti bhagavo.adbhyo bhuuya ityadbhyo vaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.10\.2|| \medskip \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip tejo vaavaadbhyo bhuuyastadvaa etadvaayumaagR^ihyaakaashamabhitapati tadaahurnishochati nitapati varshhishhyati vaa iti teja eva tatpuurvaM darshayitvaathaapaH sR^ijate tadetaduurdhvaabhishcha tirashchiibhishcha vidyudbhiraahraadaashcharanti tasmaadaahurvidyotate stanayati varshhishhyati vaa iti teja eva tatpuurvaM darshayitvaathaapaH sR^ijate teja upaassveti || 7\.11\.1|| sa yastejo brahmetyupaaste tejasvii vai sa tejasvato lokaanbhaasvato.apahatatamaskaanabhisidhyati yaavattejaso gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yastejo brahmetyupaaste.asti bhagavastejaso bhuuya iti tejaso vaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.11\.2|| \medskip \centerline{|| iti ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip aakaasho vaava tejaso bhuuyaanaakaashe vai suuryaachandramasaavubhau vidyunnakshatraaNyagniraakaashenaahvayatyaakaashena shR^iNotyaakaashena pratishR^iNotyaakaashe ramata aakaashe na ramata aakaashe jaayata aakaashamabhijaayata aakaashamupaassveti || 7\.12\.1|| sa ya aakaashaM brahmetyupaasta aakaashavato vai sa lokaanprakaashavato.asaMbaadhaanurugaayavato.abhisidhyati yaavadaakaashasya gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati ya aakaashaM brahmetyupaaste.asti bhagava aakaashaadbhuuya iti aakaashaadvaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.12\.2|| \medskip \centerline{|| iti dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayodashaH khaNDaH ||} \medskip smaro vaavaakaashaadbhuuyastasmaadyadyapi bahava aasiiranna smaranto naiva te kaMchana shR^iNuyurna manviiranna vijaaniiranyadaa vaava te smareyuratha shR^iNuyuratha manviirannatha vijaaniiransmareNa vai putraanvijaanaati smareNa pashuunsmaramupaassveti || 7\.13\.1|| sa yaH smaraM brahmetyupaaste yaavatsmarasya gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati yaH smaraM brahmetyupaaste.asti bhagavaH smaraadbhuuya iti smaraadvaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.13\.2|| \medskip \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip aashaa vaava smaraadbhuuyasyaasheddho vai smaro mantraanadhiite karmaaNi kurute putraa\m+shcha pashuu\m+shchechchhata imaM cha lokamamuM chechchhata aashaamupaassveti || 7\.14\.1|| sa ya aashaaM brahmetyupaasta aashayaasya sarve kaamaaH samR^idhyantyamoghaa haasyaashishho bhavanti yaavadaashaayaa gataM tatraasya yathaakaamachaaro bhavati ya aashaaM brahmetyupaaste.asti bhagava aashaayaa bhuuya ityaashaayaa vaava bhuuyo.astiiti tanme bhagavaanbraviitviti || 7\.14\.2|| \medskip \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip praaNo vaa aashaayaa bhuuyaanyathaa vaa araa naabhau samarpitaa evamasminpraaNe sarva\m+samarpitaM praaNaH praaNena yaati praaNaH praaNaM dadaati praaNaaya dadaati praaNo ha pitaa praaNo maataa praaNo bhraataa praaNaH svasaa praaNa aachaaryaH praaNo braahmaNaH || 7\.15\.1|| sa yadi pitaraM vaa maataraM vaa bhraataraM vaa svasaaraM vaachaaryaM vaa braahmaNaM vaa kiMchidbhR^ishamiva pratyaaha dhiktvaastvityevainamaahuH pitR^ihaa vai tvamasi maatR^ihaa vai tvamasi bhraatR^ihaa vai tvamasi svasR^ihaa vai tvamasyaachaaryahaa vai tvamasi braahmaNahaa vai tvamasiiti || 7\.15\.2|| atha yadyapyenaanutkraantapraaNaaJNchhuulena samaasaM vyatishhaMdahennaivainaM bruuyuH pitR^ihaasiiti na maatR^ihaasiiti na bhraatR^ihaasiiti na svasR^ihaasiiti naachaaryahaasiiti na braahmaNahaasiiti || 7\.15\.3|| praaNo hyevaitaani sarvaaNi bhavati sa vaa eshha evaM pashyannevaM manvaana evaM vijaanannativaadii bhavati taM chedbruuyurativaadyasiityativaadyasmiiti bruuyaannaapahnuviita || 7\.15\.4|| \medskip \centerline{|| iti paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip eshha tu vaa ativadati yaH satyenaativadati so.ahaM bhagavaH satyenaativadaaniiti satyaM tveva vijiGYaasitavyamiti satyaM bhagavo vijiGYaasa iti || 7\.16\.1|| \medskip \centerline{|| iti shhoDashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptadashaH khaNDaH ||} \medskip yadaa vai vijaanaatyatha satyaM vadati naavijaanansatyaM vadati vijaananneva satyaM vadati viGYaanaM tveva vijiGYaasitavyamiti viGYaanaM bhagavo vijiGYaasa iti || 7\.17\.1|| \medskip \centerline{|| iti saptadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTaadashaH khaNDaH ||} \medskip yadaa vai manute.atha vijaanaati naamatvaa vijaanaati matvaiva vijaanaati matistveva vijiGYaasitavyeti matiM bhagavo vijiGYaasa iti || 7\.18\.1|| \medskip \centerline{|| iti ashhTaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekonaviMshatitamaH khaNDaH ||} \medskip yadaa vai shraddadhaatyatha manute naashraddadhanmanute shraddadhadeva manute shraddhaa tveva vijiGYaasitavyeti shraddhaaM bhagavo vijiGYaasa iti || 7\.19\.1|| \medskip \centerline{|| iti ekonaviMshatitamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| viMshatitamaH khaNDaH ||} \medskip yadaa vai nistishhThatyatha shraddadhaati naanistishhThaJNchhraddadhaati nistishhThanneva shraddadhaati nishhThaa tveva vijiGYaasitavyeti nishhThaaM bhagavo vijiGYaasa iti || 7\.20\.1|| \medskip \centerline{|| iti viMshatitamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaviMshaH khaNDaH ||} \medskip yadaa vai karotyatha nistishhThati naakR^itvaa nistishhThati kR^itvaiva nistishhThati kR^itistveva vijiGYaasitavyeti kR^itiM bhagavo vijiGYaasa iti || 7\.21\.1|| \medskip \centerline{|| iti ekaviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaaviMshaH khaNDaH ||} \medskip yadaa vai sukhaM labhate.atha karoti naasukhaM labdhvaa karoti sukhameva labdhvaa karoti sukhaM tveva vijiGYaasitavyamiti sukhaM bhagavo vijiGYaasa iti || 7\.22\.1|| \medskip \centerline{|| iti dvaaviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayoviMshaH khaNDaH ||} \medskip yo vai bhuumaa tatsukhaM naalpe sukhamasti bhuumaiva sukhaM bhuumaa tveva vijiGYaasitavya iti bhuumaanaM bhagavo vijiGYaasa iti || 7\.23\.1|| \medskip \centerline{|| iti trayoviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturviMshaH khaNDaH ||} \medskip yatra naanyatpashyati naanyachchhR^iNoti naanyadvijaanaati sa bhuumaatha yatraanyatpashyatyanyachchhR^iNotyanyadvijaanaati tadalpaM yo vai bhuumaa tadamR^itamatha yadalpaM tanmarty\m+ sa bhagavaH kasminpratishhThita iti sve mahimni yadi vaa na mahimniiti || 7\.24\.1|| goashvamiha mahimetyaachakshate hastihiraNyaM daasabhaaryaM kshetraaNyaayatanaaniiti naahamevaM braviimi braviimiiti hovaachaanyohyanyasminpratishhThita iti || 7\.24\.2|| \medskip \centerline{|| iti chaturviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchaviMshaH khaNDaH ||} \medskip sa evaadhastaatsa uparishhTaatsa pashchaatsa purastaatsa dakshiNataH sa uttarataH sa eveda\m+ sarvamityathaato.ahaMkaaraadesha evaahamevaadhastaadahamuparishhTaadahaM pashchaadahaM purastaadahaM dakshiNato.ahamuttarato.ahameveda\m+ sarvamiti || 7\.25\.1|| athaata aatmaadesha evaatmaivaadhastaadaatmoparishhTaadaatmaa pashchaadaatmaa purastaadaatmaa dakshiNata aatmottarata aatmaiveda\m+ sarvamiti sa vaa eshha evaM pashyannevaM manvaana evaM vijaanannaatmaratiraatmakriiDa aatmamithuna aatmaanandaH sa svaraaDbhavati tasya sarveshhu lokeshhu kaamachaaro bhavati atha ye.anyathaato viduranyaraajaanaste kshayyalokaa bhavanti teshhaa\m+ sarveshhu lokeshhvakaamachaaro bhavati || 7\.25\.2|| \medskip \centerline{|| iti paJNchaviMshaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhaDviMshaH khaNDaH ||} \medskip tasya ha vaa etasyaivaM pashyata evaM manvaanasyaivaM vijaanata aatmataH praaNa aatmata aashaatmataH smara aatmata aakaasha aatmatasteja aatmata aapa aatmata aavirbhaavatirobhaavaavaatmato.annamaatmato balamaatmato viGYaanamaatmato dhyaanamaatmatashchittamaatmataH saMkalpa aatmato mana aatmato vaagaatmato naamaatmato mantraa aatmataH karmaaNyaatmata eveda\m+sarvamiti || 7\.26\.1|| tadeshha shloko na pashyo mR^ityuM pashyati na rogaM nota duHkhataa\m+ sarva\m+ ha pashyaH pashyati sarvamaapnoti sarvasha iti sa ekadhaa bhavati tridhaa bhavati paJNchadhaa saptadhaa navadhaa chaiva punashchaikaadashaH smR^itaH shataM cha dasha chaikashcha sahasraaNi cha vi\m+shatiraahaarashuddhau sattvashuddhau dhruvaa smR^itiH smR^itilambhe sarvagranthiinaaM vipramokshastasmai mR^iditakashhaayaaya tamasaspaaraM darshayati bhagavaansanatkumaarasta\m+ skanda ityaachakshate ta\m+ skanda ityaachakshate || 7\.26\.2|| \medskip \centerline{|| iti shhaDviMshaH khaNDaH ||} \bigskip \centerline{\large{\largedvng || iti saptamo.adhyaayaH ||}} \bigskip \medskip\hrule\medskip \centerline{\large{\largedvng || ashhTamo.adhyaayaH ||}} \bigskip \centerline{|| prathamaH khaNDaH ||} \medskip atha yadidamasminbrahmapure daharaM puNDariikaM veshma daharo.asminnantaraakaashastasminyadantastadanveshhTavyaM tadvaava vijiGYaasitavyamiti || 8\.1\.1|| taM chedbruuyuryadidamasminbrahmapure daharaM puNDariikaM veshma daharo.asminnantaraakaashaH kiM tadatra vidyate yadanveshhTavyaM yadvaava vijiGYaasitavyamiti sa bruuyaat.h || 8\.1\.2|| yaavaanvaa ayamaakaashastaavaaneshho.antarhR^idaya akaasha ubhe asmindyaavaapR^ithivii antareva samaahite ubhaavagnishcha vaayushcha suuryaachandramasaavubhau vidyunnakshatraaNi yachchaasyehaasti yachcha naasti sarvaM tadasminsamaahitamiti || 8\.1\.3|| taM chedbruuyurasmi\m+shchedidaM brahmapure sarva\m+ samaahita\m+ sarvaaNi cha bhuutaani sarve cha kaamaa yadaitajjaraa vaapnoti pradhva\m+sate vaa kiM tato.atishishhyata iti || 8\.1\.4|| sa bruuyaatnaasya jarayaitajjiiryati na vadhenaasya hanyata etatsatyaM brahmapuramasmikaamaaH samaahitaaH eshha aatmaapahatapaapmaa vijaro vimR^ityurvishoko vijighatso.apipaasaH satyakaamaH satyasaMkalpo yathaa hyeveha prajaa anvaavishanti yathaanushaasanam yaM yamantamabhikaamaa bhavanti yaM janapadaM yaM kshetrabhaagaM taM tamevopajiivanti || 8\.1\.5|| tadyatheha karmajito lokaH kshiiyata evamevaamutra puNyajito lokaH kshiiyate tadya ihaatmaanamanuvidya vrajantyetaa\m+shcha satyaankaamaa\m+steshhaa\m+ sarveshhu lokeshhvakaamachaaro bhavatyatha ya ihaatmaanamanivudya vrajantyeta\m+shcha satyaankaamaa\m+steshhaa\m+ sarveshhu lokeshhu kaamachaaro bhavati || 8\.1\.6|| \medskip \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip sa yadi pitR^ilokakaamo bhavati saMkalpaadevaasya pitaraH samuttishhThanti tena pitR^ilokena saMpanno mahiiyate || 8\.2\.1|| atha yadi maatR^ilokakaamo bhavati saMkalpaadevaasya maataraH samuttishhThanti tena maatR^ilokena saMpanno mahiiyate || 8\.2\.2|| atha yadi bhraatR^ilokakaamo bhavati saMkalpaadevaasya bhraataraH samuttishhThanti tena bhraatR^ilokena saMpanno mahiiyate || 8\.2\.3|||| atha yadi svasR^ilokakaamo bhavati saMkalpaadevaasya svasaaraH samuttishhThanti tena svasR^ilokena saMpanno mahiiyate || 8\.2\.4|| atha yadi sakhilokakaamo bhavati saMkalpaadevaasya sakhaayaH samuttishhThanti tena sakhilokena saMpanno mahiiyate || 8\.2\.5|| atha yadi gandhamaalyalokakaamo bhavati saMkalpaadevaasya gandhamaalye samuttishhThatastena gandhamaalyalokena saMpanno mahiiyate || 8\.2\.6|| atha yadyannapaanalokakaamo bhavati saMkalpaadevaasyaannapaane samuttishhThatastenaannapaanalokena saMpanno mahiiyate || 8\.2\.7|| atha yadi giitavaaditralokakaamo bhavati saMkalpaadevaasya giitavaaditre samuttishhThatastena giitavaaditralokena saMpanno mahiiyate || 8\.2\.8|| atha yadi striilokakaamo bhavati saMkalpaadevaasya striyaH samuttishhThanti tena striilokena saMpanno mahiiyate || 8\.2\.9|| yaM yamantamabhikaamo bhavati yaM kaamaM kaamayate so.asya saMkalpaadeva samuttishhThati tena saMpanno mahiiyate || 8\.2\.10|| \medskip \centerline{|| iti dvitiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip ta ime satyaaH kaamaa anR^itaapidhaanaasteshhaa\m+ satyaanaa\m+ sataamanR^itamapidhaanaM yo yo hyasyetaH praiti na tamiha darshanaaya labhate || 8\.3\.1|| atha ye chaasyeha jiivaa ye cha pretaa yachchaanyadichchhanna labhate sarvaM tadatra gatvaa vindate.atra hyasyaite satyaaH kaamaa anR^itaapidhaanaastadyathaapi hiraNyanidhiM nihitamakshetraGYaa uparyupari saJNcharanto na vindeyurevamevemaaH sarvaaH prajaa aharahargachchhantya etaM brahmalokaM na vindantyanR^itena hi pratyuuDhaaH || 8\.3\.2|| sa vaa eshha aatmaa hR^idi tasyaitadeva nirukta\m+ hR^idyayamiti tasmaaddhR^idayamaharaharvaa evaMvitsvargaM lokameti || 8\.3\.3|| atha ya eshha saMprasaado.asmaachchhariiraatsamutthaaya paraM jyotirupasaMpadya svena ruupeNaabhinishhpadyata eshha aatmeti hovaachaitadamR^itamabhayametadbrahmeti tasya ha vaa etasya brahmaNo naama satyamiti || 8\.3\.4|| taani ha vaa etaani triiNyaksharaaNi satiiyamiti tadyatsattadamR^itamatha yatti tanmartyamatha yadyaM tenobhe yachchhati yadanenobhe yachchhati tasmaadyamaharaharvaa evaMvitsvargaM lokameti || 8\.3\.5|| \medskip \centerline{|| iti tR^itiiyaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturthaH khaNDaH ||} \medskip atha ya aatmaa sa seturdhR^itireshhaaM lokaanaamasaMbhedaaya naita\m+ setumahoraatre tarato na jaraa na mR^ityurna shoko na sukR^itaM na dushhkR^ita\m+ sarve paapmaano.ato nivartante.apahatapaapmaa hyeshha brahmalokaH || 8\.4\.1|| tasmaadvaa eta\m+ setuM tiirtvaandhaH sannanandho bhavati viddhaH sannaviddho bhavatyupataapii sannanupataapii bhavati tasmaadvaa eta\m+ setuM tiirtvaapi naktamaharevaabhinishhpadyate sakR^idvibhaato hyevaishha brahmalokaH || 8\.4\.2|| tadya evaitaM brahmalokaM brahmacharyeNaanuvindanti teshhaamevaishha brahmalokasteshhaa\m+ sarveshhu lokeshhu kaamachaaro bhavati || 8\.4\.3|| \medskip \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip atha yadyaGYa ityaachakshate brahmacharyameva tadbrahmacharyeNa hyeva yo GYaataa taM vindate.atha yadishhTamityaachakshate brahmacharyameva tadbrahmacharyeNa hyeveshhTvaatmaanamanuvindate || 8\.5\.1|| atha yatsattraayaNamityaachakshate brahmacharyameva tadbrahmacharyeNa hyeva sata aatmanastraaNaM vindate.atha yanmaunamityaachakshate brahmacharyameva tabbrahmacharyeNa hyevaatmaanamanuvidya manute '|| 8\.5\.2|| atha yadanaashakaayanamityaachakshate brahmacharyameva tadeshha hyaatmaa na nashyati yaM brahmacharyeNaanuvindate.atha yadaraNyaayanamityaachakshate brahmacharyameva tadarashcha ha vai NyashchaarNavau brahmaloke tR^itiiyasyaamito divi tadairaM madiiya\m+ sarastadashvatthaH somasavanastadaparaajitaa puurbrahmaNaH prabhuvimita\m+ hiraNmayam.h || 8\.5\.3|| tadya evaitavaraM cha NyaM chaarNavau brahmaloke brahmacharyeNaanuvindanti teshhaamevaishha brahmalokasteshhaa\m+ sarveshhu lokeshhu kaamachaaro bhavati || 8\.5\.4|| \medskip \centerline{|| iti paJNchamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip atha yaa etaa hR^idayasya naaDyastaaH piN^galasyaaNimnastishhThanti shuklasya niilasya piitasya lohitasyetyasau vaa aadityaH piN^gala eshha shukla eshha niila eshha piita eshha lohitaH || 8\.6\.1|| tadyathaa mahaapatha aatata ubhau graamau gachchhatiimaM chaamuM chaivamevaitaa aadityasya rashmaya ubhau lokau gachchhantiimaM chaamuM chaamushhmaadaadityaatprataayante taa aasu naaDiishhu sR^iptaa aabhyo naaDiibhyaH prataayante te.amushhminnaaditye sR^iptaaH || 8\.6\.2|| tadyatraitatsuptaH samastH saMprasannaH svapnaM na vijaanaatyaasu tadaa naaDiishhu sR^ipto bhavati taM na kashchana paapmaa spR^ishati tejasaa hi tadaa saMpanno bhavati || 8\.6\.3|| atha yatraitadabalimaanaM niito bhavati tamabhita aasiinaa aahurjaanaasi maaM jaanaasi maamiti sa yaavadasmaachchhariiraadanutkraanto bhavati taavajjaanaati || 8\.6\.4|| atha yatraitadasmaachchhariiraadutkraamatyathaitaireva rashmibhiruurdhvamaakramate sa omiti vaa hodvaa miiyate sa yaavatkshipyenmanastaavadaadityaM gachchhatyetadvai khalu lokadvaaraM vidushhaaM prapadanaM nirodho.avidushhaam.h || 8\.6\.5|| tadeshha shlokaH | shataM chaikaa cha hR^idayasya naaDyastaasaaM muurdhaanamabhiniHsR^itaikaa | tayordhvamaayannamR^itatvameti vishhvaN^N^anyaa utkramaNe bhavantyutkramaNe bhavanti || 8\.6\.6|| \medskip \centerline{|| iti shhashhThaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| saptamaH khaNDaH ||} \medskip ya aatmaapahatapaapmaa vijaro vimR^ityurvishoko vijighatso.apipaasaH satyakaamaH satyasaMkalpaH so.anveshhTavyaH sa vijiGYaasitavyaH sa sarvaa\m+shcha lokaanaapnoti sarvaa\m+shcha kaamaanyastamaatmaanamanuvidya vijaanaatiiti ha prajaapatiruvaacha || 8\.7\.1|| taddhobhaye devaasuraa anububudhire te hochurhanta tamaatmaanamanvechchhaamo yamaatmaanamanvishhya sarvaa\m+shcha lokaanaapnoti sarvaa\m+shcha kaamaanitiindro haiva devaanaamabhipravavraaja virochano.asuraaNaaM tau haasaMvidaanaaveva samitpaaNii prajaapatisakaashamaajagmatuH || 8\.7\.2|| tau ha dvaatri\m+shataM varshhaaNi brahmacharyamuushhatustau ha prajaapatiruvaacha kimichchhantaavaastamiti tau hochaturya aatmaapahatapaapmaa vijaro vimR^ityurvishoko vijighatso.apipaasaH satyakaamaH satyasaMkalpaH so.anveshhTavyaH sa vijiGYaasitavyaH sa sarvaa\m+shcha lokaanaapnoti sarvaa\m+shcha kaamaanyastamaatmaanamanuvidya vijaanaatiiti bhagavato vacho vedayante tamichchhantaavavaastamiti || 8\.7\.3|| tau ha prajaapatiruvaacha ya eshho.akshiNi purushho dR^ishyata eshha aatmeti hovaachaitadamR^itamabhayametadbrahmetyatha yo.ayaM bhagavo.apsu parikhyaayate yashchaayamaadarshe katama eshha ityeshha u evaishhu sarveshhvanteshhu parikhyaayata iti hovaacha || 8\.7\.4|| \medskip \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip udasharaava aatmaanamavekshya yadaatmano na vijaaniithastanme prabruutamiti tau hodasharaave.avekshaaMchakraate tau ha prajaapatiruvaacha kiM pashyatha iti tau hochatuH sarvamevedamaavaaM bhagava aatmaanaM pashyaava aa lomabhyaH aa nakhebhyaH pratiruupamiti || 8\.8\.1|| tau ha prajaapatiruvaacha saadhvalaMkR^itau suvasanau parishhkR^itau bhuutvodasharaave.avekshethaamiti tau ha saadhvalaMkR^itau suvasanau parishhkR^itau bhuutvodasharaave.avekshaaMchakraate tau ha prajaapatiruvaacha kiM pashyatha iti || 8\.8\.2|| tau hochaturyathaivedamaavaaM bhagavaH saadhvalaMkR^itau suvasanau parishhkR^itau sva evamevemau bhagavaH saadhvalaMkR^itau suvasanau parishhkR^itaavityeshha aatmeti hovaachaitadamR^itamabhayametadbrahmeti tau ha shaantahR^idayau pravavrajatuH || 8\.8\.3|| tau haanviikshya prajaapatiruvaachaanupalabhyaatmaanamananuvidya vrajato yatara etadupanishhado bhavishhyanti devaa vaasuraa vaa te paraabhavishhyantiiti sa ha shaantahR^idaya eva virochano.asuraaJNjagaama tebhyo haitaamupanishhadaM provaachaatmaiveha mahayya aatmaa paricharya aatmaanameveha mahayannaatmaanaM paricharannubhau lokaavavaapnotiimaM chaamuM cheti || 8\.8\.4|| tasmaadapyadyehaadadaanamashraddadhaanamayajamaanamaahuraasuro batetyasuraaNaa\m+ hyeshhopanishhatpretasya shariiraM bhikshayaa vasanenaalaMkaareNeti sa\m+skurvantyetena hyamuM lokaM jeshhyanto manyante || 8\.8\.5|| \medskip \centerline{|| iti ashhTamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| navamaH khaNDaH ||} \medskip atha hendro.apraapyaiva devaanetadbhayaM dadarsha yathaiva khalvayamasmiJNchhariire saadhvalaMkR^ite saadhvalaMkR^ito bhavati suvasane suvasanaH parishhkR^ite parishhkR^ita evamevaayamasminnandhe.andho bhavati sraame sraamaH parivR^ikNe parivR^ikNo.asyaiva shariirasya naashamanveshha nashyati naahamatra bhogyaM pashyaamiiti || 8\.9\.1|| sa samitpaaNiH punareyaaya ta\m+ ha prajaapatiruvaacha maghavanyachchhaantahR^idayaH praavraajiiH saardhaM virochanena kimichchhanpunaraagama iti sa hovaacha yathaiva khalvayaM bhagavo.asmiJNchhariire saadhvalaMkR^ite saadhvalaMkR^ito bhavati suvasane suvasanaH parishhkR^ite parishhkR^ita evamevaayamasminnandhe.andho bhavati sraame sraamaH parivR^ikNe parivR^ikNo.asyaiva shariirasya naashamanveshha nashyati naahamatra bhogyaM pashyaamiiti || 8\.9\.2|| evamevaishha maghavanniti hovaachaitaM tveva te bhuuyo.anuvyaakhyaasyaami vasaaparaaNi dvaatri\m+shataM varshhaaNiiti sa haaparaaNi dvaatri\m+shataM varshhaaNyuvaasa tasmai hovaacha || 8\.9\.3|| \medskip \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dashamaH khaNDaH ||} \medskip ya eshha svapne mahiiyamaanashcharatyeshha aatmeti hovaachaitadamR^itamabhayametadbrahmeti sa ha shaantahR^idayaH pravavraaja sa haapraapyaiva devaanetadbhayaM dadarsha tadyadyapiida\m+ shariiramandhaM bhavatyanandhaH sa bhavati yadi sraamamasraamo naivaishho.asya doshheNa dushhyati || 8\.10\.1|| na vadhenaasya hanyate naasya sraamyeNa sraamo ghnanti tvevainaM vichchhaadayantiivaapriyavetteva bhavatyapi roditiiva naahamatra bhogyaM pashyaamiiti || 8\.10\.2|| sa samitpaaNiH punareyaaya ta\m+ ha prajaapatiruvaacha maghavanyachchhaantahR^idayaH praavraajiiH kimichchhanpunaraagama iti sa hovaacha tadyadyapiidaM bhagavaH shariiramandhaM bhavatyanandhaH sa bhavati yadi sraamamasraamo naivaishho.asya doshheNa dushhyati || 8\.10\.3|| na vadhenaasya hanyate naasya sraamyeNa sraamo ghnanti tvevainaM vichchhaadayantiivaapriyavetteva bhavatyapi roditiiva naahamatra bhogyaM pashyaamiityevamevaishha maghavanniti hovaachaitaM tveva te bhuuyo.anuvyaakhyaasyaami vasaaparaaNi dvaatri\m+shataM varshhaaNiiti sa haaparaaNi dvaatri\m+shataM varshhaaNyuvaasa tasmai hovaacha || 8\.10\.4|| \medskip \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip tadyatraitatsuptaH samastaH saMprasannaH svapnaM na vijaanaatyeshha aatmeti hovaachaitadamR^itamabhayametadbrahmeti sa ha shaantahR^idayaH pravavraaja sa haapraapyaiva devaanetadbhayaM dadarsha naaha khalvayameva\m+ saMpratyaatmaanaM jaanaatyayamahamasmiiti no evemaani bhuutaani vinaashamevaapiito bhavati naahamatra bhogyaM pashyaamiiti || 8\.11\.1|| sa samitpaaNiH punareyaaya ta\m+ ha prajaapatiruvaacha maghavanyachchhaantahR^idayaH praavraajiiH kimichchhanpunaraagama iti sa hovaacha naaha khalvayaM bhagava eva\m+ saMpratyaatmaanaM jaanaatyayamahamasmiiti no evemaani bhuutaani vinaashamevaapiito bhavati naahamatra bhogyaM pashyaamiiti || 8\.11\.2|| evamevaishha maghavanniti hovaachaitaM tveva te bhuuyo.anuvyaakhyaasyaami no evaanyatraitasmaadvasaaparaaNi paJNcha varshhaaNiiti sa haaparaaNi paJNcha varshhaaNyuvaasa taanyekashata\m+ saMpeduretattadyadaahurekashata\m+ ha vai varshhaaNi maghavaanprajaapatau brahmacharyamuvaasa tasmai hovaacha || 8\.11\.3|| \medskip \centerline{|| iti ekaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip maghavanmartyaM vaa ida\m+ shariiramaattaM mR^ityunaa tadasyaamR^itasyaashariirasyaatmano.adhishhThaanamaatto vai sashariiraH priyaapriyaabhyaaM na vai sashariirasya sataH priyaapriyayorapahatirastyashariiraM vaava santaM na priyaapriye spR^ishataH || 8\.12\.1|| ashariiro vaayurabhraM vidyutstanayitnurashariiraaNyetaani tadyathaitaanyamushhmaadaakaashaatsamutthaaya paraM jyotirupasaMpadya svena ruupeNaabhinishhpadyante || 8\.12\.2||| evamevaishha saMprasaado.asmaachchhariiraatsamutthaaya paraM jyotirupasaMpadya svena ruupeNaabhinishhpadyate sa uttamapurushhaH sa tatra paryeti jakshatkriiDanramamaaNaH striibhirvaa yaanairvaa GYaatibhirvaa nopajana\m+ smarannida\m+ shariira\m+ sa yathaa prayogya aacharaNe yukta evamevaayamasmiJNchhariire praaNo yuktaH || 8\.12\.3|| atha yatraitadaakaashamanuvishhaNNaM chakshuH sa chaakshushhaH purushho darshanaaya chakshuratha yo vededaM jighraaNiiti sa aatmaa gandhaaya ghraaNamatha yo vededamabhivyaaharaaNiiti sa aatmaabhivyaahaaraaya vaagatha yo vededa\m+ shR^iNavaaniiti sa aatmaa shravaNaaya shrotram.h || 8\.12\.4|| atha yo vededaM manvaaniiti saatmaa mano.asya daivaM chakshuH sa vaa eshha etena daivena chakshushhaa manasaitaankaamaanpashyanramate ya ete brahmaloke || 8\.12\.5|| taM vaa etaM devaa aatmaanamupaasate tasmaatteshhaa\m+ sarve cha lokaa aattaaH sarve cha kaamaaH sa sarvaa\m+shcha lokaanaapnoti sarvaa\m+shcha kaamaanyastamaatmaanamanuvidya vijaanaatiiti ha prjaapatiruvaacha prajaapatiruvaacha || 8\.12\.6|| \medskip \centerline{|| iti dvaadashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| trayodashaH khaNDaH ||} \medskip shyaamaachchhabalaM prapadye shabalaachchhyaamaM prapadye.ashva iva romaaNi vidhuuya paapaM chandra iva raahormukhaatpramuchya dhuutvaa shariiramakR^itaM kR^itaatmaa brahmalokamabhisaMbhavaamiityabhisaMbhavaamiiti || 8\.13\.1|| \medskip \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip aakaasho vai naama naamaruupayornirvahitaa te yadantaraa tadbrahma tadamR^ita\m+ sa aatmaa prajaapateH sabhaaM veshma prapadye yasho.ahaM bhavaami braahmaNaanaaM yasho raaGYaaM yashovishaaM yasho.ahamanupraapatsi sa haahaM yashasaaM yashaH shyetamadatkamadatka\m+ shyetaM lindu maabhigaaM lindu maabhigaam.h || 8\.14\.1|| \medskip \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} \medskip \centerline{|| paJNchadashaH khaNDaH ||} \medskip tadhaitadbrahmaa prajaapatayai uvaacha prajaapatirmanave manuH prajaabhyaH aachaaryakulaadvedamadhiitya yathaavidhaanaM guroH karmaatisheshheNaabhisamaavR^itya kuTumbe shuchau deshe svaadhyaayamadhiiyaano dharmikaanvidadhadaatmani sarvaindriyaaNi saMpratishhThaapyaahi\m+sansarva bhuutaanyanyatra tiirthebhyaH sa khalvevaM vartayanyaavadaayushhaM brahmalokamabhisaMpadyate na cha punaraavartate na cha punaraavartate || 8\.15\.1|| \bigskip \centerline{|| iti paJNchadashaH khaNDaH ||} \bigskip \centerline{\large{\largedvng || iti ashhTamo.adhyaayaH ||}} \medskip\hrule\medskip \bigskip AUM aapyaayantu mamaaN^gaani vaakpraaNashchkshuH shrotramatho balamindriyaaNi cha sarvaaNi | sarvaM brahmaupanishhadaM maahaM brahma niraakuryaaM maa maa brahma niraakarodanikaaraNamastvanikaaraNaM me.astu | tadaatmani nirate ya upanishhatsu dharmaaste mayi santu te mayi santu || || AUM shaantiH shaantiH shaantiH || \medskip \centerline{|| iti chhaandogyo.apanishhad.h ||} \bigskip\hrule\medskip #endsanskrit \end{document} %---------------------------------------------------------------------- % Portion from the `readme' document file for the original encoding % The remaining portion explains the conventions of markers, sandhiis, % verse numbering, separation of compounds, textual analysis guidance % et cetera. After conversion to ITRANS and then for devanaagarii % printing, most of those details are found unnecessary. % % Both the `readme' doc file and the original heavily marked-up % original encoding are available at Oxford Text Archive by contacting %====================================================================== %Oxford Text Archive email ARCHIVE @ UK.Ac.Oxford.VAX %OUCS, 13 Banbury Road voice +44 (865) 273 238 %Oxford OX2 6NN, UK fax +44 (865) 273 275 %====================================================================== % The file is available for teaching and private scholarly research purposes % % % % %[The text transliterated is taken from the following (printed) editions %of the Ch-andogya--Upani.sad: A.s.t-ada/sa--upani.sada.h : %Ga.mdh-i--sm-arakabh-uta.m sa.mskara.nam ; prathama.h kha.n.da.h. ed. V. %P. Limaye; R. D. V-a.dekara. Pu.nyapattanam: %Vaidika--Sa.m/sodhana--Ma.n.dalam, 1958, pp. 68-173. % %Ch-andoya--Upani.sad : traduite et annot/ee par Emile Senart. Paris: %Socie/et/e d'/Edition "Les Belles Lettres", 1930. 33, 1-121 (double %pagination), 123-142 pp. (Siglum S) % %This transliteration was first done by students from the University of %Tübingen during the winter term of 1985--1986 (M. Christof, J. %Gengnagel, K.-P. Gietz, A. Heckel, H. Petzel, M. Püschel, K. Sahni, J. %Schiefele, Th. Weinert); the input remained untouched for years, was %%unearthed, reformatted etc. in 1990 and revised and corrected at Zürich %by Andreas Bigger, Gerald Grobbel, Salvatore Scarlata, Peter Schreiner, %Heinz-Werner We&shwa;ler. Responsible editor is Peter Schreiner. % %Those interested in any version or output other than the transliterated %input format with variants should contact any of the authors: % %Peter Schreiner, Indologische Abteilung, Universität Zürich, %Rämistr. 68, CH--8001 Zürich, Switzerland ] % Email: PESCH@INDOGER.UNIZH.C % % For other details or corrections, please contact P. P. Narayanaswami % at swami@math.mun.ca %----------------------------------------------------------------------